پژمان مرادی؛ بازار: فعالان بازار می‌گویند که صورت مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس منطبق با واقعیت اقتصاد ندارد و معمولا قیمت فروش آن‌ها حداقل ۵۰درصد کمتر از آن چیزی است که در بازار به فروش می‌رسد.
واقعیت این موضوع را می‌توان در صورت مالی شرکت‌های خودروسازی مشاهده کرد. در سال گذشته با رشد قیمت خودرو در بازار همزمان شد با انتشار صورت مالی شرکت‌های خودروسازی که بر اساس آنچه در کدال آمده بود قیمت خورد در صورت مالی تقریبا حدود ۴۰درصد پایین‌تر از فروش خودرو بود.
صورت مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس از منابعی است که سهامداران بازار سرمایه برای تحلیل و بررسی عملکرد شرکت به آن مراجعه می‌کنند. برای دسترسی به گزارشات صورت مالی سازمان بورس و اوراق بهادار سایت سامانه جامع اطلاع رسانی ناشران با نام کدال طراحی کرده که شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تحت عنوان ناشران باید اطلاعات و گزارشات مربوط به شرکت را در آن قرار دهند.
در گزارش صورت مالی که در سامانه جامع ناشران قرار داده می‌شود، ترازنامه که طبق استاندار جدید از آن به عنوان صورت وضعیت مالی نام برده می‌شود، گزارش عملکرد دوره مالی یا همان صورت سود و زیان، صورت جریان‌های نقدی به همراه یک گزارش تفسیر از صورت مالی، منتشر می‌گردد.
بر اساس ساختاری مالی بنگاه‌های اقتصادی، مدیر مالی موظف است که صورت مالی را به حسابرس که وظیفه تایید و نظارت بر صورت مالی را دارد ارائه بدهد و در نهایت این حسابرس است که باید نوع اطلاعات و درست و غلط بودن ان را تایید کند.
برخی از فعالان بازار سرمایه می‌گویند که اطلاعات صورت مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس شفاف نیست و با واقعیت فروش شرکت هم خوانی ندارد. آن‌ها بر این باورند که در صورت مالی برخی از شرکت‌ها قیمت فروش محصولات پایین‌تر از فروش آن به مشتری می‌باشد و وجود عدم شفافیت را در بلند مدت به زیان سهامداران می‌دانند.
این ادعا را برخی از حسابداران هم عنوان می‌کنند که در صورت مالی بعضی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اطلاعات کافی در اختیار سهامداران و تحلیل‌گران قرار نمی‌گذارند و گاهی دیده می‌شود که صورت مالی شرکت با واقعیتی که در جامعه مشهود است فاصله دارد.
پیچیده‌ترین عملیات حسابرسی
شرکت انرژی انرون آمریکا که در دستکاری صورت مالی در بازارهای بورس جهان شهرت پیدا کرد، در سال ۲۰۰۰ با وجود درآمد ۱۰۱ میلیارد دلاری در سال ۲۰۰۱ به عنوان یک شرکت ورشکسته معرفی شد. بعدها مشخص شد که این شرکت برای کسب سود و بالا بردن ارزش سهام به صورت بسیار پیچیده در صورت مالی خود دستکاری کند و خود را یک شرکت سود ده جا بزند، بعدها این عملیات حسابرسی با عنوان پیچیده‌ترین عملیات حسابرسی دنیا لقب گرفت.
این مسئله نشان می‌دهد که عملیات حسابداری و حسابرسی آنقدر دارای انعطاف است که یک شرکت زیانده را می‌توان سودده حتی بالعکس نشان دهد که این قاعده مورد تایید صاحب‌نظران علم حسابرسی است.
بر اساس آنچه در جامعه حسابداران مطرح است، پیدا کردن تخلف یا عدم شفافیت در صورت مالی به این راحتی صورت نیست چرا که انعطاف‌پذیری در استانداردهای علم حسابداری و حسابرسی این اجازه را به صاحبان کسب و کار می‌دهد تا صورت مالی را با درصدی از دیدگاه شخصی نگاشته شود.
