علی میرزایی سیسان؛ بازار: صنعت خودرو و حمل و نقل در حال تجربه دو تحول اساسی و بنیادین؛ برقی سازی وسایل نقلیه و هوشمند سازی هستند. این دو روند بسته به زاویه دید، می توانند به عنوان رقبای یکدیگر یا هم افزای یکدیگر تلقی شوند. در کشوری مانند چین، برقی سازی وسایل نقلیه آغازگر این تحول بود و با سرعتی چشمگیر در داخل و خارج از مرزهای این کشور گسترش یافت. اکنون، هوشمند سازی به عنوان مرحله بعدی این تحول در حال پیشروی است. در چین، یافتن خودرویی هوشمند که برقی نباشد تقریبا غیرممکن است؛ اما آیا این روند در سایر نقاط جهان نیز به همین شکل دنبال می‌شود؟
از تراشه های ارزان قیمت تا تغییر بازار خودرو
خودروسازان بزرگ و مشهور که پیش تر با اعتماد به نفس حاصل از کنترل بازار، نوآوری های خود را با سرعتی تدریجی و تکاملی پیش می بردند، در حال حاضر با چالشی جدید مواجه شدند. همان طور که در صنعت تلفن همراه مشاهده شد، نوآوری و همکاری های مبتنی بر open source توانست سرعت پیشرفت دیجیتال را به شدت افزایش و تمرکز بر نوآوری را از ساختارهای متمرکز به میلیون ها توسعه دهنده مستقل منتقل کند. اکنون این الگو به صنعت خودرو نیز نفوذ کرده است؛ تا جایی که فناوری های تلفن همراه به داخل خودروها وارد شدند و فعالیت های اشتراکی در حال گسترش هستند.
هوشمندسازی خودروها از طریق سامانه های پیشرفته کمک راننده (ADAS) و قابلیت های خودران، تمایزی آشکار میان خودروهای جدید هوشمند و خودروهای متداول ایجاد کرده است. در حالی که برقی سازی نیازمند تغییرات گسترده زیرساختی است، فناوری های هوشمندسازی به دلیل موانع کمتر، مسیر توسعه ای سریع تر و تقاضای قوی مصرف کنندگان با سرعت بیشتری پیش می روند. بررسی روند جهانی نشان می دهد که پویایی بازارهای منطقه ای در اروپا، آمریکا و چین همراه با نوآوری های نیمه هادی مورد نیاز برای اتوماسیون سطح پایین (L۲/L۲+) فرصت های تجاری نو ظهوری را ایجاد کردند. این فرصت ها شامل همکاری های تحقیق و توسعه سامانه های ADAS مبتنی بر هوش مصنوعی، معماری های تراشه ای مقرون به صرفه و زنجیره تامین منطقه ای متناسب با الزامات قانونی و انتظارات مصرف‌کنندگان است.
شتاب هوشمند سازی در برابر چالش های برقی سازی
هوشمند سازی خودروها به ویژه از طریق سامانه‌های ADAS، موانع زیرساختی مرتبط با برقی‌سازی را سریع تر پشت سر می گذارد. پذیرش خودروهای برقی نیازمند شبکه های شارژ گسترده و ارتقای شبکه برق است که پروژه هایی بلند مدت محسوب می شوند. اما ارتقای سامانه های ADAS عمدتا متکی بر نرم افزار، حسگرها و توان محاسباتی است که می تواند مستقیما در سطح تولید کننده اصلی (OEM) ادغام شود. نمونه بارز این امر قابلیت رانندگی خودکار تسلا (FSD) است که از طریق به روزرسانی های بی سیم ارائه می شود؛ رویکردی که نیازی به زیرساخت فیزیکی ندارد و استفاده از پلتفرم های سخت افزاری ماژولار مانند «سامانه روی تراشه» امکان افزودن تدریجی ویژگی هایی نظیر کمک رانندگی در ترافیک یا پارک خودکار را بدون تغییرات اساسی سخت افزاری فراهم کرده است.
