سنگ اندازی امریکا در راه بزرگترین طرح اقتصادی عراق| بهانه جویی کره در اجرای بندر فاو

بازار؛ گروه بین الملل: عراق به عنوان یک کشور تقریباً محصور در خشکی، به صورت محدود به آبهای آزاد دسترسی دارد.  بصره تنها استان این کشور است که امکان دسترسی را از طریق پنج بندر تجاری و صنعتی المعقل، خور الزبیر، ابوفلوس و ام قصر شمالی و جنوبی و فاو فراهم می سازد.

این بنادر که در کنار کانال های حمل و نقل داخلی و در آبهای داخلی این کشور قرار دارند، به دلیل عمق کم آبها و باتلاقی بودن، تردد و پهلوگیری نفتکش ها را  با مشکلاتی مواجه کرده و پاسخگوی برطرف کردن نیازهای تجاری این کشور نیستند. به همین دلیل،  عراق راهی جز تکیه بر بندرهای خلیج فارس و بنادر کویت جهت تأمین نیازهای خود ندارد.  

در این میان، بندر بزرگ فاو که رویای بزرگ عراقی ها نامیده می شود، با موقعیت استراتژیک خود بر فراز خلیج فارس از همه این بنادر امتیازات بیشتری دارد.  

بنابراین، کار این بندر با طرحهای بلندمدت و بلندپروازانه آن، همچنان در دست احداث بوده و با وجود آن که ۱۰ سال از آغاز کار دولت عراق برای آماده سازی و راه اندازی آن می گذرد، اما هنوز به پایان نرسیده و به دلیل مشکلات متعدد از جمله فشار و تهدیدات خارجی، مشکلات مالی و عدم جدیت لازم از سوی مقامات عراقی به تاخیر افتاده است.  

در واقع، علی رغم بحران اقتصادی در عراق و عدم توانایی مقامات در انجام تعهدات مالی خود، به ویژه در مورد پرداخت حقوق کارمندان دولت، دولتهای عراقی به خصوص دولت جدید از مدتها پیش اصرار دارد که این بندر بزرگ را احداث کرده و کار آن را به اتمام رساند.

علی رغم بحران اقتصادی در عراق و عدم توانایی مقامات در انجام تعهدات مالی خود، به ویژه در مورد پرداخت حقوق کارمندان دولت، دولتهای عراقی به خصوص دولت جدید از مدتها پیش اصرار دارد که این بندر بزرگ را احداث کرده و کار آن را به اتمام رساند

به گفته کارشناسان امور مالی، بنادر و تجارت، این بندر مهمترین محل خروجی این کشور به سمت خلیج فارس محسوب می شود و عراقی ها با توجه به پتانسیل اقتصادی امیدوارکننده آن برای کشور، سالهاست که منتظر تأسیس آن هستند.

نخست وزیر مصطفی الکاظمی در اوایل ماه گذشته در سفر خود به بصره اعلام کرد که با وجود چالش های بزرگی که کشور با آن روبرو است، بندر فاو یکی از اولویت های دولت است.

الکاظمی در آن سفر تأکید کرد که دولت برای امضای قرارداد با شرکت های خارجی برای راه اندازی عملیات در بندر سخت تلاش خواهد کرد.

این روزنامه همچنین در گزارش خود نوشت: با این حال، با توجه به مشکلات جدید پیش رو،  کابینه عراق معتقدند که ادامه کار ساخت و ساز ممکن است با چالش هایی روبرو شود که می تواند افتتاح پیش بینی شده در سال ۲۰۲۴ را به تأخیر بیندازد.

طی هفته های گذشته نیز، مسئله دیگری در حالی مطرح شد که شرکت کره ای «دوو»  اعلام کرد می خواهد شرایط مربوط به مدت زمان و پرداخت های قرارداد را تغییر داده و پول بیشتری را از عراقی ها طلب کرده است.

وزارت حمل و نقل عراق در همان زمان بیانیه ای صادر کرد و به مشکلات «دوو»، که پروژه بندر را اجرا می کند، پرداخت.

این مشکلات در حالی مطرح شده که شرکتهای کره ای تمایل خود را به سرمایه گذاری در این پروژه بزرگ از مدتها پیش اعلام کرده بودند.  

 وزیر حمل و نقل عراق، «ناصر حسین بندر الشبلی» بندر در ماه گذشته اعلام کرده بود که وزارتخانه وی در نظر دارد برای از سرگیری پروژه بندر الفاو قراردادی با شرکت کره جنوبی هانوا امضا کند.

