بازار؛ گروه بورس: هفتم مهر ماه بود که دژپسند وزیر اقتصادی اعلام کرد که« خوشبختانه تدابیری که دولت اندیشید در شش ماه گذشته توانستیم کسری تحقق منابع را از محل فروش اوراق و از محل واگذاری‌های سهام شرکتها و دارایی‌های دولتی تقریباً جبران کنیم». این در حالی بود که معماری نژاد معاون وی بارها اعلام کرده بود «اینکه گفته می‌شود دولت با این روش عرضه به دنبال پوشش کسری بودجه خود است کاملا اشتباه است.»
تایید یا رد این مسئله که دولت کسری بودجه خود را از محل فروش شرکت‌های خود باید تامین کند زیاد جای بحث نیست چرا که طبق قانون دولت در سال جاری می‌بایست بخشی از بودجه را از واگذاری شرکت‌های خود به بخش خصوصی به صورت مستقیم یا از طریق بورس تامین کند. اما مسئله مهم نوع تامین بودجه از بورس است که آیا دولت فقط از طریق عرضه سهام شرکت‌های خود در بورس تامین بودجه کرده یا اینکه در کنار این عرضه در روند معاملات بازار هم دخالت کرد تا هم جذابیت بیشتری در سهم‌های ایجاد کند و هم بتواند از این فرصت بیشتر درآمد را کسب کنند؟
صاحب‌نظران بارها به دخالت دولت در بازار اشاره کردند، اما آن‌ها دلیلی جز روند معاملات بر روی تابلوی بورس نداشتند و کسی نمی‌توانست با قطعیت اعلام کند که دولت در روند معاملات دخالت می‌کند تا این در زمان ریزش بازار این موضوع به وضوح دیده شد و برخی از حقوقی‌های بازار زبان باز کرده و گفتند که دولت به صورت غیر قانونی حقوقی‌ها را ملزم به خرید یا عدم خرید سهم‌ها می‌کند.
دخالت دولت در بورس محرز شد
محمد مرندی عضو هیات مدیره یکی از شرکت‌های حقوقی در گفتکو با بازار موضوع دخالت در بازار را اینگونه بیان کرد: در هفته گذشته جلوی فروش حقوقی‌های بازار را گرفتند که این مسئله به نوعی نقض قانون بازار سهام است که فروش آزادانه را از حقوقی‌ها می‌گیرد.
اعلام دژسپند کافی بود که نمایندگان مجلس هم موضع خود را عنوان کنند، حسینعلی حاجی‌دلیگانی عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی روز گذشته از دخالت دولت پرده برداشت و گفت: زمانی که دولت می‌خواهد سهام خودش را به فروش برساند، با همکاری برخی از سهامداران عمده قیمت آن سهام را افزایش می‌دهد و زمانی که سهام خود را عرضه کرد و به فروش رساند، بازار را رها می‌کند تا قیمت‌ها سقوط کند. در واقع از این طریق، دولت سهام‌های خودش را با قیمت گزافی به فروش می‌رساند اما مردم که این سهام‌ها را خریداری می‌کنند، دچار ضرر و زیان می‌شوند.
اعتراف دیر هنگام نمایندگان مجلس در رابطه با دخالت دولت در روند معاملات کمی جای تعمل دارد شاید بهانه‌ای که بتوان برای آن در نظر گرفت، واکنش منفی بازار به این خبر بوده باشد و یا اینکه دولت چاره‌ای دیگر به غیر از این کار برای تامین کسری بودجه نداشته است که سبب شده مجلس هم تن به این نوع تامین کسری بودجه دهد و یا اینکه تا کنون دخالت دولت در بورس برای آن‌ها محرز نشده بود.
این در حالی است که واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور بارها اعلام کرده بود که « دولت در بورس دخالت نمی‌کند.» اما در آن زمان هیچ اظهار نظری از مسئولان کشور و نمایندگان مبنی بر دخالت دولت در معاملات دیده نمی‌شد.
به نظر می‌رسد که بر اساس آنچه دلیگانی بیان کرده، بالا و پایین شدن بورس به صورت دستوری و با دخالت دولت صورت می‌گرفت. با در نظر گرفتن سخنان دلیگانی می‌توان به قطعیت گفت که این ریزش و عدم رشد بازار به صورت دستوری است و دولت به نوعی بعد از تامین بودجه بازار را رها کرده است. در نتیجه نباید انتظار حمایت دولت از بورس را داشت.
با این حال این احتمال وجود دارد که باز و بسته کردن نمادها، ابطال خرید حقوقی‌ها، توقف معاملات الگوریتمی و تمام این دستوالعمل‌ها ممکن است از دو جهت بوده باشید اولا اینکه برای عدم رشد بازار بهانه‌ای داشته باشند و دوما اینکه دولت سازمان بورس را به حال خود رها کرده و سازمان در تلاش است که بتواند بازار را به حالت تعادل برگرداند.
