یاسمن بلوردی؛ گروه کشاورزی: بره موم یکی از محصولات کمتر شناخته شده زنبور عسل است که حدود ۲۰ سال پیش یک فرد ژاپنی پی به خواص درمانی اش برد و آن را به دنیا معرفی کرد. در حالی که تا پیش از آن به عنوان یک ماده چسبناک استفاده می شد و گاها توسط زنبورداران دور ریخته می شد. اما این روزها که برای کرونا هنوز دارویی کشف نشده و تنها راه علاج را مقاوم سازی بدن می دانند، بره موم می تواند یکی از کلیدهای نجات باشد. زیرای این ماده حاصله نه تنها خاصیت انتی بیوتیکی دارد بلکه بدن را مقاوم می کند. به همین دلیل است است که امروز در دنیا از بره موم استفاده هایی بسیاری در صنعت داروسازی انجام می شود و یکی از محصولات گرانبها در این صنعت محسوب می شود. در ایران نیز از حدود ۵ سال پیش در مورد استفاده از این محصول اقداماتی انجام شده است و محصولاتی نیز با استفاده از بره موم تولید شده است. «شهرام دادگستر، مدیرعامل شرکت شهدیه سازان شفابخش» یک تولیدکننده محصولات زنبور عسل در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران است که برای اولین بار توانسته است محصولاتی ازجمله «عصاره آبی بره موم» را تولید کند که در تقویت سیستم ایمنی بدن و رفع گلودرد و سرفه موثر است. در این راستا گفت و گویی با وی انجام داده ایم که در ادامه می خوانید.
*به عنوان سوال اول توضیح بدهید که بره موم چیست، چگونه تولید می شود و چه نقشی در کندوی عسل دارد؟
در ابتدا باید بدانیم که زنبور عسل محصولات مختلفی دارد اما معمولا عسل، گرده و ژل رویال شناخته شده تر از بقیه محصولات است.
بره موم نیز ترکیبی است که زنبور عسل برای ضدعفونی کردن و ایزوله کردن کندو استفاده می کند. بره موم در واقع ماده ای است که زنبور از صمغ درختان می گیرد و پس از افزودن بزاق خود و فرآوری کردن آن تبدیل به ماده ای چسبناک به نام «چسب زنبور یا همان بره موم» می شود.
درواقع زنبور عسل زمانی که احساس می کند یک عامل خارجی وارد کندو شده است اقدام به تولید بره موم می کند و دور آن جسم خارجی را مومیایی می کنند و به این ترتیب اجازه نمی دهند آلودگی در کندو پخش شود.
جالب است بدانید از این ویژگی بره موم برای انسانها هم استفاده می شود؛ به عبارت دیگر چون بره موم دارای خواص آنتی بیوتیکی و طبیعی است در صنعت داروسازی مورد استفاده قرار می گیرد. در حقیقت هرجایی که یک عامل ویروس، باکتری یا قارچ باعث یک بیماری شده باشد بره موم می تواند کارایی داشته باشد. همچنین بره موم علاوه بر اینکه خاصیت ویروس کشی مستقیم دارد باعث تقویت سیستم ایمنی بدن نیز می شود و خاصیت آنتی اکسیدانی دارد. از سوی دیگر برای تقویت بدن در برابر سرطانها نیز کارایی دارد به همین دلیل است که افراد درگیر بیماری سرطان، بیشتر از دیگر افراد جامعه این محصول را می شناسند.
نژاد زنبور عسل اروپاییان به گونه ای است که بره موم تولید نمی کند به همین دلیل اروپا و آمریکا به دنبال بره موم ایران و یکسری کشورهای آسیایی مثل چین و تایلند هستند
*برای استحصال بره موم از چه تجهیزاتی استفاده می شود؟
در ایران متاسفانه هنوز به روش تولید صنعتی یا استانداری نرسیده اند و زنبورداران غالبا بره موم را از گوشه قابهای کندوها می تراشند که روش درستی نیست. اما سدر کشورهای توسعه یافته برای جمع آوری بره موم نوعی تله شبکه ای می گذارند و زنبور با این تصور که باید حفره ها را پر کند اقدام به تولید بره موم در این تله ها می کند و زنبوردار آن را برداشت می کند.
البته باید توجه باشیم که بحث شناخت بره موم در ایران حدود ۵ سال است که مطرح شده است و ما نیز در حال حاضر تنها شرکتی هستیم که توانسته ایم مجوز بگیریم و بره موم را به صورت دارو تولید کنیم. به همین دلیل هنوز روش سنتی استخراج می شود و امکانات و تکنیک های فراوری این محصول هنوز در کشور موجود نیست.
*با این تفاسیر بره موم چه پتانسیل های اقتصادی دارد و ما به چقدر از این پتانسیلها دست یافته ایم؟
بره موم در بازارهای جهانی محصول بسیار گرانی است بنابراین با توجه اینکه ایران یکی از خاستگاه های بره موم است پتانسیلهای اقتصادی بسیار بالایی دارد.
از سوی دیگر در اروپا با اینکه از لحاظ زنبورداری قوی هستند اما نژاد زنبور عسل اروپاییان به گونه ای است که بره موم تولید نمی کند به همین دلیل اروپا و آمریکا به دنبال بره موم ایران و یکسری کشورهای آسیایی مثل چین و تایلند هستند.
