بازار؛ گروه بین الملل: امضای توافق نامه های مهمی میان ایران و دولت های چپ گرای آمریکای لاتین همچون سند راهبردی ۲۰ ساله ایران و ونزوئلا و قرارداد امنیتی ایران و بولیوی، سند جامع همکاری ایران و نیکاراگوئه، نشانه تحکیم ائتلاف محور ضدامپریالیسم ایران در حیاط خلوت آمریکا است.
دوران طلایی روابط سیاسی و اقتصادی ایران و آمریکای جنوبی به دوران زمامداری محمود احمدی نژاد باز می گردد. در طی این بازه زمانی ایران دست به متنوع سازی شرکای اقتصادی و بازرگانی خود در آمریکای لاتین زد و طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ بالغ بر ۲۵۰ توافقتنامه تجاری با کشورهای آمریکای‌لاتین به امضا رساند که برخی از آن ها شامل ساخت۷۰ هزار واحد مسکونی، همکاری‌های آب و برق، فرآورده‌های خون و انتقال فناوری، ساخت کارخانه مهمات، کارخانه مونتاژ خودرو و کارخانه سیمان بوده است. تجهیز بنادر نیکاراگوئه، ساخت تأسیسات پتروشیمی در اکوادور، اکتشاف اورانیوم و استخراج معادن بولیوی از دیگر پروژه های ایران در آمریکای لاتین در این دوره بوده است.
اما حسن روحانی که در سال ۱۳۹۲ بر سر کار آمد، برخلاف خلف خود تمایل چندانی به گسترش روابط دوجانبه با آمریکای لاتین نشان نداد و محوریت دیپلماسی و اولویت اقتصادی کشور را بر مبنای توسعه روابط با غرب قرار داد. روحانی در آن زمان به دنبال توافق با غرب بر سر مساله هسته ای ایران و خروج تهران از انزوای سیاسی و اقتصادی بود.
اما با خروج یکجانبه آمریکا از برجام و اعمال تحریم های آمریکا علیه ایران در سال ۲۰۱۸، روحانی چرخشی در سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی خود ایجاد کرد. دولت روحانی در این زمان برای به چالش کشیدن آمریکا و دور زدن تحریم ها در ماه می ۲۰۲۰ اقدام به ارسال پنج نفتکش با حدود ۶۰ میلیون گالن بنزین تصفیه شده به کاراکاس کرد تا کمبود شدید سوخت در این کشور را تامین کند.
متعاقبا با روی کار آمدن دولت سیزدهم در ایران تمرکز مجدد دولت بر آمریکای لاتین قرار گرفت وبه عنوان مثال امضای سند همکاری ۲۰ ساله ایران و ونزوئلا توسط ابراهیم رئیسی و نیکلاس مادورو در ژوئن ۲۰۲۲ در تهران نمونه بارزی از این تمرکز بوده است. این سند در واقع نقشه راه همکاری دوجانبه در زمینه های اقتصادی، انرژی، دفاع، کشاورزی، مهندسی، گردشگری و فرهنگ به مدت ۲۰ سال میان دو کشور است
اما در این میان ایران و آرژانتین طی سال های اخیر روابط پرپیچ و خمی را تجربه کرده اند. به رغم روابط دیرینه دیپلماتیک میان دو کشور، طی سه دهه اخیر برخی مشکلات سیاسی بر این رابطه سایه انداخته که لاجرم بر روابط تجاری میان دو کشور نیز تاثیرگذار بوده است.
ریشه اصلی تنش میان این دو کشور به بمب‌گذاری سال ۱۹۹۴ در مرکز جامعه یهودیان آمیا در بوئنوس آیرس بازمیگردد که ۸۵ کشته و ۳۰۰ زخمی برجای گذاشت. متعاقبا آرژانتین ادعاهایی در خصوص مشارکت ایران در این حادثه مطرح کرد. البته اسرائیل و ایالات متحده نیز خود از مخالفان عادی سازی روابط میان تهران و بوینس آیرس بوده و به این التهاب روابط دامن می زده اند.
