بازار؛ گروه کشاورزی: بحث تولید محصولات تراریخته یا همان دستکاری ژنتیک شده از جمله مباحثی است که در دنیا با حواشی بسیاری همراه است و مخالفان و موافقان بسیاری دارد. به طوری که موافقان معتقدند با روند رو به رشد جمعیت جهان چاره ای جز دستکاری ژنتیکی و تولید غذای بیشتر وجود ندارد. در حالی که مخالفان می گویند این موضوع ادعایی بیش نیست و تنها در راستای تامین منافع اقتصادی شرکت های بزرگی همچون «مونسانتو» است که در حال حاضر بزرگترین بازیگر در بازار محصولات اصلاح شده ژنتیکی بر اساس درآمد هستند چرا که در حقیقت امروز بازار بذرها و سموم دفع آفات ژنتیکی به شدت بین چند شرکت بزرگ متمرکز شده است.
در برخی کشورها از جمله ایران نیز کشت بذرهای تراریخته یا دستکاری ژنتیکی شده ممنوع است اما گزارشات حاکی از این است که واردات محصولات تراریخته در کشور در حجم بالایی صورت می گیرد. این در حالی است که بر اساس قوانین موجود عنوان «تراریخته» بایستی همچون دیگر کشورها بر روی محصولات دستکاری ژنتیکی شده درج شود تا خریداران با علم به اینکه چه نوع محصولی را خریداری می کنند دست به انتخاب بزنند. اما در حال حاضر چنین موضوعی در کشور اجرا نمی شود و دستگاه های ناظر، وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و دیگر ارگان های مربوطه نیز اقدام خاصی در این خصوص انجام نداده اند. گواه این حرف نیز عرضه گسترده انواع روغن های خوراکی در فروشگاه های سطح کشور است که بدون درج عنوان تراریخته در دسترس خریداران قرار می گیرد.
طبق آمار فائو ۷۵ درصد از غذای دنیا را هنوز کشاورزی خُرد و خانوادگی تولید می کند و تنها ۱۱ درصد محصولات کشاورزی به صورت صنعتی و دستکاری ژنتیکی تولید می شود
به گفته فائو ۷۵ درصد از غذای دنیا توسط کشاورزی خُرد و خانوادگی تولید می شود
دکتر خدیجه کارترین رضوی، رئیس هیات مدیره موسسه توسعه پایدار و محیط زیست و کارشناس خطرات تراریخته در گفت و گو با «بازار» در ابتدا با بیان اینکه هنوز مردم ما آگاهی کمی نسبت به محصولات دستکاری ژنتیک شده (تراریخته) دارند گفت: از نظر فلسفه زیستی ما مخالف دستکاری ژنتیکی هستیم چون عیبی در طبیعت و خلقت خداوند نمی بینیم که بشر بیاید کد ژنتیکی را که بسیار مهم است اینگونه دستکاری کنند.
رضوی افزود: متاسفانه شرکت های بزرگ به خودشان اجازه داده اند که همه نوع محصولی از جمله درختان میوه را دستکاری ژنتیکی کنند. اگرچه ما معتقدیم طبیعت سرانجام یک روز به صورت خشنی پاسخ این اقدامات ناصحیح را خواهد داد.
وی ادامه داد: طرفداران و پیشروهای این اقدام مدعی هستند که برای تامین بیشتر غذا، چاره ای جز این کار نداریم اما ثابت شده که نه تنها گرسنگی را برطرف نکرده اند بلکه تنها توانسته اند ۱۱ درصد محصولات کشاورزی را به صورت صنعتی و دستکاری ژنتیکی تولید کنند. به طوری که طبق آمار فائو ۷۵ درصد از غذای دنیا را هنوز کشاورزی خُرد و خانوادگی تولید می کند.
بحث دستکاری ژنتیک بذرهای کشاورزی یک بازی بزرگ بین المللی است در حالی که به هیچ وجه برای جهان ضرورت ندارد
از بین بردن تنوع بذر جهان با دستکاری ژنتیکی
این کارشناس خطرات تراریخته در خصوص پتانسیل اقتصادی که دستکاری ژنتیکی محصولات برای حامیان این اقدام در دنیا دارد، گفت: مساله از دید من فراتر از این حرف ها است و بحث کنترل غذا و بذر و همچنین از بین بردن تنوع بذر جهان در این میان مطرح است.
رضوی تصریح کرد: در هر صورت درد اصلی این است که طرفداران تراریخته صراحتا اعلام می کنند که برای رفع گرسنگی در دنیا راهی جز دستکاری ژنتیکی نیست و مجبور هستیم که مثلا سویا، کلزا و غیره را به صورت دستکاری ژنتیکی تولید کنیم. اما بنده شخصا با تولیدکنندگان بزرگی که محصولاتی بدون دستکاری ژنتیکی (غیر تراریخته) تولید می کنند در ارتباط هستم و صراحتا اعلام می کنند که چنین ادعایی صحت ندارد.
وی خاطر نشان کرد: علاوه بر جنبه اقتصادی که دستکاری ژنتیکی محصولات کشاورزی دارد، مساله اینجا است که با این اقدام عملا کشاورزان گدای این آقایان می شوند!
رضوی گفت: وقتی ما در کشور ۷۰ درصد بذر خودمصرفی داریم بهترین کار این است که این تنوع بذری را حفظ کنیم نه اینکه خودمان را مثلا مقید به کشت یک نوع برنج کنیم. این در شرایطی است که بذرهای دستکاری شده را باید هر ۲ تا ۳ سال یکبار از خارج از کشور خریداری کنیم که بار مالی زیادی برای ما دارد.
وی اظهار داشت: باز هم تاکید می کنم که بحث دستکاری ژنتیک بذرهای کشاورزی یک بازی بزرگ بین المللی است در حالی که به هیچ وجه برای جهان ضرورت ندارد.
