بازار؛ گروه استانها: کشور تاجیکستان را به دلیل اینکه یک وارد کننده بزرگ است، می توان به عنوان جامعه هدف مناسبی برای صادرات ایران در نظر گرفت. از میزان صادراتی که از ایران به کشور تاجیکستان انجام می شود، حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد، مربوط به استان های شرقی از جمله خراسان رضوی است.
به گزارش خبرنگار بازار؛ چهارمین جامعه هدف خراسان رضوی بعد از افغانستان، ترکمنستان و عراق، کشور تاجیکستان است و این نشان می دهد که کشورمان از مرزهای شرقی، صادرات بیشتری به کشور تاجیکستان انجام می گیرد لذا همواره در نمایشگاه هایی که در تاجیکستان برگزار می شود، شرکت های ایرانی از جمله شرکت های خراسان رضوی بیشترین حضور را دارند.
با اینکه بعد از دوره رکود، تجارت دو کشور در سال ۱۴۰۰ تقریباً ۴۵۰ درصد رشد پیدا کرد، اما همچنان تاجیکستان دارای ظرفیت ها وفرصت های مناسبی برای ایران است که بلا استفاده مانده است.
رقم صادرات ما به تاجیکستان در سال ۱۴۰۰ حدوداً ۹۱ میلیون دلار بوده و این در حالی است که مجموع واردات این کشور بیش از ۳ میلیارد دلار است. این کشور در سال ۲۰۲۱ بیش از ۵۰۰ میلیون دلار مشتقات نفتی و گازی وارد کرده که ایران در آن سهمی نداشته است.
به‌طور کلی سه مزیت در ارتباط متقابل ما و تاجیکستان وجود دارد نخست اینکه موقعیت جغرافیایی دو کشور می‌تواند ترانزیت و همکاری‌های حمل و نقلی طرفین را افزایش دهد، مثلاً تاجیکستان از طریق ایران به آب‌های آزاد وصل خواهد شد و این خود مزایا و فرصت های بسیاری برای ایران دارد. دوم اینکه با توجه به تردید تاجیکستان در همکاری‌های ترانزیتی و حمل و نقلی با روسیه، ایران می‌تواند جایگزین مناسبی برای این کشور باشد. سوم این موضوع که نیاز تاجیکستان به واردات فرآورده‌های نفتی، گازی، پتروشیمی، مواد خوراکی، سیمان و .... مساله مهمی است که می تواند بهترین بازار را برای ایران فراهم کند.
به منظور بررسی مشکلات تجار و بازرگانان ایرانی در این راستا با محمدحسین روشنک رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان به بحث و گفت و گو نشستیم.
* دلیل کاهش صادرات ایران به تاجیکستان چیست؟
تجارت با تاجیکستان که در بین کشورهای آسیای میانه در سال‌های گذشته رتبه اولین کشور بوده است، درواقع بالاترین تجارت را در کشورهای آسیای میانه ما با تاجیکستان داشتیم تا متأسفانه اتفاقی در روابط سیاسی بین ایران و تاجیکستان رخ داد که سبب تیرگی روابط این دو کشور شد و لذا دولت تاجیکستان مدتی فعالیت‌های سیاسی،اقتصادی،اجتماعی را کاهش داد.
در دوره‌ای صادرات ما به تاجیکستان به یک رقم بسیار بالایی به حدود ۴۰۰ میلیون دلار رسید اما به دلیل ایجاداختلافات به وجود آمده روابط دچار تیرگی و مراودات اقتصادی پایان یافت
این موضوع موجب شد تا جایگاه کالاهای صادراتی و بازار این کشور را از دست بدهیم.اگرچه همین دلیل باعث شد تا برای عضویت در پیمان شانگهای نیز با مشکل مواجه شویم زیرا هر با مخالفت های تاجیکستان روبرو می‌شدیم.