«دولت نمی‌تواند هم صحبت از مشارکت مردم در اقتصاد از طریق گسترش سهامدارای مردم در بورس کند و هم همزمان بطور مداوم در قیمت‌گذاری و مدیریت بنگاه‌های حاضر در بورس دخالت کند» این بخش از سخنان شافعی رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران بود که در ۶ مهر عنوان کرده بود.
جبران کسری بودجه خود از جیب ملت که به امید حفظ سرمایه خود پول خود را به بورس سپردند و ادامه روند دخالت در بازار در آینده نزدیک مشکلاتی به مشکلات قبلی اقتصاد اضافه خواهد کرد
با توجه به این اظهار نظرها می‌توان اینگونه برداشت کرد که دولت تمایل چندانی به حمایت از بازار ندارد. همانگونه که کارشناسان اقتصادی و فعالان بازار سرمایه عنوان کردند تمام وعده‌های دولت مبنی بر حمایت از بازار با تزریق منابع از محل تسهیلات بانکی و صندوق توسعه ملی محقق نشد و هیچ گونه شواهدی مبنی بر این حمایت دیده نمی‌شود.
همانطوری که برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه مطرح کردند بازار از حالت تحلیلی و عادی خود خارج شده و اصلا مشخص نیست که چه اتفاقی درآینده بازار قرار است رخ دهد. تعدادی از صاحب‌نظران بازار در دفاع از بورس با دلایل و توجیحات مختلف روند بازار در زمان ریزش را عادی می‌دانند و حتی وعده از رشد بازار در آینده نزدیک می‌دهند.
ادامه روال کنونی بورس خطرناک است
شرایط کنونی بازار به عبارتی خارج از روال عادی است به نظر می‌رسد که بازار به صورت عمدی در حال ریزش است. این برداشت را می‌توان از این اظهارات دلیگانی برداشت کرد که گفت: مجلس جلساتی را برای ساماندهی بازار بورس برگزار کرد اما اگر شرایط به همین منوال ادامه پیدا کند، مجلس به زودی تصمیمات جدی‌تری برای ساماندهی بازار بورس اتخاذ می‌کند.
می‌توان عنوان کرد که روند بازار به صورت عادی نیست، این موضوع را کارشناسان و صاحب‌نظران بازار هم تایید کردند.فشار بر شرکت‌های حقوقی وابسته به بانکها یا نهادها یا دیگر صندوق‌های وابسته به دولت برای خرید یا فروش تکلیفی و جمع کردن صف‌های فروش از جمله شیوه‌های رایج مداخله در بازار بوده است.
اصرار دولت به ریزش بازار
این سوال مطرح است که اگر دولت کسری بودجه خود را تامین کرده و قرار نیست از بازار حمایت کند چرا هنوز به صورت دستوری اصرار بر نگه داشتن بازار در روند منفی دارد؟
برخی از کارشناسان می‌گویند دولت به دنبال خسته کردن سهامداران خرد و تازه کار هست تا از بازار خارج شود و بازار بار دیگر به دور از هیجان به کار خود ادامه دهد.
برخی دیگر هم نگاه جدیدی به این موضوع دارند آن‌ها بر این باورند که به دلیل رفتارهای هیجانی سهامداران خرد در بازار و تبعات اقتصادی ناشی از این رفتارها برای بازار بورس و اقتصاد دولت با دخالت در شاخص کل به دنبال این است که سرمایه سهامداران خرد را از بازار خارج کند و به خاطر اینکه به یکباره این نقدینگی به بازارهای موازی سرازیر نشود، شاخص را به صورت درجا زدن کنترل می‌کند. از سوی دیگر با افزایش نرخ بهتره در بازار پولی بار دیگر قرار است نقدینگی را به سمت بانکها هدایت کند.
اما موافقان بازار سهام، این ریزش را به نفع سهامداران و بازار می‌دانند و عنوان کردند اگر این ریزش اتفاق نمی‌افتاد و تداوم نداشت بازار به روی ریل اصلی خود قرار نمی‌گرفت و همچنان به صورت هیجانی رشد یا نزول داشت. دولت به با اعمال دخالت در بازار سعی دارد که سهام‌ها را به ارزندگی خود نزدیک کند.
جبران کسری بودجه خود از جیب ملت که به امید حفظ سرمایه خود پول خود را به بورس سپردند و ادامه روند دخالت در بازار در آینده نزدیک مشکلاتی به مشکلات قبلی اقتصاد اضافه خواهد کرد.
نظر شما