به نظرم تا جایی که نشر اطلاعات به سوددهی شرکت آسیبی وارد نکند، ارائه آن در جهت بالا بردن شفافیت در بازار مالی می‌تواند کمک کند، این در حالی است که گاهی شرکت‌های را مشاهده می‌کنیم از ارائه اطلاعات بیشتر و جزئی‌تر بدون آنکه لطمه‌ای به سودآوری شرکت بزند خودداری می‌کنند
صنعت خودروسازی یکی از مثال‌های است که صاحب‌نظران مالی معمولا در جواب این سوال که چقدر صورت مالی شرکت‌های که در بورس پذیرفته شدند با واقعیت نزدیک است؟ می‌زنند. در تیر ماه سال گذشته صدا و سیما در برنامه‌ای زنده اقدام به بررسی صورت مالی شرکت ایران خودرو و سایپا کرد که در آن برنامه عنوان شد که صورت مالی این دو شرکت با واقعیت هم خوانی ندارد. در این برنامه اشاره شد که این دو شرکت به منظور دریافت وام در صورت مالی، شرکت را زیانده نشان دادند.
همه چیز در حسابداری درست نیست
در رابطه با بررسی صورت مالی دو موضوع منطبق نبودن صورت مالی با واقعیت شرکت و کافی نبودن اطلاعات صورت مالی برای سهامداران مطرح است. که در همین رابطه نوید مهدوی‌زاده مدرس حسابداری در گفتگو با بازار گفت: اینکه چقدر صورت مالی با واقعیت منطبق دارد نیاز به بررسی میدانی این موضوع دارد. در یک سمت شما جامعه‌ای دارید که در آن نرخ رشد تورم هر روز در حال افزایش است و از طرفی بنگاه‌های اقتصادی دارید که به منظور پوشش هزینه‌ها نیاز به افزایش قیمت محصولات دارد که از نظر شخصی افزایش قیمت محصولات در بسیاری از محصولات توهم تورم است نه خود تورم؛ از طرفی پارامترهای در جامعه متورم ما مطرح است که در علوم حسابداری قابل لمس نیستند مثل سرمایه‌گذاری برخی از شرکت‌ها در کارهای غیر مولد که در هیچ دفتری حسابداری هم ردی از آن‌ها وجود ندارد در نتیجه در چنین فضای نوشتن صورت مالی با خطاهایی هم می‌تواند همراه باشد.
مهدوی‌زاده اضافه کرد: ممکن است قیمت محصولات یک شرکت به صورت دستوری باشد در نتیجه این شرکت نمی‌تواند نرخی بالاتر از این نرخ را در صورت مالی خود بیاورد و میزان تولید و ظرفیت کارخانه هم که در اساسنامه شرکت درج شده مشخص است که شاید کمی پایین‌تر یا بالاتر از ظرفیت هم تولید کند یعنی اطلاعات و داده‌های که حسابرس جهت تایید صورت مالی بتواند به آن استناد کند وجود دارد اما تخلف در کجا ممکن است صورت بگیرد در جای که به حسابرس اطلاعات کافی در خصوص میزان تولید، میزان دارایی نقدی و غیر نقدی و سایر پارامترها داده نشود و یا اینکه خدای نکرده حسابرس بخواهد خیلی از چیزها را نادیده بگیرد.
او می‌گوید: اینکه گفته شود تخلفی در صورت مالی رخ داده است، کار ساده‌ای نیست چرا که تحلیل‌گران به بطن کارخانه یا بنگاه اقتصادی دسترسی ندارند اما این موضوع قابل اثبات است که بعد از مدتی اگر تخلفی در صورت مالی رخ داده باشد یا اطلاعاتی که با واقعیت منطبق ندارد در صورت مالی وجود داشته باشد، به صورت خودکار نمایان می‌شود و شرکت و حتی حسابدار نمی‌تواند آن را بپوشاند.
این کارشناس حسابداری، استاندارهای حسابرسی را کمی منعطف پذیر و قابل تغییر می‌داند تا جای که یک شرکت بدون اینکه بخواهد تخلفی هم انجام دهد بر اساس همان قواعد استاندارد و قانونی می‌تواند صورت مالی خود را کمی از واقعیت فاصله دهد.
مهدوی‌زاده به طور کلی وجود دستکاری در صورت مالی برخی از شرکت‌ها را می‌پذیرد اما پیدا کردن این دستکاری‌ها را برای تحلیل‌گران بازار سرمایه و حتی متخصصان امر مشکل می‌داند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا اطلاعات صورت مالی برای تحلیل کافی است؟ گفت: برای سهامداران خیر، اما هر شرکتی اطلاعات محرمانه‌ای دارد که به صورت مالی هم ممکن است ارتباط داشته باشد و در صورت انتشار آن این احتمال وجود دارد که رقبا بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.
