پژمان مرادی؛ بازار: دهقان مدیر عامل شرکت فناوری بورس تهران می‌گوید «در سال ۹۸ زمانی که بازار داشت رشد می‌کرد نیاز به افزایش ظرفیت هسته معاملات داشتیم و شرکت فرانسوی به خاطر تحریم‌ها از دادن خدمات به منظور افزایش ظرفیت خوداری می‌کرد، اما در نهایت توانستیم با اضافه کردن ماژول‌های مختلف نیاز بازار را پاسخ دهیم». رشد ناگهانی تعداد سهامداران بازار سرمایه علاوه تاثیر گذاری بر روی روند بازار برخی از سیتم‌های معاملاتی را دچار مشکل کرد و با توجه به تحریم بودن کشور به روز رسانی آن با مشکل مواجه شد.
سیستم معاملاتی مجموعه‌ای از نرم افزار و سخت افزار است که تمامی معاملات بازار سرمایه در آن صورت می‌گیرد. بخشی از این سیستم در زمانی که تحریم‌های شدید آمریکا بر ایران اعمال نشده بود از کانادا و فرانسه وارد کشور شد اما بعد از تحریم‌ها این شرکت‌ها از ارائه خدمات خودداری کردند، با رشد بازار سرمایه و افزایش معاملات روزانه در این بازار اختلالاتی در معاملات رخ داد که برخی آن را به هک شدن سیستم معاملات ارتباط می‌دانند. مدیر عامل شرکت مدیریت فناوری بورس تهران می‌گوید که زمان افزایش ظرفیت سامانه معاملات با هجوم سهامداران جدید کم بود بنابراین اختلاتی که پیش می‌آید بیشتر ناشی از عدم توازن بین ظرفیت سامانه معاملات با حجم معاملات بود. روح الله دهقان مدیر عامل شرکت مدیریت فناوری بورس تهران در بخشی از در گفتگوی خود با بازار که مشروح آن را در زیر می‌خوانید می‌گوید که تلاش برای هک شدن سامانه معاملات شده است اما چون موفق نبوده، نمود بیرونی پیدا نکرده است. او امنیت هسته معاملات را بسیار بالا می‌داند و هک شدن آن را تقریبا نزدیک به غیر ممکن عنوان کرد.
*شرکت فناوری بورس تهران را شاید بتوان به قلب بازار سرمایه تعبیر کرد که مهمترین بخش بازار یعنی هسته معاملات را در اختیار دارد، اما با توجه به اینکه سیستم هسته معاملات وارداتی است و به دلیل تحریم‌ها خدمات نرم افزایی و سخت افزایی از سوی کشورهای مختلف به ایران ممنوع شد، ما شاهد افزایش تعداد سهامداران در یک بازه زمانی کوتاه بودیم، چگونه این شرکت توانست این میزان از سهامدار را با توجه به پایین بودن ظرفیت هسته معاملات پوشش دهد؟
تاسیس شرکت فناوری مدیریت بورس به حدود ۲۸ سال قبل باز می‌گردد، شاید در نهادهای بازار سرمایه قدیمی‌ترین شرکت در حوزه ارکان بازار باشد. شکل گیری بسیاری از نهادی‌های بازار سرمایه بعد از تدوین و تصویب قانون و اجرای شد قانون بورس و اوراق بهادار در سال ۸۴ بر می‌گردد؛ بعد از آن شرکت بورس تهران، شکل گیری سازمان بورس به صورت جدا گانه، شرکت سپرده گذاری و شرکت‌ها دیگری که بعد از این قانون شکل گرفتند.
فراهم کردن زیر ساخت‌های ای تی، پشتیبانی سامانه معاملات و پس از معاملات و ان بخشی که نیاز به کارهای ای تی دارد در مجموعه مدیریت فناوری بورس تهران شکل می‌گیرد. تمامی سرویس های ای تی بازار سرمایه را این شرکت ارائه می‌کند که مهمترین وظیفه آن بهره برداری عملیاتی و توسعه سامانه‌های معاملات و پس از معاملات است و در این زمینه هم اقدامات زیادی انجام شده است. شرکت سعی کرده هم از سیستم قدیمی که سال ۷۳ از یک شرکت کانادایی خریداری شد بهره بردایر کند و هم سیستم فرانسوی که در سال ۸۴ خریداری شد و هم اکنون مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از مشکلات عمده که ما داریم بحث تحریم‌ها شرکت ها خارجی به خصوص در حوزه نرم افزاری و ارائه سرویس پشتیبانی بود، شاید در حوزه اقلام و اجناس این موضوع زیاد ملموس نباشد اما در حوزه نرم افزا زمانی که شما پشتوانه شرکت اصلی را نداشته باشید با مشکل مواجه می‌شود و با توجه به ظرفیت مورد نیاز، نرم افزار باید به روز شود و نسخه‌های جدید را بگیرد.
