جای خالی سرمایه گذاران ایرانی در پروژه بزرگ بندر الدقم عمان

رضا عمویی؛ بازار: تا سال ۲۰۰۸، «الدقم»، یک بندر روستایی ماهیگیری با قبایل محلی در سواحل شرقی عمان بود که جمعیت آن به ۵ هزار نفر هم نمی رسید.

این بندرگاه روستایی اما به سرعت در حال پیشرفت است و از سال ۲۰۱۰ با نام شهر شناخته می شود و دولت عمان با تاسیس یک منطقه ویژه اقتصادی چهره آن را دگرگون ساخته و اعلام کرده که تا سال ۲۰۴۰ این شهر بندری جمعیتی ۲۵۰ هزار نفری را با ۱۵۰ هزار نیروی کار خواهد داشت که در طول نوار ساحلی به ۷۰ کیلومتری امتداد خواهد داشت.

در پایگاه رسمی منطقه ویژه اقتصادی دقم، ثبات سیاسی و منابع غنی طبیعی مهمترین ویژگی بندر دقم برای انتخاب از سوی سرمایه گذاران به عنوان یک مکان با امنیت سرمایه گذاری بالا معرفی شده است.
دقم در فاصله ۴۸۰ کیلومتری از مسقط، پایتخت عمان واقع است و این روزها به یک کارگاه بزرگ جاده سازی و شهرسازی تبدیل شده است.

آن چه با ورود به بندر الدقم به چشم می خورد، کارگاه های متعدد ساخت هتل های ۵ ستاره و لوکس به همراه بزرگراه های در حال تکمیل است که شرکت های عمرانی مشغول ساخت آن ها هستند.

گفته شده دولت عمان پس  از آن الدقم را به عنوان یک منطقه ویژه اقتصادی در نظر گرفت که کارشناسان این کشور نسبت به تراکم ۷۰ درصدی جمعیت این کشور در نوار ساحلی شمال مسقط هشدار دادند و از آن پس  رهبران عمان تصمیم گرفتند که سواحل بکر و توسعه نیافته شرقی این کشور را نیز توسعه دهند و از همان زمان طرح تبدیل روستای دقم به یک کلان شهر آغاز شد.

منطقه ویژه اقتصادی، پالایشگاه های نفتی و گازی، فرودگاه بین المللی، مراکز آموزشی، درمانی و بهداشتی و منطقه گردشگری آزاد از جمله طرح های عمان برای توسعه الدقم است.

الدقم همچنین قرار است تا یکی از اهداف محوری و استراتژیک عمان را نیز در راستای کاهش وابستگی و اتکا به نفت و بجای آن افزایش سرمایه گذاری ها در بخش های تکنولوژیک و فناوری های پیشرفته و گردشگری برآورده کند. این کارکرد الدقم شاید مهمترین و استراتژیک ترین هدف برای ساخت این کلان شهر در سواحل دریای عرب از سوی دولت عمان است که تا پیش از این بکر و دست نخورده باقی  مانده بود.

سرمایه گذاران چه کسانی هستند؟
بیش از سه چهارم نفت خام صادراتی عمان به صورت مستقیم به چین می رود. لذا چندان بی ربط نیست که بزرگترین سرمایه گذاران در منطقه ویژه اقتصادی دقم عمان نیز شرکت‌های چینی ها باشند. سال گذشته کنسرسیومی از شرکت‌های چینی در منطقه ای به مساحت ۱۱ کیلومتر مربع در منطقه الدقم، مبلغی حدود ۱۰ میلیارد دلار را در پروژه های ساخت و ساز سرمایه گذاری کردند و این بخش از الدقم را شهر صنعتی «سینو-عمان» نامیدند که قرار است در آن یک پالایشگاه نفت، کارخانه متانول، نیروگاه خورشیدی، یک کارخانه اتوموبیل سازی و یک ناحیه گردشگری ۵ ستاره و شهرک مسکونی برای ۲۵ هزار نفر را احداث کنند.

