بازار؛ گروه آب و انرژی: دومین دارنده ذخایر گازی چند سالی است که با کسری شدید گاز دست و پنجه نرم می کند. کسری که به ادعای مسولین شرکت گاز در سال گذشته به حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب هم رسید. این کسری خسارت سنگینی را به صنایع کشور وارد کرده است. آنگونه که مهدوی ابهری رییس انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی به بازار می گوید که کمبود خوراک در سال ۱۴۰۳ باعث کاهش ۲ میلیارد دلاری صادرات پتروشیمی ها شده است. البته خسارت کسری گاز تنها به صنایع پتروشیمی محدود نبوده و صنایع بزرگ دیگری همچون فولاد و سیمان و نیروگاه های کشور را هم با چالش مواجه کرده است. حالا با شروع افت فشار در پارس جنوبی نگرانی ها برای افزایش کسری گاز هم بیشتر شده و کشوری با ۳۴ تریلیون مترمکعبی ذخیره گازی دست به دامن واردات گاز از روسیه شده است.
بر اساس تفاهم نامه ای که در گذشته بین تهران و مسکو به امضا رسیده بود قرار بود که ایران سالانه ۵۵ میلیارد مترمکعب گاز از روسیه وارد کند. حالا در سفر اخیر وزیر نفت ایران به این کشور محسن پاک نژاد می گوید که مسیرهای انتقال ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز بررسی و روی استفاده از مسیر زمینی از طریق خاک جمهوری آذربایجان تفاهم حاصل شده است. اما در شرایطی احتمال واردات روزانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز از روسیه جدی تر شده که برخی از کارشناسان نسبت به نحوه واردات و استفاده از این گاز ابراز نگرانی می کنند.
برای ۱۸ فاز پارس جنوبی پروژه در کشورتعریف شده که لنگ سرمایه گذاری است. با توجه به محدودیت های مالی که در کشور وجود دارد، لغو تحریم ها و حضور غول های نفتی در ایران می تواند شرایط ایران را در زمینه استخراج گاز عوض کند. به همین دلیل باور من است که مدت زمان اجرای این قرارداد حداکثر باید ۴ الی ۵ سال بوده و ما به دنبال استفاده از منابع خود باشیم. اینگونه نباشد که یک قرارداد بلند مدت ۲۰ ساله باشیم
مهدی حسینی معاون سابق وزیر نفت که معتقد است ایران به عنوان دومین دارنده ذخایر گازی باید به دنبال رفع تحریم ها و توسعه میادین گازی خود باشد، به بازار می گوید: برای ۱۸ فاز پارس جنوبی پروژه در کشورتعریف شده که لنگ سرمایه گذاری است. با توجه به محدودیت های مالی که در کشور وجود دارد، لغو تحریم ها و حضور غول های نفتی در ایران می تواند شرایط ایران را در زمینه استخراج گاز عوض کند. به همین دلیل باور من است که مدت زمان اجرای این قرارداد حداکثر باید ۴ الی ۵ سال بوده و ما به دنبال استفاده از منابع خود باشیم. اینگونه نباشد که یک قرارداد بلند مدت ۲۰ ساله باشیم.
پیش کش بازارهای صادراتی ایران به روسیه!؟
ایران در چارچوب واردات گاز از روسیه ایده تبدیل شدن به هاب منطقه‌ای گاز را مطرح کرده تا این گاز را به کشورهای پیرامون خود صادر کند. اما این مساله نیز با ابهامات متعددی مواجه است.
او با بیان این نکته که باید دید که گاز وارداتی از روسیه قرار است در چه بخش هایی مصرف شود، ادامه داد: اگر قرار باشد ایران تنها نقش یک مسیر ترانزینی را ایفا کرده و گاز روسیه را به سایر بازارهای صادراتی برساند، اجرای این قرار منطق و توجیه اقتصادی ندارد. چرا که در این حالت ایران بازارهای صادراتی خود را به روسیه تقدیم می کند.
این کارشناس حوزه نفت با اشاره به اینکه روسیه پیش از تحریم ها به ۲۳ کشور دنیا صادرات گاز انجام می داده است، گفت: حالا به واسطه تحریم صادرات گازاش به شدت افت کرده و به عبارتی روی دستش مانده است. روسیه در پی کاهش واردات گاز اروپا از این کشور، دنبال تنوع بخشیدن به بازارهای صادراتی انرژی خود است. در چنین شرایطی طبیعی است که به دنبال بازارهای جدید صادراتی باشد و ایران بهترین مسیر برای حضور در این بازارها است. حسینی با تاکید بر اینکه گاز وارداتی از روسیه باعث صرف تولید در صنایع ارزی آوری همچون پتروشیمی ها و فولادی ها شود، اظهار داشت: اینکه قرار باشد میلیارد دلار هزینه کنیم و دوباره این گاز را در در بخش غیر مولد کشور بسوزانیم هیچ توجه و منطق اقتصادی ندارد.
فرصت های از دست رفته ایران در بازار گاز
اما ایران در حالی این روزها تن به واردات گاز از روسیه داده که در گذشته فرصت های بهتری برای تبادلات گازی داشته است. این همان نکته ای است که معاون سابق نفت ایران نیز بدان اشاره می کند. حسینی در اینباره می گوید: ما فرصت های متعددی را در بازار انرژی به خصوص حوزه گاز از دست دادیم. به عنوان مثال خیلی راحت می توانستیم گاز ارزان ترکمنستان را وارد کرده و از این محل گاز استان های شمالی را تامین کرده و بخشی از آن را نیز به آذربایجان صادر کنیم. در آن سال ها برای ترکمنستان هم صادرات گاز به ایران توجیه اقتصادی داشت. چرا که دیگر ناچار نبود گاز خود را به روسیه فرستاده و به ازای صادرات خود به جای دریافت ارز، تن به خرید محصولات روسی بدهد.
کاهش سرمایه گذاری در صنعت گاز
گفتنی است که در سه سال گذشته رشدتولید گاز به ۲ درصد کاهش پیدا کرده که بسیار کمتر از رشد ۵ درصدی یک دهه گذشته است. در عین حال مصرف به شدت افزایش پیدا کرده‌است. این کمبودها با توجه به زیرساخت‌های فرسوده به‌ویژه در میدان گازی پارس جنوبی که ۷۵ درصد از گاز ایران را تولید می‌کند، تشدید می‌شود. علاوه بر این تحریم‌ها دسترسی ایران را به فناوری‌های پیشرفته و متخصصان محدود کرده‌است.
براساس برآورد کارشناسان ایران برای احیای بخش نفت و گاز خود به ۲۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. سال ۲۰۲۲ شرکت ملی نفت ایران با گازپروم روسیه یک تفاهمنامه سرمایه‌گذاری ۴۰ میلیارد دلاری امضا کرد. یک توافقنامه واردات گاز روسیه از طریق جمهوری آذربایجان هم در سفر اخیر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران به روسیه امضا شد.
پس از امضای توافقنامه جامع راهبردی ایران و روسیه، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، گفت که این کشور در جهت تنوع‌بخشی به جریان صادرات گاز خود، «ممکن است سالانه حداکثر ۵۵ میلیارد مترمکعب گاز به ایران صادر کند. در واقع عرضه گاز روسیه به ایران، می‌تواند به ۵۵ میلیارد مترمکعب در سال برسد اما ابتدا باید در حجم اندک حداکثر دو میلیارد مترمکعب آغاز شود.»
نظر شما