بازار؛ گروه ایران: چیزی در حدود ۲۵ درصد از جمعیت کشور در روستاها مستقر هستند که مسئولیت ۷۰ درصد از تولید و امنیت غذایی کشور را بر عهده دارند؛ روستاییان و عشایری که این روزها با تولیدات خود به مصلی تهران آمده اند و در نمایشگاه روستاآباد علاوه بر اشاعه فرهنگ منطقه ای خود نسبت به معرفی و فروش تولیدات صنایع غذایی، دستی و غیره بومی نیز اقدام می کنند.
در حاشیه این رویداد مهم به سراغ روح اله ایزدخواه نماینده مردم تهران در مجلس و عضو کمیسیون تلفیق برنامه هفتم رفتیم و درباره مزایای برگزاری روستاآباد و استمرار چنین رویدادهایی پرس و جو کردیم که گفت و گوی بازار با او را در ادامه خواهید خواند.
* این روزها مصلی امام خمینی (ره) میزبان بیش از هزار تولیدکننده برتر روستایی و عشایری کشور است که با هدف معرفی توانمندی های روستایی و حمایت از آن ها برگزار شده است. به نظرتان باید چه سیاستی برای حمایت هرچه بیشتر از این نیروهای مولد کشوری در پیش گرفت؟
برای تقویت تولیدات روستایی و اقتصاد روستا، ابتدا باید نظام اقتصادی روستا را از نو آرایش کنیم؛ چرا که در حال حاضر شاهد هستیم زنجیره های اقتصادی در روستا از هم گسیخته است.
در گذشته جهاد سازندگی با کمک و عاملیت مردم زنجیره های اقتصادی روستا را در صنایعی همچون صنایع غذایی سر و سامان داده بود و با ایجاد صنایع فرآوری، محصولات ماشین سازی و حتی صادرات فناوری موفق شده بودیم که یک تجربه بسیار درخشانی را در این حوزه داشته باشیم.
با این حال بعد از انحلال جهاد سازندگی این زنجیره از دست رفت و متولیان بسیاری برای محصولات کشاورزی که در باغ یا مزارع تولید می شد ایجاد شد؛ به طوری که تمام بخش ها از هم تفکیک شد و بخشی از آن بر عهده وزارت جهاد کشاورزی، بخشی بر عهده وزارت صنعت و بخش صادراتی هم بر عهده وزارت بازرگانی قرار گرفت.
از هم گسیختن این زنجیره منجر به این شد که پدیده دلالی و واسطه گری ایجاد شود و توانمندی های روستایی از دست برود. بنابراین ضربه خورد و به عقب رانده شد. هنوز هم درگیر این مساله نامبارک هستیم.
* با این تفاسیر روزگاری روستاها توانمندتر از امروز بودند و نیازی نداشتیم سازمان هایی در راستای محرومیت زدایی آن ها اقدام کنند؟
بله همین طور است؛ روستاهای کشور به لحاظ دارا بودن منابع طبیعی و امکانات خدادادی به هیچ عنوان فقیر نیستند. اتفاقا با توجه به تنوع بسیار زیادی که در کشور داریم ظرفیت های اقتصادی بسیاری در حوزه روستایی وجود دارد؛ به طوری که از حدود ۱۴ اقلیم کشاورزی دنیا اکنون ۱۱ اقلیم را در کشور داریم. بنابراین تنوع بالایی در حوزه روستایی و کشاورزی داریم و مساله ای که باعث مشکل شده همین موضوع زنجیره ها است که آسیب دیده اند.
روستاها کانون تولید هستند و زنجیره های تولید ابتدا از روستا شروع می شوند و بعد در شهر تکمیل می شوند
البته مشکلاتی دیگری هم در حوزه فعالیت های اقتصادی روستا ها همچون سرما زدگی و گرما زدگی و غیره داریم اما آن ها مساله اول نیستند. همچون کمبود آب مساله اول نیست بلکه مصرف بهینه از منابع آبی در زنجیره های اقتصادی و توانمند شدن روستاییان است که ما را زمین گیر کرده است.
با این تفاسیر معتقد هستیم که روستاها کانون تولید هستند و زنجیره های تولید ابتدا از روستا شروع می شوند و بعد در شهر تکمیل می شوند. بنابراین به این نگاه باید باور داشته باشیم و همه امکانات را به شهر نیاوریم. برای مثال نواحی صنعتی که اساسا توسط جهاد در روستا ایجاد شد با این توجیه انجام شد که صنعت در کنار روستایی و در همان روستا ایجاد شود.