علاوه بر چینی ها، شرکت های دیگری نیز از کویت، قطر، ژاپن، عربستان سعودی و کره جنوبی مجوز فعالیت و سرمایه گذاری در دقم دریافت کرده اند و به تازگی نیز اعلام شده که قرار است شرکتی هندی تاسیسات بندری تجاری و نظامی را در الدقم را احداث کند.

سرمایه گذاری در الدقم حتی پای سرمایه گذاران اروپایی و غربی را نیز به این منطقه باز کرده و کمتر از یک ماه پیش لندن اعلام کرد که شرکت های بریتانیایی قرار است ۳۰ میلیون دلار در طرح توسعه و گسترش بندر استراتژیک الدقم عمان سرمایه گذاری  کنند. آن گونه که وزارت دفاع بریتانیا اعلام کرده هدف از این سرمایه گذاری، ایجاد مرکز لجستیکی برای نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا در اقیانوس هند و حمایت از نیروهای نظامی این کشور در سلطنت نشین عمان خواهد بود.

براساس گزارش رسمی دولت عمان، فقط در سال ۲۰۱۸، بخش خصوصی در بندر دقم به میزان ۱۴ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده که از این میزان ۱۰.۴۹ میلیارد دلار مربوط به پروژه های صنعتی و ۳.۰۱۸ میلیارد دلار دیگر نیز مربوط به پروژه های گردشگری در این منطقه بوده است، اگرچه میزان سرمایه گذاری ها متاثر از بحران جهانی کرونا از اواخر سال ۲۰۱۹ کاهش  یافته است، اما طرح‌ها و پروژه ها در این منطقه همچنان فعال و در حال ساخت است.

جای خالی همسایه شمالی عمان در بندر دقم
با وجود آن که در ساخت کلان شهر الدقم شرکت‌های خارجی متعددی مشارکت دارند و در میان کشورهای منطقه نیز نام شرکت‌های قطری، عربستان سعودی و کویتی دیده می شود، اما به نظر می‌رسد که ایرانی‌ها، به عنوان همسایه شمالی عمان، غایب بزرگ بازار سرمایه گذاری در بندر الدقم هستند.

این در حالی است که در عمان فرصت‌های سرمایه گذاری برای ایرانی ها حتی آسان تر از برخی دیگر از شرکت های چینی، هندی و بریتانیایی است، اما ایران همچنان غایب بزرگ پروژه کلان شهر الدقم است.

وجود خطوط حمل و نقل دریایی مستقیم بین بنادر جنوبی ایران و عمان، کاهش مسیر و کاهش هزینه حمل و نقل، نزدیکی های فرهنگی و اجتماعی اتباع دو کشور، وجود ۹ خط حمل و نقل هوایی مستقیم از شهرهای تهران، اصفهان، شیراز، چابهار، قشم، کیش، مشهد، لار و لامرد به مسقط که در میان کشورهای منطقه و خارج از منطقه وجود این خطوط گسترده هوایی میان عمان و یک کشور خارجی منحصر به فرد است، همگی از جمله شرایطی است که فرصت خوبی را برای سرمایه گذاران ایرانی برای حضور در طرح‌های بندر الدقم فراهم کرده است، اگرچه ایرانی ها هنوز نتوانسته اند در طرح های توسعه ای الدقم حضور داشته باشند.

غیبت ایران در طرح توسعه بندر الدقم با وجود سابقه قابل توجه شرکت‌های بزرگ ایرانی در حوزه عمران و توسعه‌ زیرساخت صورت می گیرد و این موضوع بیش از هرچیز این نکته را یادآور می کند که شاید در کنار دیپلماسی فعال سیاسی، ایران به یک دیپلماسی فعال اقتصادی نیز نیازمند است تا بتواند بازارها و فرصت های بیشتری را پیش روی سرمایه گذاران ایرانی برای فعالیت در منطقه قرار دهد.