بازار؛گروه بین الملل: ولادیمیر پویتن، رئیس جمهوری روسیه هفته گذشته طی سفری به باکو، با الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان دیدار و گفتگو کرد. این سفر بنا به دلایل مختلف به سوژه بحث محافل خبری و تحلیلگران مسائل بین الملل تبدیل شد. سفر پویتن به باکو در بحبوحه جنگ با اوکراین و پیشروی نیروهای کی یف در داخل خاک روسیه در حالی انجام شد که استقبال علی اف از همتای روسی خود بیش از آنچه تصور میشد، گرم و صمیمی به نظر می رسید. این استقبال تا حدی بود که رئیس جمهوری آذربایجان در منزل شخصی خود از پوتین پذیرایی کرده و رانندگی خودروی تشریفات حمل رئیس جمهوری روسیه را نیز شخصا بر عهده گرفت!
به نوشته بسیاری از وب سایت های خبری از جمله وب سایت تحلیل «اُویل پرایس»، الهام علی اف در جریان دیدار مشترک با پوتین، به وی قول داده تا گاز صادراتی روسیه به جمهوری آذربایجان را از طریق خط لوله قفقاز جنوبی به اروپا صادر نموده و از این طریق، از فشار تحریم های اقتصادی وضع شده علیه مسکو بکاهد؛ موضوعی که در صورت صحت، نشانگر ریسک بزرگ باکو به عنوان متحد غرب در منطقه، به نفع همسایه شمالی خود یعنی روسیه خواهد بود.
اما نشریه های آذربایجان مانند Aze.media و وب سایت تحلیلی کاسپین نیوز، به موافقت پویتن با ساخت کریدور ریلی زنگزور که نخجوان را با عبور از خاک ارمنستان به خاک جمهوری آذربایجان و ترکیه متصل می سازد، خبر دادند. انتشتار این خبر در حالیست که ایران بارها مخالفت جدی خود با ساخت این کریدور و هر مورد دیگری که منجر به تغییر در نقشه های ژئوپولیتیک منطقه می شود، نشان داده است. رهبر انقلاب همچنین در دیدار با نیکو پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان که برای شرکت در مراسم تنفیذ رئیس جمهور پزشکیان به تهران سفر کرده بود، به صراحت مخالفت ایران را با ساخت این کریدور اعلام نموده و پاشینیان نیز اعلام کرد که ایروان اجازه عبور چنین کریدوری از خاک خود را نخواهد داد.
روسیه نیز که اکنون به دنبال ربودن گوی رقابت با واشنگتن در این کریدور است، و اکنون موفق به تزریق بارهای صادراتی خود به کریدور زنگزور و ترانزیت آنها به غرب شده و همچنین، با استقرار نیروهای به اصطلاح حافظ صلح خود برای پایش و کنترل کامل کریدور زنگزور، تسلط بر این کریدور استراتژیک را در دست خواهد گرفت تا علاوه بر جلوگیری از نفوذ ناتو به منطقه قفقاز، اختیار کامل باز و بسته کردن مسیر در مواقع دلخواه را داشته باشد
ساخت کریدور زنگزور، خواست مشترک آمریکا و روسیه!
اگرچه ایالات متحده و روسیه به صورت سنتی با طرح های ارائه شده از سوی یکدیگر مخالفت بوده و از دستکم زمان آغاز جنگ اوکراین، تقریبا هیچ گونه هدف مشترکی میان دو طرف به چشم نمیخورد، اما ظاهرا موضوع در خصوص زنگزور متفاوت است. آمریکا بارها در قالب بیانیه های رسمی کاخ سفید، خواستار ساخت کریدور زنگزور در داخل خاک ارمنستان و ایجاد اتصال میان نخجوان با ترکیه و جمهوری آذربایجان شده است. از سوی دیگر، روسیه نیز که پیشتر مخالف ساخت این کریدور بود، اکنون به حامی سفت و سخت آن تبدیل شده و مسکو نیز در حال حاضر، به دنبال ساخت این کریدور است. تنها نقطه افتراق میان دو طرف حفاظت و کنترل از کریدور بوده که آمریکا معتقد به لزوم دوری روسیه از آن بوده و این در حالیست که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور که ولادیمیر پوتین را در سفر باکو مشایعت می کرد، در نشست خبری خود تاکید کرد که نیروهای حافظ صلح و مرزبانی روسیه، آماده حفظ امنیت و حفاظت کامل از دو سر خط آهن عبوری از منطقه زنگزور هستند.
