بازار، گروه کشاورزی: ضایعات مواد غذایی به دفع مواد غذایی اشاره دارد که به دلیل عدم استفاده یا نامناسب بودن برای مصرف، از بین می‌روند. این ضایعات شامل مواد غذایی مانند سبزیجات، میوه‌ها، گوشت، ماهی، نان و غیره می‌شود. این ضایعات می‌تواند در منازل، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و سایر مکان‌هایی که مواد غذایی را تولید یا به فروش می رسانند، اتفاق بیفتد. این ضایعات که یا در اثر تاریخ انقضاء و یا قبل از آن رخ می دهد، باعث اتلاف منابع مالی، زمان و انرژی شده و همچنین می‌تواند به مشکلات زیست محیطی و بهداشتی منجر شود. لذا کاهش تلفات و ضایعات مواد غذایی در دنیایی که قحطی ها رو به افزایش است و روزانه صدها تن غذا و خوراکی از بین می رود، امری ضروری است.
آیا واقعا یک سوم غذای ما در سطح جهان هرگز خورده نمی شود؟
بر اساس آمار موجود میانگین تلفات و ضایعات مواد غذایی سالانه در سراسر جهان حدود ثلث غذای دنیا است که میزان آن از لحاظ وزنی حدود یک میلیاردو ۳۰۰ هزار تن و از لحاظ ارزش دلاری آن حدود یک هزار میلیارد دلار است. این ضایعات در بخش های مختلف مواد غذایی به شرح زیر است:
- ۴۵ درصد از کل میوه ها و سبزیجات
- ۳۵ درصد از کل ماهی و غذاهای دریایی
- ۳۰ درصد از تمام غلات
- ۲۰ درصد کل محصولات لبنی
- ۲۰ درصد گوشت و مرغ
حقایق کلیدی ضایعات جهانی مواد غذایی در ۲۰۲۳
موضوع ضایعات مواد غذایی یکی از مهم ترین چالش های پیش روی جهان در زمان حاضر است. در سال ۲۰۱۱ سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) گزارشی روشنگرانه اما تاسف بار
تحت عنوان تلفات و ضایعات جهانی غذا منتشر کرد که در آن ادعا شده بود، حدود یک سوم مواد غذایی تولید شده در سطح جهان هر ساله هدر می رود، یا حدود ۱.۳ میلیارد تن، که ارزش
آن سالانه بالغ بر یک تریلیون دلار بود. اما این ارزش از دست رفته تنها خسارتی نیست که بر ما تحمیل می شود زیرا زباله های حاصل از فرآیند تولید مواد غذایی یکی از بزرگترین منابع تولید
دی اکسید کربن در جهان است.
اگر از دست دادن و ضایعات مواد غذایی به عنوان یک کشور طبقه بندی می شد، جایگاه او در تولید گازهای گلخانه ای قبل از اروپا و پس از چین و ایالات متحده به عنوان سومین تولید کننده
روی کره زمین قرار می گرفت.
از دست دادن مواد غذایی و ضایعات همچنان یک مشکل بزرگ در سال ۲۰۲۳ است، سازمان ملل متحد هدفی را برای کاهش اتلاف و ضایعات مواد غذایی به عنوان یکی از ۱۷ هدف توسعه
پایدار در جهان تعیین کرده است که به SDG ۱۲-۳ معروف است که در آن کاهش ۵۰ درصدی ضایعات غذایی تا سال ۲۰۳۰ هدف گذاری شده است.
بر اساس ارزیابی سال ۲۰۲۳ از پیشرفت جهان به سمت دستیابی به این هدف بلندپروازانه در هر منطقه در سراسر جهان دست نیافتنی، باقی می ماند و به رغم رشد تولید انرژی از انرژی
های تجدیدپذیر اما توفیق چندانی در جلوگیری از ضایعات مواد غذایی نداشته ایم و تقریباً ۳.۳ میلیارد تن دی اکسید کربن از ضایعات مواد غذایی تولید می شود که یکی از عوامل اصلی
تغییرات آب و هوایی است.
به رغم رشد تولید انرژی از انرژی های تجدیدپذیر اما تقریباً ۳.۳ میلیارد تن دی اکسید کربن از ضایعات مواد غذایی تولید می شود که یکی از عوامل اصلی تغییرات آب و هوایی است
محاسبه تلفات و ضایعات غذا بر اساس کشور
یکی از راه‌های بررسی مشکل، محاسبه میزان هدر رفت غذا در هر کشور و همچنین محل وقوع آن در زنجیره تامین است.