هانوا در سال ۲۰۱۵ با ساخت شهرک بزرگ بسمایه در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی بغداد، در طرح های راهبردی و اقتصادی عراق مشارکت خود را آغاز کرده بود که در سال جاری تصمیم گرفت که کار را در بزرگترین بندر عراق در خلیج فارس آغاز کند.

 وی در گفت‌وگو با روزنامه دولتی الصباح گفته بود: «مذاکرات با شرکت هانوا تاکنون خوب پیش رفته و اکنون این شرکت طرح های کوچکی مانند کانال کشی و خاکریزی را در بندر بزرگ فاو آغاز کرده است.»

حال با توجه به تمایل کره ای ها برای از سرگیری این پروژه، شرکت دوو خواستار تغییر مفاد قرارداد شده است.  

به همین دلیل، وزارت حمل و نقل اظهار در هفته های گذشته ضمن اشاره به این مسئله که شرکت «دوو»، موج شکن غربی بندر را با موفقیت اجرا کرده است، افزود: مذاکرات با شرکت کره برای مدت زمان سه ماه انجام شد و منجر به توافق اولیه گردید.

در این توافق نامه مقرر شده بود که این شرکت طی سه سال پنج پروژه با یک کانال ناوبری در عمق ۱۹.۸ متر و با هزینه کلی ۲.۳۷ میلیارد دلار را اجرا خواهد کرد.

در این بیانیه ذکر شده است که پس از انتصاب مدیر جدید بندر فاو، اگر وزارتخانه بخواهد به عمق ۱۹.۸ متری برسد، دوو خواستار افزایش هزینه به ۲.۸ میلیارد دلار خواهد شد.

مدیر سابق دوو در عراق، «پارک ایل هو»، دو ماه پیش در اثر یک خودکشی آشکار در مقر شرکت خود در بصره کشته شد.

«ناصر الشبلی»، درخواست این شرکت مبنی بر افزایش هزینه شرکت کره ای رد کرد و سه روز به آن ها مهلت داد تا به توافق اولیه پایبند باشد.

آژانس خبری عراق (INA) به نقل از «ناصر الشبلی» گفت که این وزارتخانه مذاکرات خود را با «دوو» در مورد بندر فاو ادامه خواهد داد و خاطرنشان کرد که این شرکت دو قرارداد برای بندر منعقد کرده است که در سال ۲۰۲۱ پایان می یابد.

وی با اشاره به اینکه «داوو» مستثنا از دبیرخانه عمومی دولت است، خاطرنشان کرد: کارهایی که تاکنون انجام شده عالی بوده است.

این وزیر اشاره به احتمال مراجعه به شرکت های چینی در صورت عدم توافق با این شرکت کره ای را در همان زمان مطرح کرد که خیراً یک شرکت چینی که اقدام به عقد قرارداد با دولت عراق برای ساخت بندر کرده بود، عقب کشیده است.

بر اساس گزارش الشرق الاوسط، کمیته پارلمان بازسازی و خدمات در همین خصوص با وزیر حمل و نقل دیدار کرده و درباره موضوعاتی که اخیراً با این شرکت کره ای به وجود آمده است، گفتگو کرد.

«برهان الماموری»، عضو کمیته، اعلام کرد که آنها به نکات بحث برانگیز، از جمله دستکاری در مشخصات فنی تعیین شده توسط مشاور ایتالیایی، در آن نشست پرداختند و مدیریت جدید مجری این پروژه خواستار کاهش تدریجی عمق، تمدید دوره قرارداد و افزایش پرداخت های توافق شده است.

در این راستا، مقامات عراقی بر اهمیت رعایت مشخصات فنی، به ویژه با توجه به عمق، نیز تأکید کردند.

علاوه بر آن، رویترز نوشت: وزیر عراقی مرتبط با امور برنامه ریزی نیز به خاطر بهانه جویی های کره ای ها از هفته های گذشته در حال گفتگو با موسسات مالی برای تأمین اعتبار برای انجام پروژه بندر بزرگ فاو است که پیش بینی می شود هزینه آن نزدیک به ۵.۳۸ میلیارد دلار باشد.

«خالد النجم» به روزنامه رسمی الشباب گفت که این پروژه که قرار است یکی از بزرگترین ترمینال های کانتینری جهان باشد، شامل یک منطقه صنعتی نیز می باشد.

وی بدون شناسایی این سرمایه گذاران گفت: دولت متعهد به تأمین بودجه این پروژه با وجود بحران مالی فعلی است و تلاش های بزرگی با هماهنگی برخی از سرمایه گذاران برای تأمین اعتبار کافی برای این پروژه انجام داده است.