* در حال حاضر روابط چقدر بهبود یافته است؟
بهبود ارتباط ما با کشور تاجیکستان به حدی رسیده که ما در حوزه تجارت مشکلی چندانی نداریم. در واقع بعد از سفری که رئیس جمهور ایران اسلامی آقای رئیسی به تاجیکستان داشت و همچنین سفر متقابل رئیس جمهور تاجیکستان به ایران لذا شورای مشترک کارآفرینان بین دو کشور تشکیل شد از این رو هیچ مشکلی در حوزه تجارت با تاجیکستان در خصوص مراودات و یا رایزنی نداریم.
* بیشترین میزان صادرات به تاجیکستان چه زمانی رقم خورده است؟
در دوره‌ای صادرات ما به تاجیکستان به یک رقم بسیار بالایی به حدود ۴۰۰ میلیون دلار رسید اما به دلیل ایجاداختلافات به وجود آمده روابط دچار تیرگی شد و مراودات اقتصادی پایان یافت.
آن زمان صادرات ما به رقم بسیار بالا، یعنی در حدود ۴۰۰ میلیون دلار در سال رسیده بود اما کم کم این آمار بسیار کاهش یافت.
بعد از سفر رئیس جمهور به کشور تاجیکستان و بعد از رفع کدورت‌ها، صادرات ایران در حدود ۸ الی ۹ برابر افزایش یافت؛ اگرچه این افزایش نسبت به رقم های گذشته، زیاد نیست و جا دارد که صادرات به تاجیکستان همچنان افزایش یابد.
* آیا زیر ساخت ها برای اوج گرفتن صادرات مهیاست؟
ما دچار چند مشکل هستیم که متاسفانه عمدتا به داخل کشور باز می گردد. یعنی در تاجیکستان، همچنین در کشورهایی مثل قرقیزستان و دیگر کشورهای آسیای میانه و البته در عراق، مشکلی از بابت صدور کالا وجود ندارد. اما در داخل کشور خودمان دچار مشکل هستیم. ابتدا آن که اقلام کالایی مناسب برای صادرات بسیار کم است. به طور مثال اگر در گذشته بیش از ۵۰۰ قلم کالا برای صادرات داشتیم امروز این ۵۰۰ قلم به حدود ۱۰۰ قلم کاهش یافته و به عبارتی ۴۰۰ قلم از مدار مزیت اقتصادی خارج شده است.
بانک تجارت مستقر در کشور تاجیکستان، آنطور که باید، در راستای توسعه صادرات به تاجیکستان گام برنداشته است. اگر این بانک ارز صادراتی را دریافت و معادل ریالی آن را در کشور تحویل و همزمان تعهد ارزی را انجام دهد، صادرات به تاجیکستان افزایش پیدا می‌کند
باید اعتراف کرد ما و تاجیکستان در بحث استاندارد به یک توافق نامه واحد نرسیدیم تا تمامی کالاهای صادراتی ما را تاجیکستان قبول کند. این مشکل در موضوع برگشت ارز از کشورهای مانند افغانستان، آسیای میانه و عراق هم، متاسفانه، همچنان لاینحل مانده است.
باید اذعان کرد بانک تجارت مستقر در کشور تاجیکستان، آنطور که باید، در راستای توسعه صادرات به تاجیکستان گام برنداشته است. اگر این بانک ارز صادراتی را دریافت و معادل ریالی آن را در کشور تحویل و همزمان تعهد ارزی را انجام دهد، صادرات به تاجیکستان افزایش پیدا می‌کند. بدین منظور پیشنهاد می‌شود نشستی تخصصی در حوزه کاهش هزینه نقل و انتقال پول در تاجیکستان، با مدیران این بانک برگزار و مسئله حل شود.
* و این مشکلات در شرایط فعلی و احتمالا آتی ادامه خواهد داشت..
بله متاسفانه این مشکل همچنان باقیست چون برگشت ارز از سیستم بانکی غیر ممکن است و از طرفی سیستم‌های غیر رسمی نیز پرهزینه هستند لذا نیاز به اندیشیدن و یافتن تدابیر دیگری است.