لاوروف همچنین با چرخش نسبت به برخی مواضع روسیه در زمینه مناقشه قفقاز، دولت ارمنستان را عامل خدشه دار شدن توافق صلح به امضا رسیده میان دو طرف در خصوص منطقه سیونیک دانسته و تاکید کرد که موضع کشورش، عبور کریدور زنگزور از این منطقه و سپردن امنیت و کنترل کامل ان به نیروهای حافظ صلح روسیه است. لذا آنچه در حال حاضر، با آن مواجه هستیم، اتخاذ موضع رسمی روسیه در خصوص کریدور زنگزور است که در تضاد کامل سیاست های منطقه ای ایران در خصوص این کریدور قرار دارد.
ادامه ساخت پروژه زنگزور و خطر آن برای ایران
به نوشته وب سایت خبری کاسپین نیوز، «کانان رضایف» از شرکت راه آهن آذربایجان (ADY) طی مصاحبه ای اعلام کرده است که تاکنون، کار ساخت ۷۲ کیلومتر از مجموع ۸۹ کیلومتر خط ریلی تحت احداث برای فاز نخست کریدور زنگزور در داخل خاک آذربایجان (از هورادیز تا آقبند) به پایان رسیده است. هماطنور که در نقشه زیر (منتشر شده از سوی خبرگزاری دولتی آناتولی ترکیه) مشاهده می فرمایید، قطعه خط عبوری از داخل خاک ارمنستان نیز تنها ۴۳ کیلومتر طول داشته که البته به نوشته aze.media، دولت آذربایجان قصد دارد در صورت کسب توافق ارمنستان، یک بزرگراه ترانزیتی جاده ای را نیز به موازات ریلی راه آهن از این منطقه عبور دهد تا با استفاده از هر دو شیوه حمل و نقل زمینی، این کریدور را تکمیل نماید. در داخل نخجوان نیز، خط ریلی بازمانده از دوران شوری به طول ۱۵۸ کیلومتر وجود داشته که در حال تعمیر است.
در حال حاضر هم غرب و هم روسیه به دنبال ساخت و تکمیل کریدور زنگزور هستند. آمریکا در صورت تکمیل این کریدور، موفق به ایجاد پیوستگی میان بازارهای اروپا تا دریای خزر از یک سو و امکان دستیابی نیروهای ناتو به این دریا از سوی دیگر خواهند شد
آنچه مسلم است، در حال حاضر هم غرب و هم روسیه به دنبال ساخت و تکمیل کریدور زنگزور هستند. آمریکا در صورت تکمیل این کریدور، موفق به ایجاد پیوستگی میان بازارهای اروپا تا دریای خزر از یک سو و امکان دستیابی نیروهای ناتو به این دریا از سوی دیگر خواهند شد. روسیه نیز که اکنون به دنبال ربودن گوی رقابت با واشنگتن در این کریدور است، موفق به تزریق بارهای صادراتی خود به کریدور زنگزور و ترانزیت آنها به غرب شده و همچنین، با استقرار نیروهای به اصطلاح حافظ صلح خود برای پایش و کنترل کامل کریدور زنگزور، تسلط بر این کریدور استراتژیک را در دست خواهد گرفت تا علاوه بر جلوگیری از نفوذ ناتو به منطقه قفقاز، اختیار کامل باز و بسته کردن مسیر در مواقع دلخواه را داشته باشد.
اما آنچه مسلم است، در صورت ساخت و تکمیل این کریدور، نقش استراتژیک ایران برای عبور بار ترانزیتی آذربایجان به سمت نخجوان و صادرات کالای ایرانی به این منطقه تا حد زیادی تضعیف خواهد شد. همچنین، با عبور کریدور زنگزور از داخل خاک ارمنستان و ستانده شدن کنترل آن از دولت این کشور، عملا ایران برگ برنده خود برای تاثیرگذاری بر تنش و رقابت های منطقه قفقاز را از دست خواهد داد.
از منظر ترانزیت، با توجه به اتصال جمهوری آذربایجان به ترکیه و گرجستان از طریق کریدور زنگزور، بار ریلی چین در قالب پروژه کمربند و جاده (ادامه کریدور ترانس کاسپین) تمام از این مسیر مورد مبادله قرار گرفته و مسیر عبور از داخل ایران به سمت مرزهای ریلی رازی و چشمه ثریا نیز اهمیت خود را از دست خواهد داد.
لذا، به نظر می رسد با توجه به ورود روسیه به پروژه کریدور زنگزور و تلاش برای تاثیرگذاری منفی بر تسهیل ساخت آن، دستگاه دیپلماسی ایران می بایست در راستای جلوگیری از تضعیف مسیرهای ترانزیتی کشور، به هر نحو ممکن جلو ساخت آن در داخل خاک ارمنستان را گرفته و دستکم، باکو را متقاعد به عبور دادن خط ریلی بخش نخجوان از داخل خاک ایران کند که راه آهن ایران نیز از مواهب ترانزیت بار ریلی میان چین و اروپا منتفع شده و درآمدارزی برای ایران وصول شود.
نظر شما