تهمینه غمخوار؛ گروه بین الملل: «رخا احمد حسن» عضو شورای امور خارجه مصر اخیرا از احتمال بازگشت روابط ایران و مصر به عالی‌ترین سطح خود یعنی تبادل سفیر خبر داده است. او با اشاره به تماس تلفنی ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران با «عبدالفتاح السیسی» و تبریک به او جهت پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری مصر، گفته که روابط دو کشور به شکل قابل ملاحظه‌ای توسعه یافته؛ ضمن اینکه دو رئیس‌جمهور در خصوص گسترش روابط دو جانبه و مسائل منطقه‌ای از جمله موضوع غزه و دریای سرخ با یکدیگر گفت‌وگو کرده اند.
معاون سابق وزیر خارجه مصر با اشاره به تلاش‌های «هیثم بن طارق» سلطان عمان، اضافه کرده که احتمال دارد تبادل سفرا پس از تحلیف «عبدالفتاح السیسی» صورت گیرد؛ در حالی که احیای روابط دو کشور به منزله تکمیل روندی است که به ویژه پس از نزدیکی اخیر عربستان سعودی و ایران و تلاش برای حل بحران یمن به وجود آمده است. به گفته رخا، آغاز حضور ایران در صحنه عربی «به شکلی متفاوت»، علاوه بر افزایش نسبت مبادلات تجاری با کشورهای عربی، به ثبات و توسعه منطقه نیز کمک می‌کند.
در همین راستا و با توجه به اهمیت روابط ایران و مصر که طی دو سال اخیر، گشایش‌هایی در جهت بازگشت سفرا پس از ۴۵ سال رخ خواهد داد، خبرنگار بازار در گفتگویی با «ابوالفضل ظهره وند» سفیر سابق ایران در افغانستان و ایتالیا و کارشناس مسائل بین الملل به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه می خوانیم.
*عضو شورای امور خارجه مصر اخیرا اعلام کرده که سطح روابط ایران و مصر نشان می‌دهد که به احتمال زیاد به زودی میان دو کشور تبادل سفیر صورت گیرد. تبادل سفیر چه تاثیری در توسعه روابط ایران و مصر دارد؟ چه عواملی باعث برقراری روابط میان دو کشور و ارتقای آن به تبادل سفیر شده است؟
روابط ایران و مصر سالها است که به صورت نیم بند و در سطح حافظ منافع، طی این ۴۴ سال تداوم یافته است. نفس پذیرش سفیر، به اعتقاد من یک گام بسیار موثر در آینده روابط و موقعیت ایران در هم جهان عرب و دروازه ورود به افریقا از سمت شمال خواهد بود و این موضوع موجب می شود تا موقعیت ایران در شمال افریقا بهبود یابد. با این حال، این مسئله یک راه طولانی خواهد بود. واقعیت این است که نوع ساختار سیاسی مصر و نگاه این کشور به مسائل مختلف، کاملا در تعارض با ایران است و عبدالفتاح السیسی و به طور کلی حاکمان پیشین حتی مرسی نظرات مثبتی به دلایل مختلف از جمله سابقه و عمق تاریخی ایران در مصر که موجب شد به مدت ۲۷۰ سال، فاطمیون در مصر حکومت کنند یا در دوران قبل تر از آن هخامنشیان ایران، مصر را فتح کرده و یکی از فراعنه مصر، از شاهان هخامنشی بوده است، نداشته اند.
گرفتاری ها و معضلاتی که مردم مصر با آن درگیر هستند، به دلیل ساختار سیاسی این کشور است که اگر ایران در این کشور به گونه ای درست حضور پیدا کرده و عمل کند، با نظرداشت و حساسیت های دولتمردان مصری و متحدین آنها از جمله اسرائیل و امریکا نسبت به ایران، می توان به مرور، این سابقه تاریخی را در ذهن مردم زنده کرد و روابط فرهنگی و مردمی را فعال نمود تا تحت عنوان تجارت و فعالیتهای فرهنگی با فضای ایران آشناتر شوند که این قضیه خود الگوبرداری از رویکردهای انقلاب اسلامی و موقعیت ایران خواهد بود، زیرا مردم مصر به خوبی ایران را نمی شناسند. حتی این عدم شناخت برای دولتمردان مصری یک هدف بوده و برای ما هم عکس این موضوع می تواند موجب گسترش روابط دو کشور شود.