در مورد شرکت کارگزاری که در شهریور ماه شایعه‌ای مبنی بر هک شدن سامانه آن منتشر شد، باید اعلام کنم، زیر ساخت نرم افزاری شرکت دچار مشکل شد. به هر حال این نرم افزارها روی بستر اینترنت سرویس دهی می‌کنند و ممکن است مشکلاتی برای آن ایجاد شود و تا جای که من می‌دانم هک نبود بلکه مشکلات داخلی بوده که باعث شد کارگزاری از کار بیفتد و نرم افزارها نتوانند سرویس دهی کنند
از اوایل سال ۹۸ که بازار مجددا شروع به رشد کرد و کم کم رشد بازار شروع شد، سامانه معلات نیاز به افزایش ظرفیت پیدا کرد و با توجه به اینکه شرکت فرانسوی حاضر به ارائه خدمات به دلیل تحریم‌ها نبود، شروع به توسعه دادن ماژول‌های(مجموعه‌ای از ابزارهای نرم افزای و سخت افزاری) مختلف سامانه دادیم و سعی کردیم بخش‌های که به مشکل می‌خوردند را توسعه دهیم و در این زمینه همکاران زحمت زیادی کشیدند تا نسخه‌های جدیدی از سامانه را برای بالا بردن ظرفیت معاملات ایجاد کنند.
به روز رسانی همچنان ادامه دارد اما نمی‌توانیم تقسیم بندی کنم که الان چه میزان از این سامانه بومی و چقدر از آن نسخه فرانسوی است. اما هر کجا که به مشکل خوردیم سعی کردیم ظرفیت‌ها را توسعه و مدل نرم افزایی را تغییر دهیم تا بتوانیم حجم تراکنش‌ها بیشتری را پشتیبانی کنیم تا کار بازار با مشکل مواجه نشود.
ما در تیرماه ماه علاوه بر توسعه که انجام دادیم، کندی‌های روی سامانه داشتیم که ناشی از رشد زیادی از معاملات بازار بود. از ابتدای شهریور ماه نسخه‌های زیادی را روی سامانه قرار دادیم که ظرفیت بالاتری داشتند و به خاطر همین موضوع هم توانستیم حجم معاملات بیشتری را پشتیبانی کنیم و الان هم با وجود بالا بودن تراکنش معاملات در بازار، سیستم همچنان از این تعداد معاملات پشتیبانی می‌کند اما گاهی ممکن است مشکلاتی مقطعی هم داشته باشیم که به سرعت آن را رفع می‌کنیم.
*در زمان رشد بازار بود که خبری مبنی بر هک شدن هسته معاملات بیرون آمد، بعد از آن هم اعلام شد که سیستم ثبت سفارشات یکی از کارگزاری‌های بزرگ هک و اطلاعات مشتریان آن درز کرده؛ از این دست شایعاتی که بعد از بروز یک اختلال در بازار منتشر می‌شد زیاد بود، آیا واقعا هک در سیستم معاملات یا سیستم ثبت سفارش کارگزاری‌ها صورت گرفته بود؟ چقدر امکان موفق بودن حمله سایبری به هسته معاملات وجود دارد؟
در بحث امنیت سامانه معاملات، تلاش زیادی می‌کنیم که این سامانه از این مخاطرات دور باشد اما هیچ زمانی نمی‌توان ۱۰۰ اطمینان داد که دچار اشکال نیست. تا الان هم هک یا حمله‌ای روی هسته معاملات نداشتیم چون در یک محیط ایزوله و جداگانه نگهداری می‌شود، علاوه بر آن ارتباط زیادی هم با بیرون ندارد تا به راحتی قابل دسترسی باشد.
*آیا تلاشی برای هک شدن سامانه شده بود؟
بله تلاش برای هک شدن سامانه شده، اما اتفاقی صورت نگرفته، چون دسترسی به این سامانه کار راحتی نیست. ممکن است تلاش‌های برای هک شدن انجام شود اما چون موفق نبوده، نمود بیروی پیدا نکرده است.
