تهمینه غمخوار؛ گروه بین الملل: اداره اقتصادی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در گزارشی از وضعیت ناوگان کشتیرانی منطقه خاورمیانه به تازگی اعلام کرده که ایران با دارا بودن ۹۴۲ کشتی بزرگترین قدرت تجارت دریایی منطقه در سال ۲۰۲۲ بوده است. بر اساس این گزارش ایران ۳۲ کشتی فله بر، ۳۱ کشتی کانتینری، ۸۳ نفتکش، ۳۹۳ کشتی باری عمومی و ۴۰۳ فروند کشتی از انواع دیگر در سال ۲۰۲۲ داشته است. بر این اساس، ایران در میان ۱۲ کشور خاورمیانه بیشترین تعداد کشتی تجاری را در سال ۲۰۲۲ داشته است. اختلاف قدرت ایران با کشور بعدی بیش از ۳۰۰ کشتی بوده است. امارات با دارا بودن ۶۳۶ فروند کشتی در رتبه دوم منطقه از این نظر قرار داشته است. تعداد کشتی‌های ایران به میزان ۳۰۶ فروند از امارات بیشتر بوده است.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را با دکتر «جعفر قنادباشی» سفیر اسبق ایران در لیبی و کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا در رابطه با تجارت دریایی ایران انجام داده که در ادامه می خوانیم.
* اداره اقتصادی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در گزارشی از وضعیت ناوگان کشتیرانی منطقه خاورمیانه اعلام کرد ایران با دارا بودن ۹۴۲ کشتی بزرگترین قدرت تجارت دریایی منطقه در سال ۲۰۲۲ بوده است. امارات با دارا بودن ۶۳۶ فروند کشتی در رتبه دوم منطقه از این نظر قرار داشته است. ایران چگونه به این جایگاه به عنوان بزرگترین قدرت تجارت دریایی خاورمیانه دست یافته است؟
عوامل مختلفی دست به دست هم داده و ایران را به بزرگترین قدرت تجارت دریایی غرب آسیا تبدیل کرده است. یکی از آنها پهناوری و جمعیت زیاد ایران است. ایران پر جمعیت ترین کشور منطقه و دومین کشور از نظر وسعت است. طبیعتا این جمعیت و وسعت زیاد به رونق بیشتر و افزایش تجارت دریایی ایران کمک خواهد کرد.
البته، در خصوص جایگاه ایران همچنین باید گفت که این کشور بر سر راه کشورهای منطقه قفقاز و آسیای میانه قرار گرفته و این موضوع بخش دیگر مسئله است، چرا که این کشورها علاقه مند هستند و به نفعشان است که تا از طریق بنادر ایران کالاهای خود را تامین و یا صادر نمایند. به خصوص راه آهن ایران از بندر عباس تا جلفا و از بندر عباس تا سرخس امتداد دارد، یعنی مرزهای شمال غربی و شمال شرقی ما فعال خواهند شد و این موضوع در رونق تجارات دریایی ما تاثیرگذار است.
کوشش برای رفت و آمد به جزایر خلیج فارس و تلاش برای بهره برداری صحیح از منابع نفت و گاز منطقه به همراه رفت و آمدهای ما به کشورهای منطقه به خصوص کشورهایی که با آنها روابط سنتی تجاری و تبادلات کالا داشته ایم، نیز موجب رشد تجارت دریایی ایران شده است
افزون بر این، بخش خصوصی ما هم برای تبادل کالا با کشورهای منطقه و خارج از منطقه وارد کار شده است. همچنین، بالا رفتن نرخ بیمه های بین المللی و بیمه کشتی های خارجی موجب کاهش نرخ کرایه کشتی های متعلق به ایران شده که نسبت به نرخ های جهانی بسیار با صرفه تر است. کوشش برای رفت و آمد به جزایر خلیج فارس و تلاش برای بهره برداری صحیح از منابع نفت و گاز منطقه به همراه رفت و آمدهای ما به کشورهای منطقه به خصوص کشورهایی که با آنها روابط سنتی تجاری و تبادلات کالا داشته ایم، نیز موجب رشد تجارت دریایی ایران شده است.
