بازار؛ گروه انرژی: قراردادهای گازی ایران یکی پس از دیگر به چالش کشیده می‌شود. بعد از محکومیت ایران در قرارداد گازی ایران به ترکیه، حالا خبر از شکست ایران در جدال حقوقی با ترکمن‌ها به گوش می‌رسد. بر اساس خبری که وزارت نفت هم آن را تایید کرده ایران حدود دو میلیارد دلار باید به ترکمنستان پرداخت کند. جواد سلیمان پور کارشناس حوزه گاز در این باره به بازار می‌گوید: آنچه بیش از محکومیت ایران و محکومیت ۲ میلیاردی ایران اهمیت دارد زیر سوال رفتن اعتبار تجارت گازی کشور است.
او می‌گوید: به جز یکی دو مورد از قراردادهای گازی که در سطح سیاسی بسته شده، سایر قراردادهایمان کارش به دادگاه کشیده شده است. به گفته این کارشناس حوزه گاز، هم اکنون در بازار گازی به ایران به چشم یک تامین کننده غیر مطمئن نگاه می‌شود. خسارت این تغییر نگرش خیلی بیشتر از جریمه ۲ میلیارد دلاری است که ایران باید به ترکمنستان پرداخت کند. خسارتی که هیچ گاه جبران نمی‌شود.
هم اکنون در بازار گازی به ایران به چشم یک تامین کننده غیر مطمئن نگاه می‌شود. خسارت این تغییر نگرش خیلی بیشتر از جریمه ۲ میلیارد دلاری است که ایران باید به ترکمنستان پرداخت کند. خسارتی که هیچ گاه جبران نمی‌شود
فرجام ناخوش قراردادهای گازی ایران
این کارشناس حوزه گاز که معتقد است در قراردادهای گازی تنها منافع اقتصادی کشورها دنبال نمی‌شود و معمولا منافع سیاسی کشورها را هم تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، افزود: وقتی تعاملات اقتصادی در سطح گازی دچار مشکل می‌شود، به طور قطع روابط سیاسی ما نیز با خلل مواجه خواهد شد. بی توجهی ایران به این ابزار قدرتمند در شکل دهی روابط سیاسی در حالی است که دیگر کشورهای دارنده گاز به خوبی از آن برای حفظ قدرت خود استفاده می‌کنند. کما اینکه روسیه در تعاملات خود با اروپا از این ابزار به خوبی استفاده می‌کند. به عنوان مثال زمانی که روسیه کریمه اکراین را تصاحب کرد، اروپایی‌ها فشار زیادی را به روس آوردند و این کشور با استفاده از این ابزار برای مدیریت روابط سیاسی خود استفاده کرد.
او با بیان اینکه تا کنون ۳ قرارداد مهم گازی ایران دچار مشکل حقوقی شده است، افزود: اینکه دادگاه رای به محکومیت ایران داده در جای خود اهمیت دارد اما آنچه اهمیت بالایی دارد زیر سوال رفتن اعتبار تجارت گاز ایران با طرف‌های معامله خود است.
سلیمان پور ادامه داد: قرارداد کرسنت و صادرات گاز به امارات عملا متوقف شد، در قرارداد گازی با ترکیه نزاع‌های متفاوتی را شاهد بودیم و چندین بار کارمان به دادگاه کشیده شده است. قرارداد با ترکمنستان نیز به مشکل برخورد و در نهایت ترکمن‌ها شکایت از ایران را به مجامع بین‌المللی بردند. در قرارداد با پاکستان شرایط چنگی به دل نمی زند، هرچند که هم به دلیل مسائل سیاسی تاکنون به دادگاه نرفته‌ایم اما اختلافات زیادی در این خصوص بین ما وجود دارد.
قرارداد کرسنت و صادرات گاز به امارات عملا متوقف شد، در قرارداد گازی با ترکیه نزاع‌های متفاوتی را شاهد بودیم و چندین بار کارمان به دادگاه کشیده شده است. قرارداد با ترکمنستان نیز به مشکل برخورد و در نهایت ترکمن‌ها شکایت از ایران را به مجامع بین‌المللی بردند
گل به خودی زنگنه در حفظ بازارهای صادراتی
این کارشناس حوزه گاز معتقد است که در بازاری که رقابتی تنگاتنگی در آن وجود دارد، عملا ایران دیگر اعتبار خود را از دست داده و سایر کشورها به چشم یک تامین کننده غیر مطمئن به ایران نگاه می‌کنند. خسارت این ضربه بسیار بیشتر از جریمه دو میلیارد دلاری ایران است. این خسارت بالاخره با پرداخت پول تمام می‌شود در حالیکه هزینه ناشی از بی‌اعتباری ایران را نمی‌توان محاسبه کرد و با پرداخت هیچ پولی جبران نمی‌شود.
او ادامه داد: آقای زنگنه در طی چندین سال گذشته نه تنها نتوانسته توفیقی در توسعه بازارهای گازی ایران به دست آورد، بلکه برعکس در حال از دست دادن بازارهای گازی خود هستیم. قراردادهای گازی به نوعی امنیت انرژی کشور واردکننده به کشور صادرکننده را گره می‌زند و بر همین اساس کشورها سعی دارند با انعقاد قراردادهای طولانی مدت به نوعی اطمینان خاطر در تامین انرژی مورد نیاز خود دست پیدا کنند و با یک تامین کننده مطمئن قرارداد ببندند.