در مورد شرکت کارگزاری که در شهریور ماه شایعه‌ای مبنی بر هک شدن سامانه آن منتشر شد، باید اعلام کنم، زیر ساخت نرم افزاری شرکت دچار مشکل شد. به هر حال این نرم افزارها روی بستر اینترنت سرویس دهی می‌کنند و تا جای که من می‌دانم هک نبود بلکه مشکلات داخلی بوده که باعث شد کارگزاری از کار بیفتد و نرم افزارها نتوانند سرویس دهی کنند.
شرکت بورس و فرابورس به خاطر رویکرد نظارتی این اختیار را دارند که معاملات را ابطال کنند و شرکت مدیریت فناوری بورس ابزار چنین اقدامی را در اختیار آن‌ها قرار داده است
اما اینکه در آن زمان گفته شد هک روی سیستم معاملاتی رخ داده اشتباه بود چرا که اگر هکی روی سامانه معاملات اتفاق بیفتد هیچ یک از شرکت‌های کارگزاری نمی‌توانند سرویس دهی کنند در حالی که در آن ماه یک الی دو کارگزاری بودند که نمی‌توانستند سرویس ارائه کنند و بقیه شرکت‌ها بدون هیچ مشکلی سفارشات خود را ثبت می‌کردند. سامانه معاملات کار خود را انجام می‌دهد ولی ممکن است شرکتی به مشکلی خورده باشد. مشکلات روی سیستم‌های نرم افزاری همیشه وجود دارد و نمی‌توان گفت که سیستم نرم افزاری خالی از مشکل است. مهم آن است که بتوانیم آن مشکلات را در زمان مناسب خودش رفع کنیم. تمام تلاشمان این بوده که اگر مشکلی برای سامانه پیش آمد بازار خیلی تاثیر از این مشکل نگیرد و در آن بازه زمانی که در اختیار داریم بتوانیم مشکل را رفع کنیم.
*زمان ثبت سفارش تا رسیدن به هسته معاملات چقدر طول می‌کشد؟
در کسری از ثانیه است و در حالت معمولی در حد میلی ثانیه است.
*در زمان ریزش بازار سازمان بورس به منظور حمایت از بازار کارگزاری‌ها را مجبور به ابطال برخی از سفارشات می‌کرد، آیا چنین فشاری روی شرکت مدیریت فناوری بورس بود که در صورت سرپیچی کارگزاری‌ها از دستور سازمان بخواهد از طریق سامانه معاملات سفارشات را ابطال کند؟
حوزه ابطال سفارشات یا معاملات در اختیار شرکت‌های بورس و فرابورس است و در حوزه عملکرد شرکت مدیریت فناوری نیست. ما پلتفرم‌های را در اختیار شرکت‌های بورس قرار دادیم تا در صورت نیاز بتوانند از آن استفاده کنند اما اینکه چه زمانی و در چه وضعیتی از این ابزار استفاده کنند بستگی به کسب و کار خودشان دارد و شرکت مدیریت فناوری به هیچ عنوان وارد این مسئله نمی‌شود چرا که هم در حوزه کاری آن نیست و هم توان تشخیص این موضوع را ندارد.
شرکت بورس و فرابورس به خاطر رویکرد نظارتی این اختیار را دارند که معاملات را ابطال کنند و شرکت مدیریت فناوری بورس ابزار چنین اقدامی را در اختیار آن‌ها قرار داده است.
*روزانه چه تعداد افراد از سایت مدیریت فناوری بورس تهران(tsetmc) بازدید می‌کنند؟
تقریبا حدود دو میلیون بازدید در روز از این سایت صورت می‌گیرد. الان سایت tsetmc در رتبه ۱۰ سایت‌های پر بازدید ایران قرار دارد که این عدد در تیر و مرداد ماه به خاطر افزایش بازدید به رتبه هفتم هم رسید و هم اکنون بالاترین سایت بازار سرمایه است.
*با وجود اینکه بازار سرمایه ما متاثر از بازار جهانی هم هست، آیا برنامه‌ای برای قرار دادن اطلاعات بازارهای بین المللی بر روی سایت tsetmc دارید؟
فعلا نه، تمرکز ما بیشتر در جهت بهبود زیر ساخت و تغییر در ظاهر سایت و همچنین به روز سازی تکنولوژی آن است، اما اینکه برنامه‌های به منظور اضافه کردن بخش بین المللی بر روی سایت داشته باشیم فعلا نداریم.
نظر شما