معادن فراوان با ذخایر نه چندان؛ کارشناس خبره در اکتشاف معدنی کم داریم

بهناز صفری؛ بازار: امروزه اکتشافات به حلقه مفقوده بخش معدن کشور تبدیل شده ‌است، این درحالی است که ایران ۷ درصد از ذخایر معدنی جهان را در خود جای‌ داده‌ است. عدم سرمایه‌گذاری مناسب، ضعف در دانش‌زمین‌شناسی و کمبود اطلاعات و عدم به‌کارگیری از روش‌های نوین از جمله دلایل ضعف اکتشافی کشور محسوب می‌شود.

یکی از بزرگترین معضلات بخش معدن کشور، عدم توجه و سرمایه گذاری در بخش اکتشاف وحلقه های پسین و پیشین آن است. علیرغم وجود پتانسیل های معدنی در ایران، ذخایر قطعی معدنی ایران پایین است. به همین دلیل، اقتصاد کشور همگام با آنچه از توان بخش معدن مورد انتظاراست، رشد نکرده است. این بخش می تواند با تکمیل زنجیره ارزش معدن و صنایع معدنی ضمن اشتغال زایی، محصولات صنایع معدنی باارزش افزوده بالاتری را نیز تولید کند.

بدین ترتیب، ضمن دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی، توسعه اقتصادی کشور را نیز به دنبال خواهد داشت. نتایج نشان دادند به دلیل عدم مشخص بودن متولی مراحل مختلف اکتشافات معدنی در ایران، این بخش مغفول مانده وپیشنهاد می شود جهت رفع مشکلات این بخش و توسعه آن، همگام با تفکیک شرح وظایف سازمان های توسعه ای، بخش خصوصی وسازمان های درگیر در اکتشافات، زیربناهای لازم جهت سرمایه گذاریدر بخش اکتشاف معادن ایجاد و قوانین مرتبط با سرمایه گذاری تدوین شود.

زیرا با توجه به رشدی که طی سال های اخیر در بخش اکتشافات معدنی داشته ایم، اما هنوز از کشورهای همسایه هم در مرتبهی پایین تری قرار داریم و نتوانسته ایم موفقیت های خوبی را در این راستا کسب کنیم.

رشد اکتشافات معدنی ایران به درجه مطلوبی نرسیده است

پیمان افضل، دکترای زمین شناسی و اکتشافات معدنی در خصوص کشف مواد معدنی و مباحث اکتشافات زمین شناسی به بازار گفت: از دوره ی اول آقای خاتمی اکتشافات در بخش های معدنی به دلایل مختلفی رونق گرفت. همچنین با روی کار آمدن سازمان نظام مهندسی و روی کار آمدن مسوولین فنی بخش اکتشاف و استخراج شرایط در بخش اکتشافات معدنی ایران رونق بیشتری گرفت.

وی افزود: همچنین بر روی ضوابط کاری سازمان صمت سخت گیرهای بیشتری صورت گرفت که این مساله باعث شد، معیارها و برنامه های درستی برای این بخش نگاشته شود. همین ضابطه مند شدن قوانین و برنامه ها تاثیر فراوانی بر رونق بخش اکتشاف داشت.

وی تصریح کرد: اکتشافات عمقی هم بیشتر در جریان کارها قرار گرفت و مثل سابق نبود که گواهی کشف و پروانه بهره برداری بدهند. همچنین کارهایی که در یک برهه ای از زمان سازمان ها و ارگان هایی مانند سازمان زمین شناسی، شرکت تهیه و تولید مواد معدنی، ایمیدرو، شرکت ملی صنایع مس ایران انجام داده اند شرایط برای بخش اکتشافات بهتر شد. طوری که میزان حفاری در ایران خیلی بالا رفت.

به گفته وی؛ شرکت های بزرگی مانند گل گهر و چادرملو و خود شرکت مس بر روی اکتشافات سرمایه گذاری کردند که شاهد نتایج بسیار خوبی در این بخش ها بوده ایم.

افضل تاکید کرد: سازمان انرژی اتمی در یک برهه ای به شدت بزرگ شد و بر روی اکتشافات کار کرد. بنابراین ما دیگر نمی توانیم مثل سابق به این قضیه نگاه کنیم.

پیمان افضل: در زمان آقای کرباسیان ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع پهنه هایی که مورد شناسایی و پی جویی قرار گرفتند تا این که در نهایت کانسار عظیم جانجا کشف شد که دستاورد عظیمی را نیز به همراه آورد که بعد از انقلاب چنین دستاوردی را شاهد نبوده ایم

دکترای زمین شناسی و اکتشافات معدنی اظهار داشت: در زمان آقای کرباسیان ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع پهنه هایی که مورد شناسایی و پی جویی قرار گرفتند تا این که در نهایت کانسار عظیم جانجا کشف شد که دستاورد عظیمی را نیز به همراه آورد که بعد از انقلاب چنین دستاوردی را شاهد نبوده ایم.

افضل تاکید کرد: پس از آن چندین کانسار بزرگ توسط بخش های دولتی و خصوصی نیز پیدا شد که درحال حاضر به شدت بر روی آن فعالیت می کنند تا منابع معدنی عظیمی را شناسایی کنند.