اسکله های خوب و بنادری که ایران در خلیج فارس از آنها برخوردار است، نیز به همراه قابلیت پهلوگرفتن کشتی های پهن پیکر و بزرگ به ایران در تجارت دریایی کمک کرده و تعداد کشتی های کشور افزایش پیدا کرده است. کشتی سازی در ایران به یک صنعت پررونق تبدیل شده و با برنامه های خوبی که دولت اجرا کرده و حمایت خوب از صنعت کشتی سازی، این صنعت در امور نظامی و سپس تجاری دچار رشد و رونق شده است. این موضوع هم یکی از دیگر دلایل رونق تجارت دریایی ایران در منطقه غرب آسیا است.
البته، سیاست ما برای اینکه منطقه خالی از قدرتهای خارجی شود و کشورهای منطقه بتوانند در یک روابط متقابل و اقتصاد مکمل بتوانند نیازهای خود را تامین نمایند، گسترش دامنه فعالیت تجارت دریایی ایران و نائل شدن به مقام بالاترین قدرت تجارت دریایی در منطقه است.
* دلیل تمایل و گرایش ایران به تجارت دریایی به خصوص در منطقه خاورمیانه چیست؟
یکی از ارکان اصلی تجارت و تبادل کالا، قدرت دریایی و ترابری و حمل و نقل دریایی است؛ به خصوص که حمل و نقل دریایی با صرفه ترین نوع حمل و نقل است. لذا، با توجه به اینکه ایران علاقه مند است تا تجارت دریایی خود را گسترش دهد و بتواند در امور صادرات نقش بسیار خوبی ایفا کند، طبیعتا، ناگزیر است به تجارت دریایی بیاندیشد.
از طریق همین تجارت دریایی است که ایران می تواند کالاهای خود را به نقاط دور دریا ارسال کند. به عنوان مثال، ایران می تواند نفت خود را به صورت مستقل و بدون نیاز به نفت کشهای کرایه ای و خارجی در بازارهای مناسب به فروش برساند. افزون بر این، از طریق همین تجارت دریایی است که ما می توانیم کالاهای مناسب خود را در بهترین بازارها خریداری نماییم. به عبارت دیگر در واردات هم این تجارت دریایی است که با وجود برخورداری از کشتی ها، عامل کمک کننده است.
علاوه بر آن، سیاست ما الویت و اصالت بخشیدن به همکاری های اقتصادی در منطقه است و علاقه مندیم که با اکثر کشورهای منطقه روابط مناسبی داشته باشیم. از ۱۵ کشوری که همسایه ما هستند، حدود هشت کشور از طریق دریا با آنها ارتباط داریم.
طبیعتا چه در دریای خزر و چه خلیج فارس و دریای عمان ناگزیر هستیم که به منظور توسعه همکاری های اقتصادی به تجارت دریایی پرداخته و توجه ویژه ای به این موضوع داشته باشیم. لذا، در حالی که تجارت دریایی ایران در منطقه مورد توجه دولت است، یکی از راههای نیاز ما به صادرات و واردات و همچنین اصالت دادن به همکاری های منطقه ای است که از طریق صنعت دریایی انجام می شود.
در حال حاضر روابط اقتصادی ایران با کشورهای غرب آسیا نسبت به قابلیت و ظرفیت های متقابل میان جمهوری اسلامی و این کشورها، بسیار ناچیز است
* روابط اقتصادی ایران با کشورهای خاورمیانه در حال حاضر چقدر است؟
در حال حاضر روابط اقتصادی ایران با کشورهای غرب آسیا نسبت به قابلیت و ظرفیت های متقابل میان جمهوری اسلامی و این کشورها، بسیار ناچیز است و در مجموع شاید میزان تبادلات با کل کشورهای منطقه کمتر از ۲۰ میلیارد دلار برسد که قاعدتا می تواند تا ۲۰۰ میلیارد دلار افزایش یابد. ما از نظر صادرات در شرایط مساعدی قرار داریم و کالاهای ایرانی مورد توجه بسیاری از کشورهای منطقه است؛ هم از نظر نرخ و هم از نظر نوع کالا. آنها علاقه مند هستند که از انواع اقسام کالاهای ایرانی از جمله صنایع دستی و همچنین دیگر صنایع و برخی از مواد معدنی و تولیدات کشاورزی ایرانی استفاده نمایند. لذا در این عرصه امکان افزایش ظرفیتها وجود دارد تا از این طریق روابط اقتصادی گسترش یابد.
