آماده احیای دریاچه ارومیه و تالاب انزلی هستیم| شرکتهای ژاپنی آماده حضور در ایران بعد از تحریم

تهمینه غمخوار؛ گروه بین الملل: روابط ایران و ژاپن از قدمت دیرینه ای برخوردار است و حداقل به ۱۵۰ سال پیش باز می گردد؛ ضمن اینکه مناسبات دیپلماتیک دو کشور از مرز ۹۰ سال گذشته است. همچنین، ایران و ژاپن از دیرباز روابط دوستانه‌ای داشته و « شینزو آبه» اولین نخست وزیر ژاپن بود که در سال ۱۳۹۸ پس از ۴۰ سال به ایران سفر کرده است.

با وجود اینکه دو کشور تشابهات زیادی دارند و مهم ترین آن ها این است که در عرصه های اقتصادی و سیاسی حرف برای گفتن دارند، اما به دنبال تحریم هایی که علیه ایران اعمال شده، مناسبات اقتصادی با ژاپن طی سالهای اخیر کاهش یافته و میزان مناسبات تجاری فی مابین کافی نبوده است؛ در حالی که این انتظار وجود دارد که روابط فی مابین افزایش یابد؛ چرا که شرکت‌های ژاپنی به آینده ایران امید داشته و همچنان در این کشور حضور دارند. از طرفی، مقامات جمهوری اسلامی هم معتقدند که بنیان روابط دو کشور به گونه‌ای است که با وجود فشارها و تحریم‌ها به همکاری دو جانبه ادامه می دهند.

در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع روابط ایران و ژاپن، خبرنگار بازار گفتگویی با «تسوکادا تاماکی» سفیر ژاپن در ایران انجام داده که در ادامه می خوانیم.

* به طور کلی مبنای روابط ژاپن با ایران بر اساس چه معیارها و نیازهایی شکل گرفته است؟

روابط ایران و ژاپن بر اساس معیارها و سیاست ویژه ای شکل نگرفته است. روابط دو کشور روابط عمیق و قوی است و بر اساس تاریخ طولانی، تبادلات و همکاری انسانی شکل گرفته است. از نظر نیازی که مطرح شد، کشور ایران دارای جمعیت بیش از هشتاد میلیونی و جوان و سطح تحصیلات بالا است. همچنین، از منظر منابع انرژی، ایران دارای منابع سرشار نفت و گاز طبیعی و گردشگری جذاب است. افزون بر این، ایران به عنوان یکی از پرقدرت ترین کشورهای خاورمیانه شناخته شده و بر همین اساس، ما متوجه هستیم که این کشور به عنوان نقطه ارتباطی با مناطق مختلف از ظرفیت عظیمی برخوردار است.

علاوه بر این، روابط ایران و ژاپن بر اساس اعتماد متقابل شکل گرفته است؛ ضمن اینکه برای ادامه روابط خوب میان دو کشور، درک متقابل دو ملت بسیار اهمیت دارد. از این رو، من مطمئن هستم که یک رسانه مانند تحلیل بازار نقش بسیار مهمی در این راستا می تواند ایفا کند.

* در زمینه روابط فرهنگی وضعیت دو کشور به چه صورت است و چه اقداماتی از سوی سفارت ژاپن در ایران برای گسترش آن صورت گرفته است؟

در خصوص رابطه فرهنگی دو کشور ایران و ژاپن، آن رابطه ای که در طول سالها شکل گرفته، بر اساس و مبنایی شکل گرفته که ما می توانیم رابطه جدید آینده را در میان دو ملت بسازیم. علاقه شدید دو ملت به فرهنگ یکدیگر ایران و ژاپن برای توسعه روابط فرهنگی حائز اهمیت است.

به عنوان مثال در موزه های مختلف ژاپن در ۱۵ سال پیش، یک سری از نمایشگاه هایی از تمدن ایران باستان برگزار و در میان ژاپنی ها بسیار معروف شد و مردم از دیدن آن بسیار لذت بردند. همچنین، از آنجایی که ایرانی های به فرهنگ مدرن ژاپن علاقه بسیار دارند، تلاش میکنیم این خواسته و انتظار مردم را برآورده کنیم. یکی از برنامه هایی که ما در سفارت به عنوان فعالیت فرهنگی انجام می دهیم این است که در اتاقی در ساختمان سفارت به نام اتاق ژاپن، سریال های مانگا، انیمه ها و بازی های ویدئویی را در اختیار مردم می گذاریم و ایرانیان میتوانند از آن بهره مند شوند.

