تهمینه غمخوار؛ گروه بین الملل: حسین امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه در نشستی خبری که متعاقب برگزاری نشست وزیران امور خارجه در قالب ۳+۳ در تهران برگزار شد، از ابتکار تهران با عنوان «کریدور ارس» به جای کریدور زنگزور خبر داد؛ ضمن اینکه موضع ثابت تهران درخصوص عدم تغییر ژئوپلیتیک منطقه قفقاز جنوبی را مورد تأکید قرار داد.
از سوی دیگر، مشاور سیاست خارجی رئیس‌جمهوری آذربایجان اعلام کرد که این کشور هیچ برنامه‌ای برای تصرف زنگزور ندارد. حاجی‌اف در رابطه با ناکامی آذربایجان و ارمنستان در بازگشایی گذرکاه زنگزور گفت که این پروژه جذابیتش را برای‌ما از دست داد و ما می‌توانیم این پروژه (برای اتصال به نخجوان را) با کمک ایران انجام دهیم.
برخی از کارشناسان معتقدند که اگر خبر موافقت ایران با عبور کریدور زنگه‌زور از خاک ایران درست بوده و خبرسازی رسانه‌ای نباشد، تحولی بسیار مهم است و نشان می‌دهد که از نظر ایران بحران قفقاز راه‌حل نظامی ندارد.
مسئله قفقاز بدون حضور ایران حل نمی شود
در این راستا، «ابراهیم فراهانی» کارشناس مسائل ترکیه به خبرنگار بازار گفت: در خصوص بلوک ۳+۳ که گرجستان در آن شرکت نکرد، اگر در منطقه قفقاز جنوبی هرگونه بازیگر منطقه ای یا فرامنطقه ای شرکت کند، اما ایران در آن حضور نداشته، مسئله حل نخواهد شد. بر همین اساس، ابتکار ایران در این بلوک، بسیار خوب بود.
در حال حاضر ایران اجازه می دهد که یک مسیر رسمی به صورت راه آهن و کریدور حمل بار و غیره به جای زنگزور از خاک ایران عبور کند، چرا که این کریدور می تواند تحت حاکمیت جمهوری اسلامی باشد
وی افزود: البته باید در نظر بگیریم که جمهوری آذربایجان به دلیل به دست آوردن منطقه قره باغ و حق حاکمیتی که برای خود در خصوص کریدور زنگزور قائل بود، تا حدی مغرور شده است. در حالی که پیش از این، این مسیر از طریق خاک نخجوان از طریق ایران عبور می کرد، در حال حاضر ایران اجازه می دهد که یک مسیر رسمی به صورت راه آهن و کریدور حمل بار و غیره به جای زنگزور از خاک ایران عبور کند، چرا که این کریدور می تواند تحت حاکمیت جمهوری اسلامی باشد.
کارشناس مسائل ترکیه اضافه کرد: مخالفت ایران و ارمنستان با زنگزور هم در این بود که آنها نمی خواستند این کریدور تحت حاکمیت آذربایجان باشد. این دالان یا کریدور برای اتصال به نخجوان از خاک ایران، به نفع جمهوری اسلامی است؛ در حالی که راه ترکیه برای رسیدن به آسیای میانه و قفقاز باید از راه ایران گذرد. بر همین اساس، این ابتکار موفقیت آمیز بوده و هرگونه قرار داد بدون حضور ایران به ضرر ایران بوده و قابلیت اجرایی ندارد.
ابراهیم فراهانی در خصوص سوال خبرنگار بازار مبنی بر موضع تهران در خصوص زنگرور گفت: در سال ۲۰۱۶ قرار بود کریدوری تاسیس شود به نام لاجورد. این کریدور از افغانستان، ترکمنستان و تاجیکستان، از خود دریای خزر به جمهوری آذربایجان و از گرجستان به سوی ترکیه و اروپا امتداد دارد در حالی که ایران دور زده می شود. همچنین هدف این بود که بندر گوادر پاکستان(رقیب بندر چابهار) که چین در آن سرمایه گذاری کرده و جزئی از یک کمربند_یک جاده است، به طرح لاجور متصل شود.
در حالیکه ایران می تواند از طریق ظرفیت ترانزیت کالا و انرژی استفاده کرده و وزن سیاسی خود را افزایش دهد، اما همه این مسائل را کنار گذاشته و به بخش کوچکی از کریدورها اکتفا کرده است
این کارشناس افزود: طرح دیگری که ایران را دور می زد این بود که تاجیکستان و ترکمنستان به خصوص ترکمنستان گاز خود را از دریای خزر عبور داده و به ترکیه برسد. بر همین اساس، به این طرحها که نگاه می افکنیم، مشاهده می کنیم که ایران در حال دور زده شدن است. با توجه به اینکه ایران می تواند از طریق ظرفیت ترانزیت کالا و انرژی استفاده کرده و وزن سیاسی خود را افزایش دهد، اما همه این مسائل را کنار گذاشته و به بخش کوچکی از یک کریدور اکتفا کرده است.