دستکاری ژنتیکی بذرها و توزیع روغن های سرطان زا در سطح جامعه
رئیس هیات مدیره موسسه توسعه پایدار و محیط زیست در پاسخ به این سوال که ایران در بحث کشت و استفاده از محصولات دستکاری ژنتیکی چه وضعیتی دارد، گفت: اگر بی حرمتی و خیانت نکرده باشند کشت بذرهای تراریخته یا دستکاری ژنتیکی در ایران ممنوع است و اجازه کشت ندارند، اگرچه قبلا یکبار کشت شده بود.
رضوی افزود: با این وجود الان حجم واردات محصولات دستکاری ژنتیکی شده به ایران بسیار بالا است. بخصوص در مورد روغن که بسیار خطرناک است و به مردم هم نمی توان گفت از این روغن ها خریداری نکنند چون هنوز جایگزینی برای آن نداریم اما ترجیحا بهتر است بدون روغن غذا بخوریم تا اینکه این روغن های موجود در کشور را استفاده کنیم.
وی تاکید کرد: در حال حاضر اغلب بیماری هایی که شدت یافته از این موضوع نشات می گیرد به همین دلیل بارها به وزارت بهداشت هشدار داده ایم که قبل از اینکه از ورود و استفاده از سم و کود و غیره پشتیبانی کنند باید برای ما ثابت کنند که منشا این حجم از «سرطان کودک، نازایی های بالا و دیگر بیماری های» چیزی غیر از تغذیه است.
اگرچه کشت محصولات تراریخته در کشور ممنوع است اما حجم واردات محصولات دستکاری ژنتیکی شده به ایران بسیار بالا است؛ بخصوص در مورد روغن های خوراکی که بسیار خطرناک و سرطان زا هستند
کشورهای اروپایی سالانه ۳۰ میلیون تن دانه دستکاری ژنتیک وارد می کنند| ۱۹کشور از جمله آلمان و فرانسه در سال ۲۰۱۵ کشت هشت محصول جدید تراریخته را ممنوع اعلام کردند
داده های جهانی منتشر شده نشان می دهد که محصولات اصلاح شده ژنتیکی در حال حاضر در ۲۹ کشور در سراسر جهان کشت می شود، در حالی که ده ها کشاورز از کاشت محصولات تراریخته ممنوع هستند. در سال ۲۰۱۵، اکثر کشورهای اتحادیه اروپا تصمیم گرفتند از کشت محصولات جدید تراریخته در مرزهای خود جلوگیری کنند. با این وجود بیشتر کشورهایی که کشت تراریخته را ممنوع می کنند، هنوز اجازه می دهند محصولات تراریخته- به ویژه خوراک دام، به کشورشان وارد شود. به عنوان مثال کشورهای اروپایی سالانه ۳۰ میلیون تن دانه دستکاری ژنتیک (تراریخته) وارد می کنند و روسیه نیز اخیراً اجازه واردات سویای تراریخته را داده است. از سوی دیگر برخی کشورها مانند چین، ژاپن و کانادا واردات محصولات تراریخته را تا زمانی که استانداردهای نظارتی را تصویب کنند محدود کرده اند.
همچنین آمار جهانی منتشر شده بیانگر این است که در سال ۲۰۲۰ پنج محصول بیوتکنولوژی کاشته شده در ۲۹ کشور از جمله ۱۹ کشور در حال توسعه، ۹۹ درصد از سطح جهانی محصولات بیوتکنولوژی را اشغال می کند. در واقع پنج محصول عمده کاشته شده در بیش از ۱ میلیون هکتار شامل دانه سویا ۹۵.۹ میلیون هکتار، ذرت به میزان ۵۸.۹ میلیون هکتار، پنبه ۹/۲۴ میلیون هکتار ، کلزا ۱۰/۱ میلیون هکتار و یونجه ۲/۱ میلیون هکتار در جهان بوده است.
اتحادیه اروپا خواستار تبدیل ۲۵ درصد از زمین های کشاورزی اروپا به کشاورزی ارگانیک شد
با این وجود مقررات اتحادیه اروپا به هر یک از کشورهای جهان این حق را می دهد تا از رشد محصولات تراریخته جلوگیری کنند. به این ترتیب ۱۹ عضو، از جمله آلمان و فرانسه در اواخر سال ۲۰۱۵ رای دادند که کشت هشت محصول جدید زیست فناوری را که منتظر تأیید تنظیم کننده ها هستند، ممنوع کند. از سوی دیگر اتحادیه اروپا طی تفاهم نامه ای که در اکتبر ۲۰۲۰ توسط وزرای کشاورزی کشورهای عضو امضا شد، خواستار تبدیل ۲۵ درصد از زمین های کشاورزی اروپا به کشاورزی ارگانیک شد.
ایالات متحده و برزیل؛ بیشترین سطح زیر کشت محصولات اصلاح شده ژنتیکی را دارند
گفتنی است بر اساس آمارهای جهانی منتشر شده، ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ با ۷۱.۵ میلیون هکتار بیشترین سطح محصولات اصلاح شده ژنتیکی را در سراسر جهان داشته است و پس از آن برزیل با کمی بیش از ۵۲.۸ میلیون هکتار قرار دارد.
این در حالی است که از نظر سطح زیر کشت، معمولاً محصولات اصلاح شده ژنتیکی شامل ۴ محصول «سویا، ذرت، پنبه و کلزا» است. به طوری که آمارها نشان می دهد در آن سال، ۱۳.۵ درصد از کل پنبه کشت شده و ۴۸.۲ درصد کل گیاهان سویای کشت شده در سراسر جهان اصلاح ژنتیکی شده بوده است.
نظر شما