معمار روابط آینده تهران_قاهره سفیری خواهد بود که به مصر اعزام می شود و این موضوع یک اصل مهم است
در این راستا، ما راه بلندمدتی خواهیم داشت و حتی در مقطعی این روابط ممکن است دستخوش تنش و قطع روابط شود. لذا، این مسئله بسیار حساس است و سفیری که برای مصر انتخاب می شود باید تراز بالایی داشته باشد. ما معمولا در سطح افریقا و کشورهای عربی سفرای قدری نداشته ایم؛ اما در خصوص مصر، سطح سفیر آن باید از سطح وزیر هم بالاتر باشد، چرا که معمار روابط آینده تهران_قاهره سفیری خواهد بود که به مصر اعزام می شود و این موضوع یک اصل مهم است.
*با رشد فزاینده قدرت جمهوری اسلامی ایران و سیاست همسایه‌گرایی و منطقه گرایی دولت سیزدهم، به نظر می رسد قاهره، گزینه بعدی دستگاه دیپلماسی کشورمان برای بهبود روابط باشد. روابط تجاری و سیاسی ایران و مصر در حال حاضر در چه سطحی قرار دارد؟
رشد فزاینده قدرت ایران نتیجه ۴۴ سال مقاومت است که امروز ما در صحنه منطقه، شاهد شکل گیری حوزه مقاومت هستیم. این مسئله، یک ظرفیت بسیار بالا و دستاورد با ارزشی است که جهان اسلام و عرب امروز متوجه نقش آفرینی ایران و تاثیرگذاری جمهوری اسلامی بر معادلات منطقه ای هستند که از گذشته توسط حکام وابسته عرب و رژیم صهیونیستی همواره معماری شده است.
این معماری در حال بهم خوردن است و ما در مواجه با شکل گیری جهان چندقطبی هستیم که یکی از این قطبها باید ایران باشد. لذا، روابط تجاری و سیاسی ما با مصر که در پایین ترین سطح ممکن بوده، در آغاز راه است؛ یعنی در ابتدا باید روابط دیپلماتیک دوجانبه ایجاد شود، بازار هدف که همان مصر است مورد شناسایی درستی قرار گیرد و ظرفیتهای آن برآورد شود و با توجه به ظرفیتها و با کمترین میزان حساسیت دو کشور وارد تعاملات دوجانبه شوند.
مسیر تجارت با مصر بهترین مسیر و حتی از مسیر فرهنگی هم بهتر است، چرا که زمانی که ما مستقیما وارد عرصه فرهنگی و سیاسی شویم، راه برای ما بسته است و موجب ایجاد حساسیت می شود
قطعا، مسیر تجارت با مصر بهترین مسیر و حتی از مسیر فرهنگی هم بهتر است، چرا که زمانی که ما مستقیما وارد عرصه فرهنگی و سیاسی شویم، راه برای ما بسته است و موجب ایجاد حساسیت می شود. از طرفی، کالای ما نیز نشان دهنده انتقال فرهنگ ما است. اگر مردم مصر با ذائقه ایران آشنا شوند و تجار با ظرفیتهای ایران آشنا شوند، خودشان مولفه های فرهنگی لازم را با خود خواهند برد.
پس از آن، ما باید وارد عرصه هنر شویم، زیرا مصری ها به موسیقی و فیلم علاقه زیاد دارند و ما باید از این زوایه شویم. از طرفی نباید وارد عرصه تبلیغات اسلامی شویم و سازمان فرهنگ و ارتباطات نباید در حال حاضر وارد کار زیادی شود. ما باید به حوزه اقتصاد وارد شویم و بعد در عرصه هنری، موسیقی، سینمایی و نقاشی با مصر حرکت کنیم تا حساست زدایی صورت گیرد و به مرور، جایگاه خود را در مصر بازیابی کنیم. نباید فراموش کنیم که در مصر سیستم نظامی حاکم است و انتخاباتی که یک ماه پیش برگزار شد، کسی مطلع نشد که چه زمانی مجددا السیسی انتخاب شد و به ریاست جمهوری رسید.