ایران اقتصادی‌ترین گزینه برای تامین گاز تمامی کشورهای همسایه است. ولی به دلیل بی اعتمادی که نبست به ایران ایجاد شده، کشورهای همسایه ما به سراغ گزینه های گران‌تر اما قابل اطمینان تر برای تامین انرژی مورد نیاز خود رفته‌اند
وقتی کشورها قید اقتصادی‌ترین انتخاب خود را می‌زنند
ایران اقتصادی‌ترین گزینه برای تامین گاز تمامی کشورهای همسایه است. کارشناس حوزه گاز در این باره گفت: گزینه جایگزین گاز ایران، واردات ال‌ان‌جی است که احداث پایانه آن بسیار هزینه بر بوده و اطمینان خاطر نسبت به تامین آن به اندازه خط لوله نیست. با این وجود بازارهای صادراتی خود را از دست داده‌ایم.
به گفته او، در سال‌های گذشته پاکستان، هند و کویت و امارات به سراغ تامین انرژی خود از محل خرید ال‌ان جی رفته‌اند. ترکیه به دنبال تنوع بخشی بازار انرژی خود بوده و اقدام به احداث خط لوله‌هایی برای واردات از آذربایجان و روسیه کرده، حال آنکه هزینه واردات از این کشورها بسیار بالاتر از خرید گاز از ایران است. عراق هم تحت فشار برای تامین انرژی مورد نیاز خود از گزینه‌های جایگزین است.
او ادامه داد: حتی هند و پاکستان با وجود اینکه می‌توانند از عسلویه با هزینه کمتری گاز وارد کنند، به دنبال اجرایی کردن خط لوله تاپی هستند. در حال حاضر به دلیل مشکلاتی که در تامین سرمایه دارند، این کار متوقف شده، اما حالا که رای به محکومیت ایران و جریمه ۲ میلیارد دلاری ایران صادر شده، به نظر می‌رسد که مشکل تامین مالی آن نیز حل خواهد شد.
اگر به ترکمنستان به عنوان یک هم پیمان استراتژیک در دیپلماسی انرژی نگاه نشود، خود به یک رقیب ایران در بازار انرژی تبدیل خواهد شد. کما اینکه این اتفاق برای آذربایجان رخ داد و برای سوآپ گازی به ترکیه از مسیر ایران استفاده نکرده و خود اقدام به کشیدن خط لوله کرد
شرکای گازی که حالا رقیب تجاری می‌شوند
کشور ترکمنستان چهارمین دارنده منابع گازی دنیا است و با توجه به اینکه به دریا دسترسی ندارد امکان صادرات گاز این کشور به صورت LNG وجود ندارد. در نتیجه تنها مسیر این کشور، صادرات گاز از طریق خط لوله به کشورهای همسایه است. شرایط این کشور از لحاظ صادرات گاز به همسایگان نیز زیاد جالب نیست زیرا ازبکستان و قزاقستان که در همسایگی ترکمنستان قرار دارند خود دارای منابع گازی هستند. این کارشناس حوزه گازی معتقد است تجارت گاز با ترکمنستان می‌تواند ایران را به هاب انرژی در منطقه تبدیل کند. او می‌گوید: ایران بهترین بازار گاز برای ترکمنستان محسوب می‌شود و ترکمن‌ها علاقه زیادی به حفظ افزایش تجارت با کشور ما دارند. اما متاسفانه نوعی نگاه از بالا در بین مسئولان اقتصادی ما وجود دارد و همین مساله سد بزرگی سر راه تجارت انرژی دو کشور است.
او معتقد است: اگر به ترکمنستان به عنوان یک هم پیمان استراتژیک در دیپلماسی انرژی نگاه نشود، خود به یک رقیب ایران در بازار انرژی تبدیل خواهد شد. کما اینکه این اتفاق برای آذربایجان رخ داد و برای سوآپ گازی به ترکیه از مسیر ایران استفاده نکرده و خود اقدام به کشیدن خط لوله کرد. حالا هم اگر غفلت مسئولان نفتی کشور ادامه پیدا کند، همین اتفاق برای صادرات گاز ترکمنستان به پاکستان و هند صورت خواهد گرفت.
به گفته سلیمان پور، اگر ما گاز ترکمنستان را برای صادرات به پاکستان و هند جذب نکنیم، این کشور خود به صورت مستقیم از مسیر خط تاپی که از افغانستان می‌گذرد، این بازارها را از دست ما خارج خواهد کرد.
داستان از کجا شروع شد
سال ۸۶ بود که ترکمنستان به بهانه ارزانی صادرات گاز به ایران را متوقف کرد. ترکمن‌ها ادامه صادرات با قیمت‌های قبلی را غیر اقتصادی دانسته و خواهان افزایش قیمت گاز خود بودند. دولت وقت درخواست آنها را پذیرفت و تغییر قیمت اتفاق افتاد. به مرور بدهی ایران به ترکمن‌ها تجمیع شد. با افزایش سطح تولید گاز و حل مشکل تامین گاز منطقه گلستان و خراسان، بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در سال ۹۵ سر بدهی ایران مناقشه کرده و حاضر به پرداخت آن نبود. استدلال ژنرال نفتی ایران در آن سالها این بود که خسارت قطعی گاز ترکمنستان در سال ۸۶ بسیار بالا بوده و رقم بدهی ایران باید بعد از کسر حجم خسارت وارده به ایران محاسبه شود. مذاکراتی که در این خصوص بین دو کشور صورت گرفته بود به نتیجه نرسید و در نهایت ترکمنستان شکایت خود را به مجامع بین‌المللی برد و در پی ناکامی ایران در اثبات ضرر و زیان ناشی از خسارت قطعی گاز، رای به محکومیت کشور ما صادر شد. حالا قرار است که ایران ۲ میلیارد دلار به همسایه شمالی خود با جرایم دیرکرد آن را پرداخت کند.
نظر شما