از نظر کیفیتی نیز کیفیت بره موم ایران نسبت به سایر کشورها بهتر است چون در ایران بالغ بر ۴ هزار گیاه دارویی داریم که در واقع تغذیه زنبور ایرانی از این گیاهان است.
به همین دلیل بره موم ما در دنیا قابلیت بالایی می تواند داشته باشد البته بهترین گزینه این است که بره موم به صورت فرآوری شده به بازارهای جهانی عرضه شود چرا که خام فروشی این محصول مانند فروش نفت خام است که با قیمت پایین می فروشیم و آنها پس از فرآوری کردن با قیمت های بسیار بالا به خودمان مجددا می فروشند.
به عنوان مثال یکی از محصولاتی که در شرکت ما از بره موم تولید شده «عصاره آبی بره موم» است که بدون استفاده از الکل و حلال های شیمیایی تولید شده است و برای تقویت سیستم ایمنی بدن، گلودرد و سرفه موثر است.
گفتنی است الان قیمت تک فروشی این محصول نهایتا ۴۵ هزار تومان است در حالی که در دنیا بالغ بر ۱۲ دلار قیمت دارد، همین یک مثال نشان می دهد که اگر بره موم فرآوری و تبدیل به یکسری محصولات شود چه ارزش بالایی در بازارهای جهانی می تواند داشته باشد.
معروفترین و اولین کشور در بحث بره موم، کشور برزیل است که به دلیل داشتن گیاهی به نام «باکاریس» است و بره موم خام آن حتی تا کیلویی ۳۰۰ الی ۴۰۰ دلار هم در بازارهای جهانی خرید و فروش می شود
*با داشتن چنین ارزش افزوده ای چرا بره موم در کشور فرآوری نمی شود و به صورت خام بیشتر فروخته می شود؟
این موضوع چندین دلیل دارد از جمله اینکه تولید بره موم در کشور هنوز به آن حدی نیست که به واسطه آن شرکتی قبول کند روی این محصول فعالیت کند. حتی ما که به تازگی وارد این عرصه شده ایم در تامین آن با مشکل مواجه هستیم چون همانطور که گفتم جمع آوری آن چندان اصولی نیست.
از سوی دیگر ما تکنیکها و تجهیزات فرآوری این محصول را نداریم و تجهیزات آن تا حدودی پیشرفته است که در کشور موجود نیست. دلیل دیگر آن نیز تازه کار بودن ما در بحث بره موم است؛ ما تازه اول راه هستیم و در سالهای آینده احتمالا این کار محقق شود.
*اگر این محصول بصورت اصولی جمع آوری شود از یک کندو چه میزان بره موم به دست می آید؟
بستگی به نژاد زنبور دارد؛ در واقع برای جمع آوری بره موم دو نژاد زنبور داریم که بسیار معروف است. یکی نژاد قفقازی است که در شمال ایران و اردبیل داریم که در یک دوره ۴ تا ۵ ماهه گاهی تا یک کیلوگرم از هر کندو بره موم می دهد.
نژاد بعدی که خوب بره موم می دهد نژاد بومی ایرانی است که بنام «مدا» شناخته می شود و در یک دوره برداشت ۳۰۰ گرم الی نیم کیلو گرم بره موم را می تواند برداشت کند.
ایران نیز از نظر کیفیت بره موم جزو ۵ کشور اول دنیا است اما از نظر حجم تولید پایین تر از ۱۰ کشور اول قرار دارد که به دلیل برداشت غیر اصولی و نداشتن تکنیکهای اصولی برداشت این محصول است
*الان در بحث تولید بره موم بالاترین جایگاه متعلق به کدام کشور است و ما چه جایگاهی داریم؟
معروفترین و اولین کشور در این بحث، کشور برزیل است که به دلیل داشتن گیاهی به نام «باکاریس» است که گیاهی بومی مناطق برزیل و استوایی محسوب می شود و بره مومی هم که تولید می شود با نام «بره موم سبز برزیلی» در دنیا شناخته شده است. جالب است بدانید بره موم خام آن حتی گاهی تا هر کیلوگرم ۳۰۰ الی ۴۰۰ دلار هم خرید و فروش می شود!
دومین کشور نیز چین است که البته کیفیت چندان خوبی ندارد اما میزان تولیدشان بالا است.
ایران نیز از نظر کیفیت بره موم جزو ۵ کشور اول دنیا است اما از نظر حجم تولید پایین تر از ۱۰ کشور اول قرار دارد که به دلیل برداشت غیر اصولی و نداشتن تکنیکهای اصولی برداشت این محصول است.
سخن پایانی ...
با توجه به اینکه بره موم محصول بسیار خاصی است و بر خلاف عسل که همه کشورها آن را دارند و علیرغم اینکه از لحاظ کیفیت، عسل ما درجه یک است اما کشورهای رقیب در این زمینه زیاد داریم. با این وجود در مورد بره موم رقیب کم داریم و اگر بتوانیم تولید خوبی داشته باشیم و در داخل فرآوری ها را انجام بدهیم تا به این ترتیب بره موم را به صورت خام نفروشیم ارز آوری اش از محصول عسل هم بیشتر می شود.
نظر شما