ایران در رابطه با کریدور هند_خاورمیانه اعتراضی ندارد
وی ادامه داد: زمانی که به کریدور هند_خاورمیانه نگاه می کنیم در حالی که هند به امارات،عربستان، اردن، اسرائیل و یونان متصل می شود، می بینیم که قضایایی پشت پرده در حمایت امریکا از هند در این زمینه وجود دارد و همین کریدور مورد اعتراض ترکیه قرار گرفته، در حالی که کریدورهای کالا و انرژی زیادی از ترکیه عبور می کند. اما ایران در این باره اعتراضی ندارد.
فراهانی اضافه کرد: حتی همین کریدور عراق_ترکیه را مشاهده کنید. در خلیج فارس بیشترین ساحل مرتبط با ایران است، در حالی که عراق حتی یک صدم آن را ندارد. در همین بندر فاو قرار است تا چین ۱۲۲ بندر را احداث کند در مقابل بزرگترین بنادری که امارات از آن ها برخوردار است. حال ایران دارای بندر نیست و تمامی بنادر مربوط به رژیم گذشته است. این موضوع نشان می دهد که هیچ تلاشی از سوی ایران برای توسعه بنادر صورت نگرفته است. در حالی که عراق و ترکیه مشغول این کارها هستند. ایران هنوز عقب مانده و توجه ندارد که سرمایه گذاری خواهان مناسبات بین المللی است.
در یک دهه آینده روسیه به وضعیتی اسفناک تر از حال حاضر خواهد رسید، در حالی که دارای تجهیزات نظامی نخواهد بود و باید به چین، کره شمالی و ایران التماس کند
فراهانی در ادامه گفت: در زمان ترامپ، دو برنامه از تحریمهای وحشتناک او بیرون آمد؛ یکی از آنها دادن گاز به عراق بود، چرا که هیچ جایگزینی وجود نداشت و دیگری بندر چابهار که جزء تحریمها محسوب نشد. ایران اشتباه کرد که هند را در این رابطه وارد نکرد. حتی با اینکه چابهار از تحریم ترامپ جدا بود، اما ایران نتوانست به خوبی از سرمایه گذاری هندیها بهره مند شود.
این کارشناس افزود: نظام بین الملل دارای خاصیتی است. در سطح بین الملل امریکا دارای دو رقیب جدی بود. در دولت ترامپ او ناموفق عمل کرد، چرا که چین ترامپ را با رهبر کره شمالی مشغول کرد. اما در دولت بایدن، امریکا روسیه را با جنگ اوکراین مهار کرد که در حال حاضر در سطح فرسایشی قرار دارد. شما اینگونه نگاه نکنید. در یک دهه آینده روسیه به وضعیتی اسفناک تر از حال حاضر خواهد رسید، در حالی که دارای تجهیزات نظامی نخواهد بود و به چین، کره شمالی و ایران نیازمند خواهد بود. در همین راستا امریکا و انگلیس اجازه نخواهند داد که روسیه در دو سال آینده از این وضعیت خارج شود و این اشتباه پوتین بوده است.
نظام بین الملل منتظر کشوری نمی ماند
وی بیان کرد: در زمان جنگ سرد، مهار شوروی که دچار فروپاشی شد، بعد نظامی داشت. اما در مورد چین این موضوع چند وجهی است و فقط نظامی نیست. استرالیا به عنوان مرکز نظامی انگلیس و امریکا برای مهار چین در نظر گرفته می شود، در حالی که آنها می توانند کره جنوبی، کره شمالی و هند را در این زمینه ساپورت کنند.
کارشناس مسائل بین الملل اضافه کرد: در بعد اقتصادی، چین به دلیل عرضه کالای ارزان در دنیا مهم قلمداد شده است. در این میان، امریکا بر روی کشورهای دیگری مانند اندونزی، ویتنام و هند در حال سرمایه گذاری است تا کالای ارزان تولید کرده و رشد اقتصادی چین را کنترل کنند. چین درصدد است تا ارائه طرحهای خود کالای خود را به گونه ای عرضه کند تا ارزان تر به اروپا برسد. زمانی که چین یک کمربند_یک جاده ارائه کرد، رقبایی مانند هند هم به این فکر افتادند که باید مسیری ارزان تر ارائه کند؛ یعنی این رقابتها باید از قفقاز و ایران عبور کند.
فراهانی گفت: حال، ایران مرکز است. بنابراین، این مسیرها یا باید از شمال ایران یا جنوب عبور کنند. همه آنها می توانند از ایران که منطقه امنی است و مسیر ارزانتری است عبور کنند. نظامی جهانی درصدد انجام کاری است، اما ایران نمی خواهد با این نظام همراه شود، در حالی که همین نظام نیز منتظر کشوری مانند ایران نمی شود، بلکه ممکن است ایران را دور بزنند. با این حال، در خصوص زنگزور ایران هرگز اجازه چنین کاری را نداده و نخواهد داد. ایران با اروپا هم راستا است که این کریدور شکل نگیرد.