تعامل فعال و مثبت با ایران می تواند فشار داخلی را بر مصر کم کند و یا حاشیه امنی از تهدیدات فرضی نسبت به جریان مقاومت برای مصریها ایجاد نماید
البته مصر در حال حاضر گرفتار است. انعطافی که مصر در حال نشان دادن آن است، از جنس انعطاف سعودی و برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس است، زیرا آنها در شرایط دشواری قرار دارند و می دانند که ایران نقش موثری در این زمینه دارد. تعامل فعال و مثبت با ایران می تواند فشار داخلی را بر آنها کم کرده و یا حاشیه امنی از تهدیدات فرضی نسبت به جریان مقاومت برای مصریها ایجاد کند. لذا، ما باید این فرصت را مغتنم بشماریم.
*به گفته مقام مصری؛ آغاز حضور ایران در صحنه عربی «به شکلی متفاوت»، علاوه بر افزایش نسبت مبادلات تجاری با کشورهای عربی، به ثبات و توسعه منطقه نیز کمک می‌کند. ارزیابی شما در این باره چیست؟
واقعیت این است که مسئله ثبات و امنیت در محیط پیرامونی، برای ایران یک مولفه راهبردی است. لذا، این بعد ایران هراسی که در دستور کار امریکا، رژیم صهیونیستی و اروپا بوده است، برای ممانعت از برقراری روابط فعال ایران با کشورهای منطقه و جهان عرب به کار برده شده است، ضمن اینکه آنها به سوی اتکای امنیتی خود سوق داده شده اند.
لذا، در حال حاضر که شرایط دشواری برای امریکا و رژیم صهیونیستی ایجاد شده، نقش ایالات متحده در تولید امنیت زیر سوال رفته است. به عبارت دیگر، کشورهایی مانند مصر در حال حرکت به سوی خود اتکایی در سایه بهبود روابط با کشورهای منطقه و در راس آن با ایران هستند. اگر این اتفاق رخ دهد، وابستگی مصر و اتکای آن به امریکا و صهیونیستها کم رنگ می شود و جای آنها را ایران و کشورهای نوظهوری مانند روسیه و چین پر خواهد کرد. فراموش نکنیم که پیوستن مصر به بریکس که جایگزین آرژانتین شد، فرصت بسیار خوبی برای این کشور است.
مصر به ایران در چارچوب بریکس می نگرد و انتظار آن این است که روابط فی مابین با محوریت همکاری های اقتصادی و تکنولوژیکی صورت گیرد که به اعتقاد من بهترین مسیر است؛ یعنی ما باید مسیر تجارت، همکاری های علمی و دانشگاهی با مصر را بدون پرداختن به مسائل ایدئولوژیک و فرهنگی که ممکن است موجب بدبینی و حساسیت شود، در دستور کار قرار دهیم تا روابط مجددا به گذشته برگردد زیرا مصر این آمادگی را دارد.
* برخی از کارشناسان معتقدند که به دلیل موانع متعدد، دستیابی به عادی سازی دیپلماتیک و بازگرداندن روابط بین مصر و ایران آسان نیست. چالش هایی وجود دارد که بارزترین آنها اختلافات سیاسی و امنیتی است. نگرانی های واشنگتن و تل آویو از نزدیکی تهران و قاهره نیز مشهود است. دیدگاه شما در این رابطه چیست؟
ما نباید انتظار داشته باشیم که با ورود ما، مصر روابط خود را که به صورت پنهانی است، با رژیم صهیونیستی و امریکا قطع کند. ما با فرض حضور و وجود اسرائیل و امریکا باید روابط دقیق و حساب شده را جلو ببریم. لذا، کار ساده ای نیست؛ در حالی که نقش سفیری که ما به مصر اعزام می کنیم، یک نقش تاریخ ساز خواهد بود.