همچنین تعاونی های روستایی که امروز ۳ هزار تعاونی روستایی در کشور داریم به این دلیل ایجاد شدند که حرکت جمعی و نظام تعاونی در کنار روستایی و کشاورز بنشیند و در همان روستا باشد و دست کشاورز و دامدار را پر کنند تا کشاورز برای امرار معاش خودش مجبور نشود به شهر پناه ببرد.
* با این تفاسیر معتقد هستید برای آبادانی روستاها باید تمرکزمان را از شهرها به سمت توسعه روستایی معطوف کنیم؟
بله، آباد کردن روستاها با این نگاه شهرمحور قطعا امکان پذیر نیست که فکر کنیم شهرها آباد است و روستاها محروم است و حالا باید قطره چکانی یکسری امکانات و بودجه را در اختیار آن ها قرار دهیم. این ها قطعا با گفتمان انقلاب و سیاست های نظام در حوزه اقتصاد مقاومتی و غیره مخالف است. همچنین باید باور کنیم که روستا مرکز تولید است و اگر می خواهیم اقتصاد کشور را تقویت و اقتصاد مقاومتی ایجاد کنیم باید بدانیم که این تقویت و پیشرفت از روستا شروع می شود.
برای مثال در دانش بنیان هم همین بحث را شاهد هستیم و اقتصاد دانش بنیان نیز امروز اقتصادی است که متکی به مکان نیست و اقتصاد دانش بنیان مبتنی بر منابع طبیعی صرف یا خام فروشی نیست. بلکه دانش و فناوری و متخصص در اقتصاد دانش بنیان حرف نخست را می زند.
در دنیا هم پارک های فناوری اساسا در مناطق خوش آب و هوای روستایی ایجاد شده است. مناطقی که در آن محققان و متخصصان و مبتکران بتوانند در یک زندگی آرام و سالم فعالیت های دانش بنیانی را توسعه دهند. بنابراین می توان به این شکل هم به موضوع نگاه کرد که برای جبران عقب افتادگی اقتصاد روستاها از اقتصاد دانش بنیان به اقتصاد روستایی پل بزنیم و همان محصولات اصیل روستایی را مجهز به تولیدات دانش بنیان کنیم.
* درباره ارتباط اقتصاد دانش بنیان و رابطه آن با تولیدات جوامع روستایی بیشتر توضیح دهید.
برای مثال فکر می کنیم در حوزه صنایع دستی فقط یک کوزه سفال یا پارچه بافته شده صنعت صنایع دستی است. بلکه شما می توانید این ظرفیت را در لوازم خانه، اشپزخانه، مبلمان، محصولات مختلف روزمره ای که مردم نیاز دارند نیز ادغام کنید. بحث تلفیق یا ادغام این ها در محصولات مورد نیاز مردم امروز مطرح است و همگی قابلیت انجام دارند و می توان با نگاه دانش بنیان و درون زایی به اقتصاد روستایی و برگشت متخصص و نیروی ماهر به آن توجه کرد.
مهاجرت معکوس منظور این نیست که نیروی بیکار از شهر به روستا برگردد، بلکه نیروهای ماهری که یک روزی از روستاها مهاجرت کرده اند و مهارت کسب کرده باید برگردند و برای تقویت سبک زندگی خود و رفع معضلات اجتماعی در روستا بپردازد
اینکه می گوییم مهاجرت معکوس منظور این نیست که نیروی بیکار از شهر به روستا برگردد و اتفاق خاصی رخ دهد، بلکه نیروهای ماهری که یک روزی از روستاها مهاجرت کرده اند و به کلان شهرها رفته و مهارت کسب کرده باید برگردند و برای تقویت سبک زندگی خود و رفع معضلات اجتماعی در روستا با مهارت هایی که به دست آورده تلاش کند. بارها این نکته را در مناطق شرقی کشور دیده ام که نیروهایی که از شهر با مهارت بالا برگشته اند اتفاقا موفق تر از زمانی که در شهر حضور داشتند عمل کردند.
آن ها توانستند کسب و کار موفق تری رقم بزنند و خدمات بهتری هم به مردم ارائه دهند که مورد استقبال مردم نیز قرار گرفته است. باید زمینه چنین موضوعاتی فراهم شود و حاکمیت نیز اگر می خواهد کاری برای احیای تولید روستا انجام دهد باید به این حوزه ها ورود کند نه اینکه فقط به دنبال بودجه بیشتر باشیم.
علاوه بر بودجه فقط زیرساخت هایی چون جاده و بیمارستان نیازمندی روستاها نیست؛ زیرساخت هایی که طی سال های گذشته فراهم شده اند و حالا باید با نگاهی نو توسعه روستایی را رقم بزنیم.