در روش محاسبه ای پی است بر مبنای پیشبینی شرکت، ناشر می‌تواند بر اساس تحلیل خود از فضای اقتصادی و پارامترهای دیگر سود را پیشبینی که مطمئن با واقعیت فاصله داشت اما در روش تی تی ام محاسبه سود بر مبنای گزارش عملکرد شرکت است و میزان خطای آن بسیار کمتر و بر واقعیت نزدیکتر است
این کارشناس ادامه داد: به نظرم تا جایی که نشر اطلاعات به سوددهی شرکت آسیبی وارد نکند، ارائه آن در جهت بالا بردن شفافیت در بازار مالی می‌تواند کمک کند، این در حالی است که گاهی شرکت‌های را مشاهده می‌کنیم از ارائه اطلاعات بیشتر و جزئی‌تر بدون آنکه لطمه‌ای به سودآوری شرکت بزند خودداری می‌کنند.
مهدوی‌زاده می‌گوید: سازمان بورس یک پلتفرمی دارد که شرکت‌ها موظف به ارائه اطلاعات داخل این پلتفرم می‌باشد که در غیر این صورت به عنوان شرکت غیر شفاف شناخته می‌شود.
او با تایید بر نقش حسابرس در بررسی صورت مالی فلسلفه وجود این رده شغلی را کاهش تضاد منافع بین سهامداران و مالکان شرکت عنوان کرد و گفت: ارائه اطلاعات در دست حسابرس است اگر او صالح نداند که این اطلاعات نباید منتشر شود، شرکت هم ناگزیر به چنین کاری است.
شفافیت در ای پی اس
در صورت مالی موارد مختلفی وجود دارد که برای بحث کردن نیاز به فرصت بیشتری است اما یکی از موارد که می‌تواند صورت مالی را از واقعیت فاصله دهد پیشبینی سودی است که در این گزارش می‌آید که در بسیاری از شرکت‌ها به صورت محتاطانه نوشته شده است.
قبل از بهمن ۱۳۹۶ سازمان بورس شرکت‌های بورسی را ملزم کرده بود تا گزارش پیشبینی عملکرد خود را منتشر نمایند. به همین دلیل شرکت‌های بورسی و فرابورسی در چندین مرحله این گزارش را منتشر می‌کردند. در گام اول یک ماه مانده به شروع دوره مالی جدید پیشبینی از عملکرد سال مالی بعد خود منتشر می‌کردند و پس از آن متناسب با هر گزارش میان دوره‌ای گزارش پیشبینی خود را بازنشر می‌کردند و بسته به شرایط سود هر سهم پیشبینی خود را افزایش(تعدیل مثبت) و یا کاهش(تعدیل منفی) می‌دادند. به گفته بهمنش کارشناس بازار مالی چون شرکت‌ها در محاسبه ای پی اس بر مبنای پیشبینی شرکت‌ها، به صورت محتاطانه عمل می‌کردند و واقعیت فضای اقتصادی را در نظر نمی‌گرفتند سازمان طی دستورالعملی شرکت‌ها را ملزم کرد که ای پی اس خود را به روش TTM که بر اساس گزارش دوازده ماه شرکت یعنی منطبق بر واقعیت محاسبه کنند.
او در گفتگوی که با بازار داشت در مورد روش تی تی ام می‌گوید: در روش محاسبه ای پی است بر مبنای پیشبینی شرکت، ناشر می‌تواند بر اساس تحلیل خود از فضای اقتصادی و پارامترهای دیگر سود را پیشبینی که مطمئن با واقعیت فاصله داشت اما در روش تی تی ام محاسبه سود بر مبنای گزارش عملکرد شرکت است و میزان خطای آن بسیار کمتر و بر واقعیت نزدیکتر است.
این کارشناس می‌گوید: روش سابق هم در صورتی خوب است که نظارت صورت بگیرد و با شرکت‌های که قصد تخلف در محاسبه ای پی اس را دارند برخورد شود.
بهمنش در مورد گزارشات مالی شرکت‌ها عنوان کرد: خیلی از چیزهای بنگاه‌های تولید نهان است و مثلا ما به عنوان یک سهامدار نمی‌توانیم از نزدیک میزان تولید را ببینیم یا بررسی کنیم، و به نظر بنده باید به این صورت مالی اعتماد کرد.
در بخش دوم گزارش سعی می‌شود به منظور رسیدن به واقعیت شفافیت گزارش مالی از هر صنعت به صورت نمونه چند گزارش مالی را بررسی کنیم.
نظر شما