بازار؛ گروه بین الملل: وابستگی اقتصادهای خاورمیانه به درآمد نفت در طول سالهای اخیر باعث شد تا به دلیل افت قیمت نفت، آسیب اقتصادی زیادی را متحمل شوند و وضعیت این روزهای کشورهای نفت خیز هم تایید کننده همین نظریه است. دلیل تاثیر زیاد قیمت نفت روی اقتصادهای کشورهای خاورمیانه، سهم زیاد درآمد نفتی در بودجه جاری دولتهای این منطقه است. سهمی که در سالهای اخیر در مورد کاهش آن سخنان زیادی مطرح شده است ولی تاکنون موفقیت چشمگیری در هیچ یک از کشورهای خاورمیانه مشاهده نشده است.
در این روزهای کرونایی که همچنان ویروس در دنیا می تازد و قربانی می گیرد، مرکز مطالعاتی پی دبلیو سی مطالعه ای در مورد وضعیت اقتصادی خاورمیانه انجام داده است. در این گزارش آمده است: «اقتصاد کشورهای خاورمیانه در سال ۲۰۲۰ میلادی از دو جنبه آسیب دیده است. یک آسیب از محل شیوع ویروس کرونا و تعطیلی وسیع فعالیتهای اقتصادی و توقف پروازهای بین المللی است و آسیب دیگر از محل افت قیمت نفت در بازار جهانی است.»
اقتصاد کشورهای خاورمیانه در سال ۲۰۲۰ میلادی از دو جنبه آسیب دیده است. یک آسیب از محل شیوع ویروس کرونا و تعطیلی وسیع فعالیتهای اقتصادی و توقف پروازهای بین المللی است و آسیب دیگر از محل افت قیمت نفت در بازار جهانی است
قیمت پایین نفت، معضل بزرگ اقتصادی خاورمیانه است
این مرکز در ادامه نوشت: «اولین و اصلی ترین مساله ای که کشورهای خاورمیانه با آن رویرو هستند، افت قیمت نفت و کاهش درآمد نفتی است. با وجود اینکه کشورهای اوپک پلاس در ماه های می و ژوئن سال جاری اقدام به کاهش میزان تولید خود کردند تا مانع از کاهش قیمت نفت در بازار جهانی شوند، ولی قیمت این منبع ارزشمند انرژی هنوز در سطح پایینی قرار دارد و پیش بینی ها هم نشان می دهد که امیدی به بهبود این وضعیت وجود ندارد.»
قیمت نفت همیشه برای اقتصادهای خاورمیانه، فاکتور بسیار مهمی است و هر چقدر هم که سرمایه گذاری آنها در ایجاد تنوع در اقتصاد افزایش یافته باشد، بازهم هنوز اقتصادهای این منطقه وابسته به درآمد نفت هستند و در اغلب کشورها باید قیمت نفت بیش از ۷۰ دلار باشد تا آنها بتوانند بودجه ای متوازن داشته باشند. این در حالی ست که در اکثر پیش بینی ها حداکثر قیمت نفت در سال جاری ۴۵ دلار است و انتظار رسیدن قیمت هر بشکه نفت به بیش از ۶۰ دلار حتی تا سال ۲۰۲۵ میلادی هم وجود ندارد. این آمارها و پیش بینی ها نشان می دهد اقتصادهای نفت خیز تا سال ۲۰۲۵ با چالشهای مالی بزرگی دست به گریبان خواهند بود.
آمارها و پیش بینی ها نشان می دهد اقتصادهای نفت خیز به دلیل قیمت های پایین تر از ۶۰ دلار و وجود کسری بودجه با این قیمت تا سال ۲۰۲۵ با چالشهای مالی بزرگی دست به گریبان خواهند بود
اقتصاد منطقه در سال ۲۰۲۱ چه وضعی خواهد داشت
ریچارد باکسول اقتصاددان ارشد بخش خاورمیانه در موسسه مطالعاتی پی دبلیو سی بر این باور است که کشورهای خاورمیانه عملکرد خوبی در مقابله با بحران داشتند و به همین دلیل در سال آتی می توان انتظار رشد اقتصادی در این کشورها را داشت. وی در این مورد گفت: «انتظار می رود در سال ۲۰۲۱ و به دنبال از سر گیری فعالیتهای اقتصادی و افزایش دوباره تقاضا، بخش غیرنفتی در این کشورها احیا شود ولی رشد میزان تولید و تقاضای نفت در دنیا بسیار اندک خواهد بود. البته با توجه به اینکه اغلب اقتصادهای خاورمیانه، اقتصادهای نفت محور دارند و با استفاده از درآمد نفتی هزینه های جاری را تامین می کنند، عدم افزایش قیمت نفت مانع از احیای کامل اقتصاد خواهد شد.»
این مرکز مطالعاتی متوسط قیمت هر بشکه نفت در بازار جهانی را در سال آتی برابر با ۴۶ دلار پیش بینی کرد که سطحی بسیار پایین تر از قیمت سربه سری نفت برای کشورهای خاورمیانه است و قیمت سربه سری نفت هم معادل قیمتی است که باعث می شود تا کشورها تراز حساب جاری داشته باشند و بتوانند هزینه های خود را تامین کنند. باکسول ادامه داد: «به نظر من قیمت نفت در سال جاری در گستره ۴۰ تا ۶۰ دلار خواهد بود. قیمت ۴۰ دلاری در شرایطی محقق می شود که کشورهای اوپک پلاس از توافق خارج شوند و تولید را افزایش دهند یا اینکه موج تازه ای از بیماری باعث تعطیلی دوباره اقتصادهای دنیا شود. اما قیمت ۶۰ دلاری در شرایطی محقق می شود که واکسنی برای درمان ویروس کرونا کشف شود و اقتصاد به سرعت به مسیر رشد بازگردد. در این وضعیت است که تقاضا دوباره به سطح قبلی باز می گردد و کشورها می توانند از رشد V شکل اقتصاد برخوردار شوند.»
نوسان زیاد قیمت نفت، عامل بی ثباتی اقتصادی است
این اقتصاددان برجسته با اشاره به این موضوع که درطول تاریخ همواره قیمت نفت در بازار با نوسان های زیادی همراه بوده است گفت: «قیمت نفت همیشه نوسان داشته است ولی هیچ گاه ما چنین بازه بزرگی برای قیمت نفت در نظر نمی گرفتیم. تفاوت ۲۰ دلاری قیمت کمینه و بیشینه نفت در سال ۲۰۲۱ مساله ای جدی است و خود تایید کننده شمار زیاد عوامل بی ثبات کننده در بازار است. این بی ثباتی باعث می شود تا هم دولتها و هم شرکتهای فعال در کشورهای خاورمیانه که برای تامین بخشی از هزینه ها به دولت وابسته هستند، توان برنامه ریزی نداشته باشند و سرمایه گذاری های خود به آینده موکول کنند. آینده ای که بازار کمی آرام تر و فضا کمی متعادل تر شود.»
از طرف دیگر نوسان زیاد قیمت نفت در سال خود عامل بی ثبات کننده اقتصادی است زیرا برنامه ریزی های اقتصادی و حتی برنامه ریزی های سرمایه گذاری را سخت می کند. در واقع فعالان بازار نمی توانند به درستی در مورد آینده بازار تصمیم گیری کنند و به همین دلیل است که بسیاری از فعالیت در بازار و سرمایه گذاری اجتناب می کنند. همین مساله خود باعث تشدید بحران اقتصادی و تداوم مشکلات می شود.
نظر شما