این دیدگاه می تواند به ما در درک بهتر علل هدر رفتن مواد غذایی کمک کند. سازمان غذا و کشاورزی و برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد برای محاسبه برآوردهای دقیق تری با یکدیگر همکاری کرده اند.
برای ارائه یک ایده واضح تر از مشکل کلی، بین "از دست دادن غذا" و "ضایعات غذا" تفاوت وجود دارد. از این رو برای هر کدام یک شاخص جداگانه وجود دارد.
طبق توافق صورت گرفته شاخص از دست دادن غذا به آنچه در طول تولید یا در زنجیره تامین غذا قبل از رسیدن غذا به خرده‌فروشان از دست می‌رود، نگاه می‌کند.
شاخص ضایعات غذایی بر مواد غذایی تمرکز دارد که در انتهای زنجیره تامین توسط خرده فروشان و مصرف کنندگان دور ریخته می شود.
برآوردهای اولیه نشان می دهد که حدود ۱۴ درصد از مواد غذایی جهان به طور متوسط بین برداشت محصول و خرده فروشی از بین می رود. به طور کلی، بیشتر از هر ماده غذایی دیگر، میوه
ها و سبزیجات در طول زنجیره تامین جهانی از بین می روند اگر چه با توجه به ماهیت فاسد شدنی آنها تعجب آور نیست!
تحقیقات انجام شده به خوبی نشان می دهد که بیشترین مواد غذایی در محل های های زیر هدر می رود.
- ۸ درصد در مزارع
- ۱۷ درصد در خرده فروشان منظور ارائه دهندگان خدمات غذا و خانه ها هستند.
- ۱۴ درصد از درب مزارع تا بخش خرده فروشی
مواد غذایی ۸ درصد در مزارع، ۱۷ درصد در خرده فروشان و ۱۴ درصد از درب مزارع تا بخش خرده فروشی هدر می رود. در کشورهای در حال توسعه، این امر در مراحل اولیه زنجیره تامین مواد غذایی رخ می دهد. هدر رفت مواد غذایی اغلب به دلیل محدودیت در تکنیک های برداشت و ذخیره سازی و زیرساخت های حمل و نقل ضعیف است
کاهش از دست دادن مواد غذایی در طول زنجیره تامین مواد غذایی تازه از منطقه ای به منطقه دیگر بسیار متفاوت است. به عنوان مثال، در کشورهای در حال توسعه، این امر در مراحل
اولیه زنجیره تامین مواد غذایی رخ می دهد. هدر رفت مواد غذایی اغلب به دلیل محدودیت در تکنیک های برداشت و ذخیره سازی و زیرساخت های حمل و نقل ضعیف است.
نرخ از دست دادن مواد غذایی در طول زنجیره برخی کشورهای در حال توسعه به طور میانگین به شرح زیر است:
کشور استرالیا و نیوزلند حدود ۵ تا ۶ درصد
آسیای مرکزی و جنوبی حدود ۲۰ تا ۲۱ درصد
اروپا و آمریکای شمالی حدود ۱۶ درصد
این تفاوت ها نشان می دهد که از دست دادن مواد غذایی را باید بیشتر در سطوح ملی و منطقه ای مورد توجه قرار داد ولذا راه حل ها هم متفاوت خواهند بود و همچنین تا حد زیادی به
شرایط محلی، محصولات، زیرساخت های حمل و نقل و رفتار مصرف کننده بستگی دارند.
در بخش مصرف باید اذعان کرد که مصرف کنندگان به دور ریختن مواد غذایی خوراکی ادامه می دهند و این امر به ویژه برای کشورهای صنعتی بیشتر صادق است با این حال، آمارهای جالبی
در مورد ضایعات مواد غذایی وجود دارد که باید برجسته شوند.
نرخ از دست دادن مواد غذایی در طول زنجیره استرالیا و نیوزلند حدود ۵ تا ۶ درصد، آسیای مرکزی و جنوبی حدود ۲۰ تا ۲۱ درصد، اروپا و آمریکای شمالی حدود ۱۶ درصد است
مصرف کنندگان بیشتر غذای خود را هدر می دهند؟
آمریکا: به طور کلی، خانوارهای آمریکایی حدود ۴۸ درصد از مواد غذایی مازاد خود را هدر می دهند، به این معنی که ۴۴ میلیون تن غذا، از ۲۴۱ میلیون تن تولید شده در ایالات متحده، از
خانه ها به محل های دفن زباله فرستاده می شود.
اتحادیه اروپا: مشخص شده است که بیش از ۵۰ درصد ضایعات غذایی خوراکی و غیرخوراکی در اتحادیه اروپا از خانوارها به دست می آید که بالغ بر ۴۷ میلیون تن زباله با هزینه ۹۸ میلیارد
یورو در سال است.