* امروز در کل مهمتربن موانع صادراتی را چه چیزهایی می دانید؟
هنگامی که وزیر صنعت، معدن تجارت ما در اخبار تلویزیون اعلام می‌کند که ما ورود ۲۵۰۰ قلم کالا را به کشور ممنوع کرده‌ایم معنی اش این است که این کشور شیب واردات و قاچاق دارد. یعنی ممنوعیت واردات دارد، اما شیب صادراتی ندارد .
در واقع معنی این خبر آن است که کالای زیادی برای صادرات نداریم.
دومین مشکلی که در صادرات داریم، مشکل برگشت ارز است؛ در واقع برگشت ارز از کشورهای آسیای میانه فعلا امکان‌پذیر نمی‌باشد.
و سومین مشکل که بزرگترین و اصلی‌ترین در بین مشکلات و البته زیر بنایی‌ترین آنهاست، فقدان زیرساخت هاست .
مشکل زیرساختی مثل نداشتن واگن می‌باشد. در واقع، مشکل، نبود واگنی است که بتواند کالاها را به کشورهای آسیای میانه ببرد. این امکان وجود ندارد. همین مشکلات باعث شده است که ما نتوانیم صادراتمان را به کشور تاجیکستان افزایش بدهیم وگرنه مبتنی بر رابطه بین دو کشور، هیچ مشکلی برای توسعه صادرات وجود.
* چه الزامات دیگری را برای بهبود روابط ایران با تاجیکستان ضروری می دانید؟
بحث گرفتن ویزا یکی از موانعی بود که در سفر جدید رئیس جمهور به تاجیکستان این موضوع مود بحث قرار گرفت.
اما در واقع نبود کالای صادراتی که مزیت صادراتی داشته باشد هم چنان مهمترین مشکل برای توسعه صادرات است.
یکی از مهمترین موانع سد راه صادرات به کشور های همسایه بحث حمل و نقل است زیرا زیرساخت‌های ما توان افزایش حجم صادرات را ندارد از طرفی ناهمخوانی استاندارد ایران با کشور تاجیکستان نیز در این مسیر مزید بر علت شده است
بحث تعهد ارزی یعنی پیمان سپاری یا همان تعهد ارزی نیز در زمره مشکلات اساسی است که باید برای آن چاره ای اندیشید.
یکی از مهمترین موانع سد راه صادرات به کشور های همسایه بحث حمل و نقل است زیرا زیرساخت‌های ما توان افزایش حجم صادرات را ندارد از طرفی ناهمخوانی استاندارد ایران با کشور تاجیکستان نیز در این مسیر مزید بر علت شده است. این مشکلات نه تنها در بحث صادرات به تاجیکستان بلکه در ارتباط با سایر کشورهای آسیای میانه و همسایگان نیز، ما را با چالش روبرو کرده است.
یکی از الزامات تحقق توسعه تجارت با تاجیکستان، برقراری پرواز مستقیم با این کشور است.
از طرفی، هزینه‌های سفر و حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی برای صادرکنندگان چشمگیر است که پرداخت هزینه های نرتبط، باید مورد حمایت قرار گیرد.
* در جمع بندی نهایی، پیشنهادی برای بهبود و توسعه دارید دارید؟
تجارت با تاجیکستان در گذشته به شیوه سنتی انجام می‌شد؛ اما امروزه استفاده از روش‌های پیشین امکان‌پذیر نیست و باید به روش‌های نوین در تجارت روی آورد.
تفاوت نرخ ارز دولتی و آزاد مشکلات زیادی را برای صادرکنندگان در رفع تعهد ارزی ایجاد کرده است. بر همین اساس، از دولت درخواست آزادسازی تجارت را داریم.
کمبود ارز، بحران‌های اقتصادی و عدم توسعه تجارت جهانی از جمله مشکلات ناشی از تفاوت نرخ ارز و رفع تعهد ارزی است، که مشکلاتی را در مسیر تجار ایرانی نیز ایجاد می کند
نظر شما