مهسا نظری؛ بازار: استان ایلام به عنوان عروس زاگرس یکی از اقلیم‌های با ارزش و مهم زیست‌محیطی کشور به شمار می رود که در سال‌های اخیر با تخریب‌های گسترده‌ای روبرو بوده، به گونه ای که بسیاری از گونه های گیاهی در این استان رو به انقراض هستند، لازم به ذکر است از جمله دلایل خرابی اکوسیستم استان می‌توان به چرای بی رویه دام ها اشاره کرد.
بررسی های علمی نشان داده گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری در استان با چالش‌های مختلفی روبه‌رو هستند که یکی از این چالش‌ها، چرای بی‌رویه دام است که متاسفانه موجب آسیب به جنگل‌ها، کوه‌ها، مراتع و گونه‌های در معرض خطر انقراض در مناطق مختلف استان ایلام شده.
در حال حاضر در اکثر مراتع ایلام، متأسفانه تعداد دام‌ها چندین برابر ظرفیت نگهداری مراتع است که تعداد بیش از ظرفیت واحدهای دامی نسبت به منابع موجود و چرای بی رویه دام ها نه تنها به مراتع آسیب رسانده، بلکه موجب شده گونه های مهاجم جایگزین گونه های خوش خوراک دامی شود.
افزایش چند برابری دام ها و نابودی مراتع
از سوی دیگر ایلام تنها استان میزبان دامدارن استان‌های همجوار همچون کرمانشاه، خوزستان، همدان، در منطقه زاگرس است و همین امر موجب افزایش چند برابری دام‌ها نسبت به ظرفیت مراتع شده است.
افزون بر چرای بی‌رویه، چرای که قبل از موعد مقرر انجام می‌گیرد نیز باعث کاهش جمعیت گونه‌های خوش‌خوراک و سیر قهقرایی مراتع شده، چرا که در این حالت، تعدادی از گیاهان بی‌ارزش و سمّی از چرای بی‌موقع به نفع خود، سود برده و رقابت گیاهی برای آنها کم می‌شود.
چرای بی‌رویه باعث کاهش توان تولید و تنوع زیستی خاک شده و یکی از عوامل بیابان‌زایی و فرسایش است، همچنین چرای مفرط به عنوان یکی از عوامل گسترش گونه‌های مهاجم و گونه‌های غیربومی و علف‌های هرز نیز محسوب می‌شود و در تخریب اراضی، آثار ناشی از کشاورزی و کاهش تولید زیست‌توده در اکوسیستم به‌طور مستقیم در تغییر اقلیم نقش دارد
به گفته کارشناسان ورود دام به مرتع قبل از زمان مناسب و چرای زودرس در مرتع علاوه بر آسیب به پوشش گیاهی، به دلیل رطوبت زیاد خام و در اثر تردّد زیاد دام در مرتع، باعث فشرده شدن خاک و کم شدن تخلخل آن می‌شود و درنتیجه این عمل، وزن مخصوص خاک افزایش‌یافته و قابلیت نفوذ آن به آب کاهش می‌یابد.
پیامدهای منفی چرای بی‌رویه دام
چرای بی‌رویه باعث کاهش توان تولید و تنوع زیستی خاک شده و یکی از عوامل بیابان‌زایی و فرسایش است، همچنین چرای مفرط به عنوان یکی از عوامل گسترش گونه‌های مهاجم و گونه‌های غیربومی و علف‌های هرز نیز محسوب می‌شود و در تخریب اراضی، آثار ناشی از کشاورزی و کاهش تولید زیست‌توده در اکوسیستم به‌طور مستقیم در تغییر اقلیم نقش دارد.
یقینا بهره برداری بی رویه و چرای بی ضابطه و غیرمجاز دام، عامل اصلی فقر مراتع از لحاظ پوشش گونه های مختلف گیاهی محسوب می شود که جلوگیری از این روند نیازمند تدوین راه کاری عملی برای استفاده منطقی از این منابع و حفاظت از آنها است.
لزوم کنترل چرای بی رویه دام ها
در این راستا سیستم های بهره برداری صحیح و علمی از جمله استفاده از چرای کنترل شده دام، می تواند در احیا و حفظ منابع طبیعی تاثیرات بسیار موثری داشته باشد و دراین بین ارایه آموزش ها و آگاهی های لازم به روستاییان و دامداران هم به طور قطع می تواند آنها را نسبت به مسوولیت هایی که در قبال منابع طبیعی دارند، توجیه سازد.
اطلاع رسانی در خصوص ضرورت حفاظت از مراتع و بهره‌گیری از توانایی ها و ظرفیت های رسانه ها به منظور فرهنگ سازی درباره استفاده از منابع طبیعی، توزیع نهاده های دامی در بین دامداران، برخورد با دامدارانی که مجوز ندارند و جلوگیری از چرای دام مازاد از دیگر اقدامات مورد نیاز جهت حمایت از مراتع استان و جلوگیری از بروز پیامدهای چرای بی رویه دام ها می باشد.
برای استفاده مداوم و اقتصادی از مرتع باید در انتخاب تعداد دام دقت کافی به عمل آید تا متناسب با ظرفیت مرتع باشد و اگر تعداد دام بیش از ظرفیت مرتع باشد، گیاهان خوش‌خوراک از بین رفته و تولیدات دامی کاهش خواهد یافت و مرتع ارزش خود را از دست خواهد داد، از این رو رسیدگی به این معضل از اهمیت بالایی برخوردار است و باید در دستور کار مسئولان مربوطه قرار گیرد.
نظر شما