این سایت خبری همچنین اعلام کرد که عراق به عنوان یک تولید کننده اصلی نفت اوپک، در ماه اوت سال جاری گفت که با شرکت «هانوا»  کره جنوبی قرارداد ساخت اسکله، تونل و بزرگراه متصل کننده منطقه بندر به مرز کویت را اعطا می کند.

این بندر توانایی اداره سالانه ۹۹ میلیون تن را دارد و  شامل یک اسکله کانتینری ۳۹ کیلومتری و دو کیلومتر اسکله به همراه یک انبار کانتینر و مناطق داخلی بیش از یک میلیون متر مربع مساحت دارد.

هم اکنون این مشکلات در حالی مطرح می شود که «اسد الرشید»، مدیر این پروژه بزرگ نیز از مدتها قبل اعلام کرده که این بندر بزرگ به رشد اقتصادی عراق و افزایش ترافیک تجاری کمک می کند و چهار برابر آنچه که عراق از طریق سایر بنادر جمع آوری و سودآوری مالی کرده است، حاصل خواهد شد.

«اسد الرشید» در گفتگو با المونیتور اینگونه مطرح کرده که برنامه اولیه ما این بوده که مرحله اول بندر را تا سال ۲۰۲۴ در صورتی که همه چیز به خوبی و روان پیش رود، تکمیل کنیم زیرا ما کمبودهای مالی به میزان سه تا چهار میلیارد دلار مواجه بوده ایم.

تاخیر در پروژه بندر فاو: سه عامل آمریکا، کویت، ناتوانی بیش از حد مسئولان عراقی  
از دیدگاه محافل عراقی سنگ اندازی های دولت آمریکا یکی از دلایل اصلی مشکلات پیش آمده در راه اجرا و اتمام این پروژه است زیرا بر اساس اعلام وبگاه العالمه، اظهارات «کامل البیاتی»، تحلیلگر سیاسی عراقی نشان می دهد که کره جنوبی تابع آمریکا است و واشنگتن در پشت پرده درخواست شرکت کره ای در جهت افزایش مبلغ قرارداد حضور دارد، به همین دلیل است که شرکت کره ای به بهانه جویی دست زده است.  

این تحلیلگر سیاسی معتقد است که دولت آمریکا اگر نتواند شرکت های آمریکایی را وارد طرح بازسازی بندر فاو کند، وارد پروسه سنگ اندازی می شود یا اینکه به دنبال این خواهد رفت که سهم خود را از طریق افزایش مبلغ قرارداد با شرکت کره ای به دست آورد.

دولت آمریکا اگر نتواند شرکت های آمریکایی را وارد طرح بازسازی بندر فاو کند، وارد پروسه سنگ اندازی می شود یا اینکه به دنبال این خواهد رفت که سهم خود را از طریق افزایش مبلغ قرارداد با شرکت کره ای به دست آورد

از طرف دیگر، برخی از کارشناسان معتقدند که کویتی‌ها نیز در تاخیر این پروژه نقش داشته اند. کویت همواره قصد داشته تا با فضاسازی‌های خاص و کسب امتیازات بیشتر در حوزه‌های مختلف و به بهانه حل بحران های کنونی عراق، موجب انزوای اقتصادی و عدم دسترسی همسایه خود به آب‌های آزاد شده و با متوقف کردن طرح‌های راهبردی آنها، پروژه‌های خود را در جهت افزایش نفوذ در منطقه به انجام رساند.

تعدادی از مقامات عراقی در رابطه با طرح ساخت یک منطقه آزاد تجاری بین عراق و کویت هشدار داده و دلیل انتقاد خود با این امر را به دلیل تاثیر منفی آن بر بندر فاو در آب های خلیج فارس اعلام کرده بودند، زیرا کالاهای وارداتی عراق از سوی کویت ۲۰۰ برابر بیشتر از کالاهایی است که به کویت صادر می شود.

ناتوانی دولت‌های عراق در اتخاذ تصمیم، نظارت بر کار و نتیجه فساد مالی و اقتصادی از جمله مطالبات رشوه و باج خواهی های مسئولین عراقی در سطوح مختلف عامل بروز مشکلات اجرای بندر فاو است

علاوه بر آن، برخی نیز ناتوانی دولت‌های عراق در اتخاذ تصمیم، نظارت بر کار و نتیجه فساد مالی و اقتصادی از جمله مطالبات رشوه و باج خواهی های مسئولین عراقی در سطوح مختلف را عامل بروز مشکلات می دانند.

 بنابراین، اگر دولت عراق و استانداری بصره به طور جدی وارد کار شوند و پروژه را به یک شرکت صاحب تجربه واگذار کنند، به اقتصاد، ایجاد اشتغال و تجارت بین شرق آسیا و اروپا هم کمک خواهند کرد.