من بسیار خرسند و خوشحال هستم که به عنوان بخشی از فرهنگ کشور ژاپن، یکی از سریالهای تلوزیونی آن به نام اوشین مورد استقبال زیادی از سوی ایرانی ها قرار گرفت و مردم ایران هنوز هم به خوبی از آن سریال یاد می کنند. ما همچنین تمایل داریم در زمینه فعالیتهای ورزشی از جمله فوتبال و ورزش های رزمی هم همکاری بیشتری داشته باشیم.

* ایران یکی از تامین کنندگان اصلی انرژی ژاپن طی سالهای قبل از تحریم بوده است. عمده روابط اقتصادی ژاپن با ایران بر اساس همین موضوع بوده است. تصور می کنید با برداشته شدن احتمالی تحریمهای ایران، آیا ایران کماکان به عنوان یک تامین کننده انرژی ژاپن مطرح خواهد بود؟

ما مایل هستیم پس از احیای توافق هسته ای، گفتگو و همکاری با طرف ایرانی را در حوزه انرژی به خصوص گاز طبیعی افزایش دهیم

ما مطمئن هستیم که ایران یکی از کشورهای بزرگ در زمینه انرژی و از منابع طبیعی سرشاری برخوردار است که اهمیت آن برای رابطه اقتصادی ژاپن از قبل مشهود بوده و هم اکنون هم این رابطه برقرار است. از سوی دیگر، ژاپن قصد دارد تا سال ۲۰۵۰ به وضعیت کربن خنثی دست یابد. در این دوره تا سال ۲۰۵۰، جایگاه گاز طبیعی اهمیت فزاینده ای خواهد یافت. در این مورد، ایران که به عنوان کشور دوم دنیا به لحاظ برخورداری از منابع گاز طبیعی در نظر گرفته می شود، دارای ظرفیت سرشاری است. بر همین اساس، ما مایل هستیم پس از احیای توافق هسته ای، گفتگو و همکاری با طرف ایرانی را در حوزه انرژی به خصوص گاز طبیعی افزایش دهیم.

* در زمینه اقتصادی چه زمینه هایی برای گسترش روابط میان دو کشور وجود خواهد داشت و ژاپن در چه زمینه هایی می تواند در اقتصاد ایران حضور داشته باشد؟

ژاپن، حتی با وجود تحریم شدید و تحت تاثیر تحریم ثانویه امریکا، روابط خود با ایران در حوزه های غیر تحریمی را حفظ کرده است که این موضوعات زمینه تجهیزات پزشکی، أقلام دارویی و کمکهای دولتی برای توسعه اقتصادی و کمکهای بشردوستانه است. در این مورد ما معتقدیم که باید ظرفیت بیشتری برای همکاری بیشتر در آینده باقی بماند.

من مجددا تاکید می کنم که شرکتهای ژاپنی از کشور و بازار ایران انتظار همکاری دارند. به همین دلیل این شرکتها ارتباط خود را در ایران قطع نکرده و شعبه های خود را در ایران حفظ کرده اند. بعد از احیای توافق هسته ای و روابط اقتصادی بزرگتر میان دو کشور، شرکتهای ژاپنی کاملا آماده هستند که مجددا تجارت خود را به صورت گسترده آغاز کنند.

* در حال حاضر ژاپن در زمینه انرژی های تجدیدپذیر و هوش مصنوعی همکاری های رو به گسترشی با کشورهای عربی خلیج فارس دارد. ایا در این زمینه می توان شاهد همکاری میان ژاپن با ایران نیز بود؟

امکان بزرگی در این زمینه وجود دارد. به طور دقیق تر یک سازمانی به نام مرکز همکاری های خاورمیانه ژاپن وجود دارد که به ارائه حمایت در چارچوب تربیت نیروی انسانی در زمینه آب، برق و ایمن سازی در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله می پردازد؛ در حالی که سمینارها و فعالیتهای مختلف را برگزار می کند و انجام می دهد. همچنین، این مرکز در این مورد به خصوص انرژی، انجمن انرژی های تجدید پذیر ایران را به ژاپن دعوت کرده و یک سمینار را در حوزه فناوری و تجارب ژاپن در این حوزه برگزار کرد. ما تمایل داریم که در زمینه مسائل اجتماعی ایران بتوانیم از این به بعد هم همکاری بیشتری داشته باشیم.