انگلستان: در این کشور ضایعات غذای خانگی ۷۰ درصد از کل زباله های خوراکی را تشکیل می دهد. خانوارهای بریتانیا هنوز ۴.۵ میلیون تن مواد غذایی را سالانه هدر می دهند که می
توانست قابل خوردن باشد.
استرالیا: دولت این کشور تخمین می زند که استرالیا در مجموع سالانه ۷.۳ میلیون تن غذا را هدر می دهد که سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار استرالیا برای اقتصاد هزینه دارد.
کدام کشورها کمترین مواد غذایی را هدر می دهند؟
زمان زیادی تا سال ۲۰۳۰ برای تحقق هدف گذاری کاهش ۵۰ درصدی ضایعات موادغذایی باقی نمانده است، سالی که بسیاری از کشورها به این هدف متعهد شدند.
با این حال، طبق آخرین گزارش شاخص ضایعات غذایی، که توسط محیط زیست سازمان بین الملل «UNEP » در سال ۲۰۲۱ منتشر شد، پیشرفت کلی بسیار کند بوده است. با این حال برخی کشورها اقدامات روشنی را برای کاهش هدررفت و ضایعات مواد غذایی انجام داده اند.
در انگلستان اگرچه ارقام ضایعات مواد غذایی هنوز بسیار بالاست، اما این کشور به سمت دستیابی به هدف توسعه پایدار ۱۲-۳ پیشرفت قابل توجهی کرده است.
اتحادیه اروپا نیز برای رسیدگی به اتلاف مواد غذایی و ضایعات در طول کل زنجیره تامین، برنامه جالبی را ارائه داده است. کمیسیون اروپا دستورالعمل‌های واضحی را برای گزارش اجباری میزان ضایعات مواد غذایی توسط کشورهای عضو صادر کرده است.
چین نیز در سال ۲۰۲۱ در تلاشی برای کاهش هدررفت و ضایعات مواد غذایی، قانونی را تصویب کرد که تهیه و مصرف بیش از حد مواد غذایی را جریمه می کرد.
چه عواملی در کاهش ضایعات مواد غذایی موثر است؟
اهداف زیست‌محیطی می‌توانند به عنوان یک چارچوب کلی برای حمایت از اقدام جمعی برای کاهش ضایعات غذایی به نصف تا سال ۲۰۳۰، از جمله هدف ۱۲-۳ از اهداف توسعه پایدار، عمل کنند. با این حال، موفقیت به یک رویکرد جامع و چند وجهی و همچنین ابتکارات دولت ها بستگی دارد پاسخ به این سئوال که چرا باید کاهش ضایعات مواد غذایی در اولویت قرار گیرد؟
ضایعات مواد غذایی در ایران هم اگر چه با کاهش قدرت خرید و عدم تناسب میان حقوق قاطبه مردم با تورم کم شده اما همچنان آمارهای اتلاف در برخی مواد غذایی به ویژه در نان که سوبسید به آن تعلق می گیرد و انحراف از هدف نهایی وجود دارد. همین چند روز پیش بود که خانه ای با احتکار چند هزار نان کشف شد که ظاهرا قرار بود این قوت قالب مردم به خوراک دام بدل شود و یا همچنان آمارهای اتلاف خرما ۳۵ درصد ضایعات میوه ها و سبزیجات تا ۵۰ درصد،ضایعات در برنج ۲۰ درصد و... است.
لذا دولت باید با الگو گیری از طرح های موفق جهانی برای ارایه طرح های مدون اقدام کند که در آن منافع سرمایه گذاران لحاظ شود، همچنین باید بررسی شود که چرا در منطقه خاور میانه بیش از سایر مناطق جهان ضایعات مواد غذایی بیشتر است در حالی که تولید مواد غذایی در این منطقه و در قیاس با سایر مناطق هزینه بیشتر و یارانه بیشتر تخصیص می یابد. شاید برای شروع لازم باشد بر دو محور اساسی اصلاح فرایندها تا قبل از خرده فروشی به ویژه میادین میوه و تره بار شهرها و سوبسیدها و یارانه ها مورد بازنگری قرار داد.
از یاد نبریم که کاهش ضایعات مواد غذایی به نصف می تواند به پاسخگویی به تقاضای رو به رشد جمعیت کمک کند، در حداقل رساندن اثرات منفی زیست محیطی کشاورزی نقش آفرینی داشته باشد، حافظ جان انسان ها باشد، هزینه ها را کاهش دهد و بالاخره به محافظت از سیاره برای نسل های آینده کمک کند.
نظر شما