مریم کراری: درست همانند بسیاری از هنرها، علوم و صنایعی که امروز اصفهان را با آنها می شناسند، قالی هم در اصفهان در دوره صفوی، پاگرفت و شهرتش به ینگه دنیا و افریقا هم رسید. از همان روز این فقط چشم آبی های اروپایی نبودند که برای خرید فرش اصفهان فرسخ ها راه را تا رسیدن به میدان نقش جهان گز می کردند، بلکه آنها رقیبانی همچون افریقایی ها و ترک های عثمانی برای خرید قالی اصفهان داشتند.
حالا ۵۰۰ سال از آن روزها می گذرد و فرش هم مثل خیلی از نشان های اصفهانی – صفوی از دل و جان این شهر رنگ باخته است و فقط اسکلتی از روزگار پرونق قالی فروشان در یک باریکه تاریک و خلوت در میدان نقش جهان باقی مانده است. رفت و آمدهای بازار از تیپ تجارت به دلالی تغییر شکل پیدا کرده و این را می توان از ظاهر آدم هایی که به این بازار رفت و آمد می کنند به خوبی تشخیص داد، جای کاسبان را تورلیدرهای دلال گرفته است.
قالی اصفهان خریدار دارد اما آینده ؟
قالی اصفهانی برخلاف برخی باورها هنوز خریدار دارد که اگر نداشت این همه لابی در این باریکه بین دلالان و فروشندگان فرش دستباف به چشم نمی آمد اما به هم ریختن نظم خرید و فروش و باز شدن پای نابلدها به بازار قالی اصفهان، آینده خوبی برای این هنر – صنعت به جا نگذاشته است.
دلال ها برای سود بیشتر به سراغ فرش های دست چندم که اغلب به فرش های دو گره معروف اند می روند، خریدار غیرایرانی هم به خاطر سررشته ای که در این هنر ندارد به اعتماد واسطه ها خرید می کند اما با گذشت دو سال از خرید خود با فرشی رنگ و رو رفته و از نفس افتاده روبرو می شود. فرشی که نه نشانی از ایرانی بودن دارد و نه هنر دست ایرانی است.
درست همین جا، نقطه آغاز فاجعه برای این صنعت است. جایی که دلال ایرانی دارد جای فرش ترکیه و تاجیکستان را برای تجار ترکی و تاجیکی در جهان باز می کند و پای قالی ایرانی را از دایره تجارت خارجی بیرون می کشد اما نه خود می داند چه جفایی به سهم تجاری ایران می کند و نه فروشنده ای که در بخش مهمی از این چرخه، دست اندرکار خیانت به هنر ۵۰۰ ساله اصفهانی ها شده است.
ترجیح دادن فرش ماشینی به فرش دستباف، نتیجه لابی فروشندگان
همه این گره ها در همان باریکه تاریک و خلوت و پستوهایی که به بازار حکیم می رسد، به جان قالی اصفهان می افتد. اوضاع در بازار حکیم که بخش قدیمی و جدید آن از پشت میدان نقش جهان به این میدان اتصال پیدا کرده اند، بدتر هم می شود، جایی که فروشندگان خریدار را متقاعد می کنند برای سود بیشتر به جای خرید فرش دستباف، فرش ماشینی درجه سه را ترجیح دهند اما غافل از اینکه سرانجام این معامله هم دست کمی از سرنوشت قالی دستباف ندارد. حیثت جمع شده طی بیش از ۵ قرن در این معامله های یک سر برد برای واسطه ها بر باد می رود و دیگر در تجارت بین الملل نمی توان فرش اصفهان را به عنوان نمادی از آبروی ایران در حوزه داد و ستد مطرح کرد.
از منظر داخلی هم، بیکار شدن صدها بافنده فرش، تولید کننده مواد اولیه و سایر بخش های تولید و فروش بخش مهمی از عواقب معامله فرش های دست چندم دستباف به دست تورلیدهای دلال و فروشندگان در سودای سود است، از سوی دیگر تجار حرفه ای و متخصص این بازار را ترک کرده اند به طوریکه اکنون از ۱۵۰ تاجری که فرش اصفهان را به دورترین قاره زمین هم رسانده بودند، ۱۵ تاجر بیشتر باقی نمانده که احتمال خروج آنها از بازار هم دور از انتظار نیست.
همه این اتفاقات در نبود یک شبکه حرفه ای سالم از تجارت فرش دستباف در اصفهان رخ داده است، شبکه ای که از واردکننده مواد اولیه تا خریدار در آن جانمایی شده و مناسبات بین عوامل دخیل، با چشم انداز حفظ و ارتقای جایگاه جهانی قالی اصفهان رقم بخورد. این شبکه ایجاد نمی شود مگر آنکه دپارتمان های خصوصی همچون اتاق بازرگانی، خانه صنعت، معدن و تجارت استان و دولتی هایی همچون سازمان صمت، سازمان میراث فرهنگی و ..... به خطری که در بازار قالی اصفهان اپیدمی شده، آگاه باشند و اراده ای برای درمان این درد داشته باشند.
نظر شما