* یکی از زمینه های گسترش همکاری میان ایران و ژاپن، گسترش بندر شهید رجایی است. در این خصوص چه همکاری هایی صورت گرفته است؟

تا به حال ما همکاری خاصی در خصوص بندر شهید رجایی نداشته ایم. اما متوجه هستیم که نه تنها این بندر بلکه سایر بنادر ایران دارای اهمیت بالایی در مسیر بازرگانی و تجاری بین المللی هستند. در عین حال نیز بنادر ایران در توزیع انرژی در جهان نقش مهمی دارند. به نظر ژاپن توسعه این بندر با توسعه کل منطقه مرتبط است؛ ضمن اینکه بعد از برداشته شدن تحریمها و احیای توافق هسته ای و بهبود شرایط، ما انتظار داریم که همکاری های دو کشور ارتقاء یابد.

ما به ایده کریدور حمل و نقل شمال_جنوب ایران هم توجه خواهیم کرد

افزون بر این، ما به ایده کریدور حمل و نقل شمال_ جنوب ایران هم توجه خواهیم کرد. ما انتظار زیادی داریم که با احیای توافق هسته ای، این همکاری در حوزه ساخت و ساز و پیشرفت و توسعه بندرهای ایران به صورت گسترده آغاز شود.

* ژاپن طرحی را برای احیای مذاکرات هسته ای ایران پیشنهاد داده است که حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران از آن استقبال کرد. آیا این طرح کماکان نیز در دستور کار قرار دارد؟ پیش بینی شما از میزان موفقیت این طرح چیست؟

ما از بحث درباره جزئیات این گفتگوی دیپلماتیک خودداری می کنیم، اما از سوی دیگر تفکراتی در پشت این برنامه و طرح وجود دارد. مدتی که توافق هسته ای و موضوع برجام فعال بود، با یک چارچوب همکاری با کمیته هسته ای بین الملل و سازمان اتمی ایران، چند کارگاه و فعالیت مختلف را انجام دادیم. بنابراین می توانیم بگوییم که این همکاری میان دو کشور وجود داشته است.

همچنین، آژانس بین المللی انرژی اتمی تنها سازمان کارشناسی و فناوری در این حوزه است و اعتماد متقابل میان یک کشور و این آژانس بسیار اهمیت دارد. کشور ژاپن در این خصوص تجربه دارد و از ایران انتظار دارد که ارتباط خود با آژانس را حفظ کند که بسیار مهم است. ژاپن تنها کشوری است که در جنگ تحت بمباران اتمی قرار گرفته است و من مطمئن هستم که این تفکری که در دولت ژاپن مبنی بر نیاز همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی وجود دارد، حائز اهمیت است.

ژاپن هم با امریکا هم پیمان است و هم با ایران روابط خوبی را حفظ کرده است. در همین راستا ما می توانیم نقش مهمی را ایفا کنیم و برای این نقشه و برنامه، از آمادگی کافی برخوردار هستیم.

* ژاپن نوعی استراتژی مصون سازی (hedging strategy) را در قبال کشورهای منطقه خلیج فارس دنبال می کند. لذا روابط متوازن با کشورهای عربی خلیج فارس و ایران را از سوی ژاپن شاهد هستیم. به نظر شما در سالهای آینده این سیاست تداوم خواهد داشت؟

من فکر می کنم که کلمه «استراتژی مصون سازی»، سیاست ژاپن در خاورمیانه را با جزئیات توضیح ندهد. برای ژاپن هم کشورهای عربی خلیج فارس و هم ایران هر دو به عنوان شرکای دیپلماتیک دارای اهمیت است. این سیاست در تجربه و سنت کشور ژاپن در برابر کشورهای خاورمیانه ثابت بوده و نه تنها در صحبت کردن، بلکه تاریخ نشان داده که روابط ژاپن با خاورمیانه تغییر نکرده است.

ژاپن تا کنون تلاش کرده که در حوزه های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی روابط با کشورهای خلیج فارس را تقویت کند و این ارتباط با کل کشورهای خاورمیانه هم تغییر نخواهد کرد

من مطمئن هستم که ژاپن تا کنون تلاش کرده که در حوزه های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی روابط با کشورهای خلیج فارس را تقویت کند و این ارتباط با کل کشورهای خاورمیانه هم تغییر نخواهد کرد.

* به نظر می رسد اولویت اصلی ژاپن در خصوص تحولات نظام بین الملل استراتژی «آزاد و باز هند-اقیانوس آرام» است. آیا این سیاست پیوندی با منطقه خلیج فارس دارد؟ اگر چنین است جایگاه ایران در این سیاست چیست؟

اولا ژاپن به عنوان کشور جزیره ای و دریایی، متمرکز بر دریا در نقطه شروع سیاست دیپلماتیکی خود است که از نظر جغرافیایی، موضوعی طبیعی است. همچنین، ما متوجه هستیم که از دیدگاه ایران به عنوان یکی از قدرتمندترین کشورهای منطقه که کشوری دریایی با سرزمین پهناوری است، امکان دارد که در این حوزه دیدگاه متفاوت استراتژیکی وجود داشته باشد.