ایران در مقایسه با قزاقستان، مغولستان، عربستان و سایر کشورهای منطقه در بخش اکتشاف در مرتبه ی پایین تری قرار دارد که برای این موضوع باید راه حل های مناسبی در نظر گرفته شود تا به سطح کشورهای منطقه نزدیک شویم

وی عنوان کرد: گرچه هنوز اکتشافات مثل سابق نیست، ولی طی سال های گذشته رشد بهتری داشته است، اما هنوز نرخ اکتشافات نسبت به کشورهای درجه دوم معدنی هم پایین تر است. ایران در مقایسه با قزاقستان، مغولستان، عربستان و سایر کشورهای منطقه در بخش اکتشاف در مرتبه ی پایین تری قرار دارد که برای این موضوع باید راه حل های مناسبی در نظر گرفته شود تا به سطح کشورهای منطقه نزدیک شویم.

افضل خاطرنشان کرد: متاسفانه هنوز در بخش اکتشاف خیلی عقب هستیم و مشکل اساسی ما برمی گردد به راهبردهای اساسی سیاست داخلی و خارجی کشور که باعث شده ما در بخش های معدنی و اکتشافی عملکرد ضعیف تری داشته باشیم.

قوانین حاکم بر اکتشافات معدنی دست و پا گیر است

احمد مشکانی استاد دانشگاه گفت: اکتشافات ذخایر و محدودهای اکتشافی از جمله عملیات تخصصی، بسیار پیچیده، متکی به تجربه بالا، دانش فنی، ریسک پذیری و علم روز است که در کشور ما برای بخش اکتشافات معدنی چالش های فراوانی وجود دارد.

احمد مشکانی:در تمام کشورهای معدنی تمهیداتی اندیشیده می شود تا انگیزه سرمایه گذاری در این بخش افزایش یابد، اما در ایران قوانین به شکلی است که سرمایه گذاری در بخش اکتشافات معدنی پرهزینه تر و سخت تر شده است

وی خاطرنشان کرد: چالش های این بخش سبب شده عملکرد مناسبی را در این حوزه شاهد نباشیم، از جمله چالش هایی که می توان به آن اشاره کرد قوانین حاکم بر بخش اکتشافات معدنی است. زیرا عملیاتی که در این حوزه انجام می گیرد، بسیار پر ریسک و هزینه بر است. برای همین در تمام کشورهای معدنی تمهیداتی اندیشیده می شود تا انگیزه سرمایه گذاری در این بخش افزایش یابد، اما در ایران قوانین به شکلی است که سرمایه گذاری در بخش اکتشافات معدنی پرهزینه تر و سخت تر شده است.

قوانین موجود برای معدنکاری و اکتشافات معدنی بسیار سختگیرانه و غیر علمی است. در واقع معدنکاری با منابع طبیعی در تضاد نیست و باعث تخریب طبیعت نمی شود، ولی متاسفانه برخی ها، معدنکاری را در تضاد با طبیعت می دانند به همین دلیل قوانین پیچیده ای در مسیر راه اکتشافات معدنی قرار می گیرد

وی افزود:چالش دیگری که وجود دارد این است که قوانین موجود برای معدنکاری و اکتشافات معدنی بسیار سختگیرانه و غیر علمی است. در واقع معدنکاری با منابع طبیعی در تضاد نیست و باعث تخریب طبیعت نمی شود، ولی متاسفانه برخی ها، معدنکاری را در تضاد با طبیعت می دانند به همین دلیل قوانین پیچیده ای در مسیر راه اکتشافات معدنی قرار می گیرد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: در ایران معادن زیادی در اقلیم ها و نواحی مختلفی وجود دارد که باید راهکارها و الگوهای مناسبی تنظیم شود تا معدنکاران در شرایط بهتری بتوانند کار کنند. یعنی تا حد امکان از ایجاد قوانین دست و پا گیر جلوگیری به عمل آید تا سرمایه گذاری در این بخش به انگیزه های بیشتری منجر شود.

به محض ورود تیم اکتشافی بخش خصوصی و حتی دولتی، به عناوین مختلف از کارشان ممانعت صورت می گیرد، طوری که حتی در برخی موارد ارائه اسناد و قوانین هم کارساز نیست و معارضین محلی چالش های عمده ای را در این راستا ایجاد می کنند

مشکانی تاکید کرد: از مشکلات دیگر این است به محض ورود تیم اکتشافی بخش خصوصی و حتی دولتی، به عناوین مختلف از کارشان ممانعت صورت می گیرد، طوری که حتی در برخی موارد ارائه اسناد و قوانین هم کارساز نیست و معارضین محلی چالش های عمده ای را در این راستا ایجاد می کنند.

به گفته وی؛ همچنین شاهد هستیم که در بخش اکتشافات معدنی تعداد کارشناسان خبره و کاربلد بسیار کم است و بیشتر مدرک گرایی ایجاد شده است. درحالی که بخش معدن و به خصوص اکتشافات معدنی بیش از هر چیزی به متخصص و نیروهای با تجربه نیاز دارد. بنابراین باید تربیت کارشناسان با تجربه و باسواد در بخش معادن و اکتشافات معدنی افزایش پیدا کند تا برخی از مشکلات و کاستی های این بخش حل و فصل شود.