مصر عرصه کارآزمایی افراد نیست که تازه فردی از مسئولیت یک سازمان یا وزارت خانه به آنجا اعزام شود و سفیر کار دیپلماتیک انجام دهد
مصر عرصه کارآزمایی افراد نیست که تازه فردی از مسئولیت یک سازمان یا وزارت خانه به آنجا اعزام شود و سفیر کار دیپلماتیک انجام دهد. در دولت فعلی ما این موارد را شاهد بوده ایم. اصلا در حال حاضر جای خطا و کارآزمایی نیست و باید دیپلماتی مسلط بر روابط بین الملل، سیاست، فرهنگ و اقتصاد در نظر گرفته شود و برای این مسئولیت، راهی قاهره شود، چرا که این مسئولیت مهمی است. افتتاح سفارت اولین و کلیدی ترین گام در توسعه و آینده روابط ایران و مصر خواهد بود. تیمی که به همراه سفیر خواهند بود و برنامه او حداقل برای یک سال در مرحله بعدی اهمیت زیادی دارد. به اعتقاد من، مصر یکی از مهمترین و حساسترین برنامه های دستگاه سیاست خارجی است.
* بحران در غزه نیز گویی زمینه تقریب بیشتر روابط دیپلماتیک ایران و مصر را فراهم آورده است. آیا چنین موضوعی درست است؟
یک مولفه یا عامل موثر شاید در ابراز تمایل مصر به ارتقا سطح روابط دیپلماتیک با ایران مسئله غزه هم هست. از یک طرف، مصر نسبت به غزه و یا حتی حماس احساس تهدید کرده و می کند و از طرف دیگر، با نسخه هایی که نتانیاهو برای کوچ دادن فلسطینیان به صحرای سینا پیچیده، مخالفت کرده است.
روابط خوب ایران با حماس و جریانات مقاومت، می تواند نقطه اتکا و اطمینان بیشتر برای السیسی باشد
از سوی دیگر، مصر به دلیل ملاحظات امنیتی حاضر نشده از فلسطین حمایت کند؛ در حالی که تنها مرز غزه با جهان خارج، مرز رفح و مصر است. این موضوع فشاری را بر روی السیسی وارد کرده است. افزون بر این، اگر حماس و مردم فلسطین دچار مشکلات حاد شوند، محیط داخلی مصر با چالش مواجه خواهد شد. بنابراین، اگر مصر بتواند روابط خود را با ایران برقرار و نزدیک کند، این موضوع میتواند برای تحولات آتی در بعد امنیتی و سیاسی موثر باشد. روابط خوب ایران با حماس و جریانات مقاومت، می تواند نقطه اتکا و اطمینان بیشتر برای السیسی باشد. نوع مدیریت روابط در قاهره توسط سفارت خانه ما و تعامل با دولت مصر بسیار تعیین کننده است.
با وجود نقش کم رنگ مصر در حمایت از فلسطینیان در حالی که البته فشاری از سوی بدنه جامعه بر روی دولت قاهره وجود دارد، بهترین مسیر برای قاهره، تعامل فعال با ایران است
غزه برای مصر یک اتفاق غیرمترقبه و یک تهدید بوده و هست؛ یعنی اگر امکان داشت که نتانیاهو در همان هفته های آغازین کار حماس را تمام کند، این موضوع می توانست برای السیسی دستاورد خوبی باشد. اما در حال حاضر شرایط پیچیده شده و جنگ بلندمدتی در حال انجام است؛ در حالی که اسرائیل هم در جنگ، هیچ دستاوردی نداشته است. لذا، در این شرایط دشوار و نقش کم رنگ مصر در حمایت از فلسطینیان و فشاری که از سوی بدنه جامعه بر روی دولت قاهره وجود دارد، بهترین مسیر برای قاهره، تعامل فعال با ایران است.
نظر شما