ایران و ژاپن به دریا متصل هستند و در این مورد کشور ایران می تواند موافق چشم انداز سیاست اقیانوس هند_آرام ژاپن باشد

اما، به هر حال هر دو کشور ایران و ژاپن به دریا متصل هستند و در این مورد کشور ایران می تواند موافق چشم انداز سیاست اقیانوس هند_آرام ژاپن باشد. افزون بر این، من متوجه هستم که ژاپن کشوری در اقیانوس آرام و ایران یک کشور در خلیج فارس و اقیانوس هند است. بنابراین، ایده سیاست باز و آزاد ایندوپاسیفیک، ایده ای است که دو منطقه دریایی را نه به صورت جداگانه بلکه یکی در نظر می گیرد. موضوعات اصلی این سیاست، مدیریت از طریق قوانین بین المللی دریایی و سیستم اقتصادی و اجتماعی آزاد و باز، وصل شدن کشورهای مختلف از طریق این سیستم اقتصادی و استفاده از منابع مشترک است.

* شاهد گسترش ائتلافها میان ژاپن و کشورهای غربی از جمله آمریکا در منطقه ایندوپاسیفیک هستیم که عضویت در کوآد QUAD از جمله آن است. همچنین ژاپن بنا دارد اولین دفتر آسیایی ناتو را در توکیو تاسیس کند. از سوی دیگر، در سالهای اخیر ژاپن به منظور «گردآوری اطلاعات» و حفاظت از کشتی های خود نیروهای دفاع از خود را به دریای سرخ اعزام کرده است. آیا این رویکرد ژاپن دلالتهایی هم برای منطقه خلیج فارس دارد؟

امروزه بر اساس نظام جامعه بین المللی، اتفاقی که در یک منطقه جهان رخ می دهد حتما بر مناطق مختلف تاثیرگذار خواهد بود. به همین دلیل ما به وضعیت امنیتی خلیج فارس هم اهمیت بیشتری می دهیم و از طرفی تمایل داریم که ایران هم اهمیت گسترده ای برای سیاست هند_اقیانوس آرام قائل شود.

در این راستا، ما برنامه تاسیس دفتر آسیایی ناتو در توکیو را هم در راستای همین موضوعات بین المللی در نظر می گیریم. یک موضوعی که تمایل دارم تاکید کنم این است بحث در خصوص تاسیس این دفتر در توکیو هنوز در جریان است، اما تاکنون تصمیمی اتخاد نشده است، چرا که تاسیس این دفتر هنوز مورد موافقت همه اعضای ناتو قرار نگرفته است. اما مطمئن هستم که یک توافق در مورد موضوعاتی مانند وضعیت امنیتی اروپا و منطقه کشورهای ناتو و وضعیت امنیتی کشورهای هند_اقیانوس آرام بسیار مهم است.

به همین دلیل ما برای موضوعاتی چون وضعیت اوکراین و حمله روسیه و وضعیت تایوان در کنار کشور چین اهمیت زیادی قائل هستیم و به آن توجه می کنیم. در خصوص عملیات نیروهای دفاع از خود ژاپن در برابر دزدان دریایی و فعالیت «گردآوری اطلاعات» در مناطق خاورمیانه، این عملیات در منطقه دریای سومالی و خلیج عدن و منطقه خلیج عمان انجام شده است. بنابراین تاکید من این است که این فعالیتها را در منطقه دریای سرخ انجام نداده ایم.

* از دیدگاه شما در چه زمینه ای امکانات گسترش روابط میان ایران و ژاپن وجود دارد؟ جنابعالی چه چشم اندازی را در روابط دوجانبه پیش بینی میکنید؟

یکی از بزرگترین موضوعاتی که در ذهن من وجود دارد، همکاری دو کشور در حوزه آب است. چند هفته پیش ما با دکتر علی سلاجقه معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست ملاقات داشتیم. در این ملاقات ما بر این موضوع تاکید کردیم که مشکلات آب، به عنوان موضوعات داخلی ایران نیست، بلکه باید به عنوان مشکل بین المللی با کشورهای همسایه مورد توجه قرار گیرد. ما مایل هستیم که همکاری در دریاچه ارومیه و تالاب های مختلف از جمله مرداب انزلی را در دستور کار قرار دهیم.