هزینه افزایشی سامانه های L۲+ معمولا بین ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ دلار برای هر خودرو است که در مقایسه با هزینه بالای بسته باتری خودروهای برقی (۱۰,۰۰۰ تا ۱۵,۰۰۰ دلار) بسیار ناچیز محسوب می شود
پویایی هزینه‌ها و انگیزه مصرف‌کنندگان
هزینه افزایشی سامانه های L۲+ معمولا بین ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ دلار برای هر خودرو است که در مقایسه با هزینه بالای بسته باتری خودروهای برقی (۱۰,۰۰۰ تا ۱۵,۰۰۰ دلار) بسیار ناچیز محسوب می شود. این مقرون به صرفگی امکان نفوذ گسترده تر به بازار را فراهم کرده است؛ به طوری که ۸۵ درصد خودروهای مجهز به سطح L۲+ در سال ۲۰۲۳ در آلمان، آمریکا و چین عرضه شدند. برندهایی مانند Xpeng و AITO توانستند با بهره گیری از تقاضای مصرف کنندگان برای هوشمندسازی، سهم قابل توجهی از بازار را تصاحب کنند.
پویایی بازارهای منطقه‌ای؛ مسیرهای متفاوت اروپا، آمریکا و چین
بازار خودروی چین ترکیبی منحصربه فرد از برقی سازی و هوشمند سازی را ارائه می دهد. ویژگی هایی نظیر کمک ناوبری شهری و پارک خودکار اکنون در ۸۰ درصد خودروهای برقی تولید بی وای دی، نیو و هوآوی استاندارد شدند. سه عامل کلیدی این همگرایی را هدایت می کنند؛ نخست اینکه انتظارات مشتریان است؛ خریداران چینی خودروها را دستگاه هایی هوشمند تلقی می کنند و اولویت بیشتری برای دستیارهای مبتنی بر هوش مصنوعی قائل هستند. دوم اینکه، هم افزایی سیاست‌ها است؛ استانداردهای ملی چین در سال ۲۰۲۵ قابلیت L۲+ را برای تمامی وسایل نقلیه انرژی نو الزامی کردند. سوم اینکه، بلوغ اکوسیستم مهم ترین عامل است؛ تامین‌کنندگان داخلی تراشه‌هایی مقرون به صرفه تولید می‌کنند که امکان بهره برداری گسترده حتی برای خودروهای ارزان‌تر را فراهم ساخته است.
در آمریکا بازار خودرو دو قطبی شده است؛ خودروسازان قدیمی مانند فورد و جنرال موتورز سامانه های L۲++ را برای مدل های لوکس اولویت دادند، در حالی که تسلا و برخی استارتاپ ها به سمت خودران سطح L۴ حرکت کردند. همکاری شرکت هایی مانند اینتل و کوالکام با خودروسازان دیترویت نیز نشان دهنده تلاش برای توسعه معماری محاسبات متمرکز است.
در اروپا اما تا به امروز پیشگامی تکنولوژی (نسبت به آمریکا و چین) کمتر دیده می شود. اما شرکت هایی مانند بی ام و، مرسدس بنز و رنو تلاش دارند در زمینه به سرعت پیشروی کنند. بی ام و اعتقاد دارد که تجربه کاربری ساده تر اما کارآمدتری ارائه دهد؛ برای مثال حذف برخی فناوری های پیچیده داخل کابین در سال ۲۰۲۵ و اضافه کردن امکانات دیجیتال جدید و جذاب مانند ناوبری ۳ بعدی بخشی از این برنامه است.