* با این تفاسیر خدماتی که دولت ها ارائه می دهند از دیدگاه شما باید از چه جنسی باشد تا به توسعه روستایی کمک کند؟
خدماتی دولت ها ارائه می دهند باید در مسیر ایجاد زنجیره های اقتصادی درون زای روستا محور، دانش بنیان و مردمی باشد. همچنین در این زنجیره باید صادرات گرا هم باشیم چون بحث برون زایی موضوع امروز حاکمیت، دولت و حتی نهادهایی همچون ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) که در این حوزه ها فعالیت دارند و از این زنجیره ها حمایت می کنند است.
بنابراین اگر نیروهای جهادی، کاربلد و متخصص می خواهند به توسعه روستاها کمک کنند باید در شکل گیری زنجیره ها فعالیت داشته باشند. این کمک هم باید به نحوی باشد که عاملیت مردم خدشه دار نشود و آن کشاورز باید بتواند صاحب محصول از مزرعه تا بازار باشد؛ چرا که کشاورزی که هشت ماه و بیشتر زحمت کشیده و با انواع بحران های طبیعی و مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم کرده و محصول را به ثمر رسانده باید بتواند به صنعت و بازار دسترسی داشته باشد.
* خرید تضمینی دولت از کشاورزان در چه جایگاهی قرار می گیرد؟ موافق این عمل هستید؟
کمک به روستایی این نیست که ما محصولی را به قیمتی خریداری کنیم و کنار بگذاریم و بعد با قیمتی در شهر بفروشیم. کمک به روستایی این است در زنجیره تولید تا بازار سهم بری داشته باشد که این در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی هم با عنوان سهم بری عادلانه عوامل تولید مطرح شده است.
شکر خدا اقدامات خوبی در دولت و مجلس آغاز شده و مهمتر از آن ها در بخش مردمی و اجتماعی؛ یعنی حلقه های میانی و جهادی فعالیت هایی شده است. فرزندان تحصیل کرده و دانشگاهی، نهادهای جمعی و سازمان های مردم نهادی که با هدف خدمت به روستا ایجاد می شوند نیز باید بتوانند نقش میان بر و واسط را ایفا کنند و روستاییان را به حق واقعی خودشان برسانند.
* در این بین مجلس چه نقشی ایفا می کند و چطور می تواند به ایجاد حلقه های زنجیره اقتصاد روستایی کمک کند؟
در این بین مجلس نیز کمک می کند قوانین دست و پاگیر و محدود کننده را برچیند. برای مثال همین خروج دام از روستا با هیچ منطقی قابل توجیه نیست و شما در شهر حیوانات وحشی را اجازه می دهید در محیط آپارتمانی نگهداری کنند. اما دامی که هزاران سال در کنار کشاورز و روستایی بوده و بلد بوده آسیب ها را مدیریت کند از روستا بیرون می کنید اما در شهر حیوانات وحشی در خانه ها هستند.
بهترین کارکرد نمایشگاه هایی همچون روستاآباد این است که عوامل مختلف روستاها را دور هم جمع و یک فضای پرشور جمعی برای تبادل نظر، همفکری و غیره ایجاد می کند
این مقررات نامناسبی است که با فرهنگ و اصالت ما همخوانی ندارد و این موانع هم باید برداشته شود. همچنین بحث نظام دلالی و دست به دست شدن کالاها که رهبری نیز به تازگی به آن اشاره کرده است باید برچیده شود. روستایی که فرزندش تحصیل کرده و فرض کنید مدیریت بازرگانی هم خوانده نمی تواند خودش شرکت تعاونی که مردم او در روستا ایجاد کرده اند را در دست بگیرد و محصولات روستا را به بازار برساند و عملیات بسته بندی، برندینگ و غیره را انجام دهد؟
اگر اجازه دهیم نهادهای جمعی واقعی مردمی در روستاها کار کنند این کار پیچیده نیست و تجربه آن را هم در دهه ۶۰ با کمک جهادسازندگی در روستاها داریم. امروز هم با وجود هسته های دانش بنیان و جهادی حتما می شود همان مسیر ها را حتی چندین برابر بهتر رفت. همچنین با همتی که در این زمینه وجود دارد و این نمایشگاه ها که عوامل را کنار هم جمع کرده است می توان به این مهم دست یافت.
بهترین کارکرد نمایشگاه هایی همچون روستاآباد این است که عوامل مختلف روستاها را دور هم جمع و یک فضای پرشور جمعی برای تبادل نظر، همفکری و غیره ایجاد می کند. انشالله که امثال برگزاری رویدادهایی همچون روستاآباد با پشتوانه فکری که به آن اشاره کردم تکرار شود.
نظر شما