همچنین همکاریهای اقتصادی مشترک در صنایعی مانند ماهیگیری، توریسم و بهره برداری از آبزیان و کشتهای که با آب و هوای ایران سازگار است، در توسعه روابط موثر است که خوشبختانه ما در چارچوب اکو با ده کشور منطقه در ارتباط هستیم. در حوزه کشورهای خلیج فارس نیز در برخی از کشورهای ایران احیای روابط تجاری را کلید زده و روابط ایران با برخی از کشورهای عربی طی چند سال گذشته در مسیر رشد قرار گرفته است که بسیار امید بخش است و می تواند سنگر و اهرمی برای ثبات و امنیت منطقه تلقی شود.
* آینده جغرافیای اقتصادی خاورمیانه و ایران چیست؟
ما به سمت یک بازار مشترک منطقه ای در حال حرکت هستیم. البته برخی، چشم انداز مثبتی را در این زمینه ترسیم نکرده اند. اما، کارشناسان واقع بین و کسانی که آگاهند که منطقه خاورمیانه دارای بیشترین ثروت جهانی است و قدرتهای بزرگ، خواستار برقراری امنیت در این منطقه هستند تا بتوانند از انرژی ذخیره شده در منطقه بهره برداری نمایند، آینده خوبی را برای جغرافیای اقتصادی منطقه ترسیم کرده اند.
در حقیقت، به نفع کشورها نیست که امنیت منطقه دچار اختلال شود. آنها میخواهند از منابع و گاز و نفت منطقه و بازارهای آن استفاده نمایند. همچنین کشورهای سلطه گری که پیوسته در نقاط مختلف جهان در حال آتش افروزی هستند، خواستار این نیستند که امنیت منطقه از بین برود که منافع آنها در عرصه بهره برداری از منابع گازی و نفتی و در عرصه بازار، دچار لطمه شود.
کشورهای منطقه هم در حال آغاز مرحله ای از توسعه هستند؛ به خصوص جمهوری اسلامی در یک مرحله شتابی رونق و توسعه قرار دارد و بخش خصوصی به تازگی در حال نقش آفرینی در عرصه های حمل و نقل است
کشورهای منطقه در حال آغاز مرحله ای از توسعه هستند؛ به خصوص جمهوری اسلامی در یک مرحله شتابی رونق و توسعه قرار دارد و بخش خصوصی به تازگی در حال نقش آفرینی در عرصه های حمل و نقل است که این حوزه پشتوانه تجارتی است که آن هم در حال رونق و افزایش است. بر همین اساس آینده جغرافیایی منطقه را می توان از همین فعالیتها مشاهده کرد.
* جایگاه اقتصادی ایران در خاورمیانه از منظرآینده سیاست خارجی چیست؟
جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر در مسیری در حال حرکت است که یکی از ارکان اصلی آن تجارت و حوزه بازرگانی است. در گذشته، توجه کمتری معطوف به حوزه تجاری بود و به مسائل فرهنگی و سیاسی پرداخته می شد. اما در حال حاضر ایران، به عنوان یک قدرت بزرگ و پرجمعیت منطقه، با ایجاد معاونت اقتصادی در وزارت خارجه، الویت دادن به برنامه های اقتصادی و آغاز همکاری اقتصادی با کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای، جایگاه اقتصادی خاصی را جستجو می کند که آن جایگاه اقتصادی، در خور و شایسته کشور است.
ایران با برخورداری از قابلیتها و ظرفیتهای طبیعی و انسانی، با توجه به وجود شرکتهای دانش بنیان در عرصه های مختلف، طبیعتا به سمت یک اقتصاد پررونق پیش می رود در حالی که سیاست خارجی کشور کوشش می کند که در این راستا و در حمایت از حرکت کلی کشور در عرصه اقتصاد راهها را باز کرده و موانع را از راه تجارت و فعالیتهای اقتصادی بردارد.
نظر شما