گذار به خودرو برقی و ایجاد فرصت‌های جدید کسب و کار

به گزارش بازار، محمدرضا عطارپور، پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی نوشت: یکی از مهمترین چالش‌هایی که بعضاً مخالفان جایگزینی خودروهای سنتی با خودروهای الکتریکی به آن اشاره دارند، تأثیرات منفی اقتصادی این موضوع با تمرکز بر دو حوزه اصلی یعنی ریسک‌های تأمین مالی و کاهش اشتغال در بخش خودروهای مرسوم است. با این وجود گزارشات بین المللی بر این نکته تأکید دارند که نوآوری در مدل‌های کسب و کار این حوزه و همچنین حوزه‌های فعالیت‌های متنوع و جدید نظیر تولید سلول باتری، تولید قطعات تولید الکترونیک و نیمه‌هادی‌ها، فناوری‌ها و زیرساخت‌های شارژ، استفاده از باتری به عنوان یک سرویس (BaaS) برای کاهش هزینه، لیزینگ و روش‌های تأمین مالی جدید، می‌تواند کاهش اشتغال ناشی از توجه کمتر به خودروهای سنتی را به طور کامل پوشش دهد. ریسک‌های مرتبط با تامین مالی خودروهای الکتریکی نظیر هزینه عملیات و نگهداری بالا، سرعت تغییر و منسوخ شدن فناوری، ورشکستگی سازنده، الگوی ذهنی مشتریان، تغییر سیاست و ارزش فروش مجدد پایین و همچنین نرخ بهره بالاتر و نرخ بالای بیمه نیز سبب شده است تا مؤسسات تامین مالی خودروهای سنتی تمایلی به تامین مالی خودروهای الکتریکی نداشته باشند. بنابراین حوزه تأمین مالی و استفاده از روش‌های نوآورانه توسط فین تک ها نیز از جذاب ترین زمینه های کسب و کار در این صنعت است.

بعید است که هژمونی سنتی سازندگان تجهیزات اصلی خودرو، «حق برنده شدن» واضحی در صنعت خودروهای الکتریکی برای آنها فراهم کند. ولی با توجه به نقش آفرینی زیاد فناوری و توانایی انطباق با قوانین و مقررات در حال تغییر سریع و نیازهای مشتری که کلید موفقیت است، استارت آپ‌های مبتنی بر فناوری یا مدل‌های نوین کسب و کار این توانایی را دارند که فضای اشغال شده توسط سازندگان بزرگ تجهیزات اصلی خودرو را مختل کنند. در یک مطالعه در کشور هندوستان، نقش استارت آپ‌های هندی در زنجیره ارزش خودروهای الکتریکی بررسی و در جدول ذیل ارائه شده است.

نکات کلیدی
با توجه به تنوع مدل های کسب و کار و حوزه های جدیدی که با توسعه و گسترش خودروهای الکتریکی ایجاد خواهد شد، فرصت‌هایی برای اشتغال سرمایه انسانی متخصص و همپایی فناورانه کشورها و شرکت های متأخر ایجاد خواهد شد:

۱- ارتقای کسب و کارهای جدید راهکار هم پایی فناورانه با کشورهای پیشرو: کشور چین از پنجره فرصت گذار به خودروهای الکتریکی در جهت سیطره بر حوزه های استراتژیک آن استفاده کرده است. به عنوان نمونه در ۵۳ درصد هزینه موتور الکتریکی این خودروها را آهن ربا تشکیل داده است که تأمین کننده اصلی ان در دنیا کشور چین است. این موضوع برای معادن لیتیوم نیز صدق می کند. با این وجود کشف معادن لیتیوم در ایران نیز پنجره فرصت فناورانه ای برای توسعه زنجیره ارزش ساخت سلول های باتری الکتریکی در کشور ایجاد نموده است. توسعه شرکت های دانش بنیان در حوزه های برق و الکترونیک و حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز ظرفیتی مناسب برای توسعه فناوری های این حوزه در کشور ایجاد کرده است. بر اساس آخرین آمار موجود حدود ۴۵ درصد از کل شرکت های دانش بنیان کشور در این دو دسته فعالیت می کنند. در حوزه فناوری های نوظهور نیز بر اساس آمار سایت SCIMAGO ایران در سال ۲۰۲۲ در رتبه ۱۵ در تولید علم هوش مصنوعی و ۱۲ برق و مهندسی الکترونیک قرار دارد که کاربردی کردن این دانش می تواند پنجره فرصت توسعه کسب و کارهای جدید این حوزه را در کشور باز نماید.

۲- حمایت از توسعه استارتاپ های فناوری محور به عنوان تخریب خلاق وضعیت موجود و افزایش اشتغال سرمایه انسانی تحصیلکرده: همانطور که عنوان شد هژمونی سنتی تولیدکنندگان خودرو و تجهیزات اصلی آن به راحتی امکان فعالیت به صنایع فعال در حوزه خودروهای الکتریکی را نخواهند داد. بر این اساس و با توجه به وجود زمینه نقش آفرینی گسترده استارتاپ ها در تمام زنجیره ارزش شامل ساخت تجهیزات اصلی، اپراتور ناوگان، اجاره خودرو، راه حل‌های انرژی، راه حل‌های بازیافت و اسقاط، تأمین مالی/ بیمه و زیرساخت‌ها و فناوری‌های شارژ، دولت می تواند با تنظیم مقررات مناسب، حمایت از مدل کسب و کار نوآورانه، توسعه دانش فنی فناورانه و تأمین سرمایه موردنیاز استارتاپ های این حوزه، تحول در ساختارهای سنتی اقتصاد را دنبال کند.

۳- توسعه روش های نوین تأمین مالی: یکی از محورهایی که در توسعه این صنایع باید مورد توجه قرار گیرد، نوآوری در حوزه تأمین مالی است. در سطح جهانی مکانیسم های مالی، مانند تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF) و صندوق آب و هوای سبز (GCF)، متشکل از دولت ها، مؤسسات بین المللی، بخش خصوصی و سایر سازمان هایی است که کمک های مالی و بودجه برای برنامه های حیاتی برای حفظ محیط زیست و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای که از مزایای اصلی خودروهای الکتریکی است انجام می دهند. علاوه بر این، استفاده از روش های نوین تأمین مالی نظیر تسهیلات با نرخ بهره پایین، ایجاد صندوق های توسعه ای ویژه، ساز و کار Feebate (اعطای یارانه به خریداران خودروهایی که متوسط مصرف سوخت کمتری نسبت به سایر خودروهای آن کلاس دارند)، انتشار اوراق قرضه سبز و توسعه صندوق های سرمایه گذاری مشترک مابین دولت و تولیدکنندگان خودروهای برقی و فناوری های مرتبط با آن، تأمین مالی توسط چند بانک با حفظ ذخیره لازم برای کاهش زیان و وام های ویژه به استارتاپ ها و شرکت های دانش بنیان می تواند در توسعه صنعت خودرو الکتریکی در کشور مورد استفاده قرار گیرد.