روند برقی‌سازی جهانی آغاز شده، اما به جای همگرایی جهانی شکاف ها و تنش های ژئوپلیتیکی میان شرق و غرب سرعت برقی سازی را متلاطم کرده است، با این حال هوشمند سازی می تواند معادلات را تغییر دهد
هوشمندی (باتکنولوژی یا فقدان فناوری برقی)؛ میدان نبرد جدید
روند برقی‌سازی جهانی آغاز شده، اما به جای همگرایی جهانی شکاف ها و تنش های ژئوپلیتیکی میان شرق و غرب سرعت برقی سازی را متلاطم کرده است. این تنش ها عمدتا ناشی از تسلط انحصاری چین بر زنجیره تامین جهانی هستند. با این حال، هوشمند سازی می تواند معادلات را تغییر دهد. در حالی که برقی‌سازی همچنان ضرورتی بلندمدت در جهان باقی خواهد ماند، هوشمندسازی وسایل نقلیه تا سال ۲۰۳۰ محور اصلی نوآوری (بسته به جغرافیا) بیشتری خواهد بود. کاهش هزینه ها، قوانین جدید و اشتیاق مصرف کنندگان این روند را شتاب دادند.
تجربه چین نشان داده که هوشمند سازی می تواند از یک مزیت رقابتی به یک ضرورت بدل شود. برای شرکت های الکترونیکی، فرصت هایی مانند معماری های ترکیبی مقرون به صرفه وجود دارد که تعادل میان عملکرد بالا و هزینه پایین ایجاد می کنند. اما کشورهایی که وابسته به واردات از چین هستند، احتمالا با فناوری ارزان هوشمند سازی چین مواجه خواهند شد که همراه با محصولات برقی در بسته ای جذاب عرضه می شود و داخلی سازی بی توجیه اقتصادی می شود. برای کشورهای غربی، هوشمند سازی فرصتی برای بازتعریف جایگاه رقابتی است، همان طور که آمریکا تلاش دارد از آن بهره‌برداری کند.
سامانه های پیشرفته کمک راننده (ADAS) و خودروهای تعریف شده بر پایه نرم افزار (SDV) دیگر مفاهیمی تخیلی محسوب نمی شوند، بلکه به عناصر اساسی در طراحی خودروهای مدرن تبدیل شدند. صنعت هوشمند سازی خودرو با سرعتی چشمگیر در حال پیشرفت است و سامانه های ADAS نقشی محوری در ارتقای ایمنی، تطابق با مقررات و پیروی از روندهای بازار ایفا می‌کنند. اما نباید فراموش کرد که صنعت هوشمند سازی نیازمند زیرساخت های دیجیتال بوده که به عواملی مانند شبکه های اینترنت قوی، دیتاسنترهای پیشرفته و سایر زیرساخت های ملی وابسته است. در این میان، کشورهای نوآور فاصله خود را با مصرف کنندگان فناوری به سرعت افزایش می دهند.
زنجیره تامین ایران دهه ها از صنعت الکترونیک (پیشرفته در مقیاس) از دنیا عقب است و توان ارائه محصولاتی با کیفیت جهانی و مدل های کسب و کار نوین را در عرصه جهانی و حتی داخلی ندارد
عقب ماندگی زنجیره تامین صنعت خودرو کشور
زنجیره تامین ایران دهه ها از صنعت الکترونیک (پیشرفته در مقیاس) از دنیا عقب است و توان ارائه محصولاتی با کیفیت جهانی و مدل های کسب و کار نوین را در عرصه جهانی و حتی داخلی ندارد. اما ایران مهد فارغ التحصیلان برجسته مهندسی برق، الکترونیک و کامپیوتر است. شاید استفاده از رویکردهای نوآوری اشتراکی بتواند جهشی در زنجیره تامین ایران ایجاد کند. آنچه در ایران کمبود داریم نه نیروی انسانی متخصص، بلکه فرماندهی صنعتی منسجم برای هم افزایی این ظرفیت عظیم است.
شایستگی صنعتی نتیجه تلاش مستمر و برنامه ریزی دقیق است. نبرد آینده جهانی میان برقی سازی و هوشمند سازی منجر به نوآوری های بی‌سابقه خواهد شد. اما در حالی که دنیا منابع خود را صرف توسعه فناوری های پیشرفته می کند، خودروسازان داخلی همچنان درگیر مباحثی چون خصوصی سازی، واگذاری یا قیمت گذاری هستند و گفتمان اصلی در مورد اهدف کلان صنعتی کشور گم شده است.
نظر شما