هر مسیری که قصد عبور از آسیا و قفقاز را دارد، حتما باید از ایران بگذرد
وی تصریح کرد: هر مسیری که قصد عبور از آسیا و قفقاز را دارد، حتما باید از ایران بگذرد، در حالی که ایران همراهی نمی کند. از شمال که همین لاجورد و مسیرهای دیگر مانند تاپی و غیره عبور کرده است. در جنوب، همین مسیر هند_امارات_عربستان برای دور زدن ترکیه وجود دارد. اما اگر اردوغان تاکید می کند که ترکیه دور زده نشود، همین مسیر عراق به ترکیه است که ترکیه در بندر فاو سرمایه گذاری کند.
کشورها منتظر ایران نمی مانند که یا خط آهن خود را درست کرده یا به نظام بین الملل متصل شود، بلکه مسیرهای مختلفی را انتخاب می کنند
این کارشناس بیان کرد: اما برای چین هم این موضوع اهمیت دارد. یک شرکت کره جنوبی نیز در بندر فاو سرمایه گذاری کرده و در اسرائیل و یونان به عنوان مسیرهای کریدوری، خود چین سرمایه گذاری کرده است. بنابراین، برای پکن اهمیتی ندارد که منتظر ایران بماند. کشورها نه دوست هستند و نه دشمن، بلکه در رقابت با یکدیگرند و اگر بتوانند به خاطر منافع خود، امتیاز بیشتری خواهند گرفت و مسیر دیگری را انتخاب خواهند کرد.
فراهانی اضافه کرد که کشورها منتظر ایران نمی مانند که خط آهن خود را درست کرده یا به نظام بین الملل متصل شود . ایران حتی در میادین نفت و گاز نیز دارای مشکل سرمایه گذاری، تکنولوژی و نیروی متخصص است. هر کشوری در ایران اگر بالای ۲۰ میلیون دلار سرمایه گذاری کند، دچار تحریم می شود. مثلا کشوری در ایران ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری می کند، اما باید به میزان ۵۰۰ میلیون دلار به امریکا جریمه بپردازد. بنابراین، این کار را نخواهد کرد. ایران ظرفیت این کار را دارد، اما تا مشکل خود را در نظام بین الملل حل نکند، هیچ کس جرأت سرمایه گذاری نخواهد داشت.
با کریدور عراق_ترکیه، وزن سیاسی دولت بغداد در برابر اقلیم در حال بالا رفتن است
این کارشناس در رابطه با پروژه جاده توسعه توسط عراق و ترکیه نیز گفت: زمانی که کریدور مهم بین المللی از کشوری رد می شود، نشان می دهد که آن منطقه امن است و امکان سرمایه گذاری در آن وجود دارد. علاوه بر آن وزن سیاسی آن کشور افزایش خواهد یافت. در چند سال گذشته اقلیم کردستان نفت خود را به صورت غیر قانونی به ترکیه می فروخت تا اینکه در سال گذشته در دادگاه توانستند رای را به نفع دولت بغداد بگیرند. این موضوع نشان می دهد که وزن سیاسی دولت بغداد در برابر اقلیم در حال بالا رفتن است.
وی افزود: این موضوع نشان می دهد که عراق در حال رسیدن به امنیت است، جنگهای خاورمیانه نیز در حال اتمام می باشد و باقی آن، حل منازعه است. به عنوان مثال، دولت اسد با کردها دارای مشکل است و باید با منازعه حل شود و جنگ جدی شکل نخواهد گرفت. بنابراین، این بحران به منطقه دیگری در حال انتقال است. حال، آن منطقه قفقاز و آسیای میانه است. برخلاف نظر بسیاری از کارشناسان که معتقدند زمانی که امریکا از افغانستان خارج شد، اقدام خوبی بوده است، اما این اقدام باعث شد بحران مهاجران افغانستان ایجاد شود که برای تمامی کشورها امری جدی است. جدا از این بحران، بحران تروریسم هم وجود دارد که افغانستان از نظر پرورش تروریسم در دو دهه اخیر جزء بزرگترین کشورها بوده است.
انتقال بحرانهای خاورمیانه به قفقاز و آسیای میانه
ابراهیم فراهانی ادامه داد: بایدن هوشیاری به خرج داد و اشرف غنی هم سقوط کرد. بحران افغانستان و آسیای مرکزی برای سه کشور رقیب و دشمن امریکا یعنی روسیه، ایران و چین خطرآفرین است. بنابراین، این منطقه در حال حاضر بحران خیز است. ممکن است جنگ بزرگی شکل نگیرد، اما بحران ها از این منطقه شروع می شود.
وی در پایان گفت: بسیاری تصور می کنند که دیواری که ترکیه در حال احداث برای مرز ایران است، ترکی است، در صورتی که این دیوار اروپایی است. فکر کنید که اگر اتحادیه اروپا با ایران، سوریه و عراق هم مرز شود. چنین چیزی امکان پذیر نیست. اروپا به ترکیه به عنوان سد نفوذ بحران از منطقه نگاه کرده و پشت پرده از ترکیه حمایت می کند تا این دیوار احداث شود، چرا که بحران ها باید از ترکیه عبور کند و به اروپا برسد. همانطور که ترکیه بهترین مسیر کریدورها است، بهترین مسیر بحران هم در نظر گرفته می شود. ایران هنوز هم این مسئله را درک نکرده است.
نظر شما