اما آرژانتین که طی چندین سال اخیر بدهی های زیادی به بانک جهانی داشته و از حضور در بازارهای اعتباری بین المللی محروم شده است و تورم حدود صد درصدی را تجربه می کند و متقابلا ایران نیز که تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته است برای مقابله با انزوای خود به دنبال شرکای جدید تجاری خصوصا در پهنه های جغرافیایی آفریقا و آمریکای جنوبی است وبدین سان تقویت تعاملات دوجانبه میان ایران و آرژانتین می تواند انتفاع مالی و برد استراتژیک دوجانبه را در پی داشته باشد.
آرژانتین طی چند سال اخیر دوری کردن از غرب را دنبال می کند و به دنبال شراکت اقتصادی با کشورهایی است که برد مالی بیش تری برای آن ها دارند و در همین راستا روند دلار زدایی را نیز در پیش گرفته است و این نکته می تواند گشایش هایی در تعامل ایران با این کشور با هدف مقابله با تحریم ها ایجاد کند
آرژانتین طی چند سال اخیر دوری کردن از غرب را دنبال می کند و به دنبال شراکت اقتصادی با کشورهایی است که برد مالی بیش تری برای آن ها دارند و در همین راستا روند دلار زدایی را نیز در پیش گرفته است و این نکته می تواند گشایش هایی در تعامل ایران با این کشور ایجاد کند
البته لازم به ذکر است که آرژانتین در صورت افزایش همکاری اقتصادی و دیپلماتیک با ایران احتمالا از برخی امتیازات احتمالی در همکاری با ایالات متحده و اروپا محروم می‌شود، اما در عوض آرژانتین از طریق ایران به بازار ۵۰۰ میلیونی و ۱۵ همسایه ایران دست می یابد که بازاری بزرگ برای محصولات غذایی این کشور است.
آرژانتین پیش از تحریم ها یکی از مشتریان نفت ایران بود و تحریم ها سبب شد از خرید نفت ایران خودداری کند، اما همچنان به صادرات محصولات کشاورزی به ایران می پردازد. از آنجایی که محصولات کشاورزی و غذایی مشمول بسته تحریم ها نیست، آرژانتین از تجارت مواد غذایی با ایران نهایت استفاده را می‌کند تا راه را برای روابط تجاری مهم آینده هموار کند و این روند در دوران رئیس جمهوری چپ گرای کنونی این کشور آلبرتو فرنانذز و دولت سیزدهم در ایران که استراتژی «جنوب جهانی» را پیگیری می کند قوت گرفته است.
اخیرا نیز، «خورخه ماریانو خوردن»، کاردار جدید جمهوری آرژانتین در تهران امروز در ابتدای ماموریت خود در جمهوری اسلامی ایران با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه دیدار و اعتبارنامه خود را تسلیم کرد.
فراز وفرود روابط اقتصادی ایران و آرژانتین
تا پیش از انفجار آمیا (۱۹۹۴)، حجم تجارت دو کشور حدود ۲ میلیارد دلار بوده است. محصولات کشاورزی آرژانتین (گندم، برنج، ذرت، دانه‌های روغنی، روغن خام آفتابگردان و سویا) از کیفیت بالا و قیمت‌های مناسبِ قابل رقابت با سایر تولیدکنندگان در سطح جهان برخوردار می‌باشد و همواره بعنوان یکی از منابع تأمین کالاهای اساسی کشور، مورد توجه بوده است.
بر اساس اعلام مؤسسه ملی آمار و سرشماری آرژانتین این کشور در سال ۲۰۱۰ بیشترین ( تقریبا ۱.۵ میلیارد دلار) و در سال ۲۰۱۶ کمترین صادرات (۴۵۳ میلیون دلار) را به ایران داشته است.
آرژانتین طی دهه‌های اخیر یکی از مهم ترین تأمین کنندگان مواد غذایی به خصوص روغن و دانه‌های روغنی ایران بوده است. علاوه بر این، طی سالیان گذشته کالاهای صنعتی، نیمه صنعتی و دارویی نیز از مبداء این کشور به ایران صادر شده است
آرژانتین طی دهه‌های اخیر یکی از مهم ترین تأمین کنندگان مواد غذایی به خصوص روغن و دانه‌های روغنی ایران بوده است. علاوه بر این، طی سالیان گذشته کالاهای صنعتی، نیمه صنعتی و دارویی نیز از مبداء این کشور به ایران صادر شده است.
طی سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۱ حجم و میزان صادرات آرژانتین به ایران از افت و خیز زیادی برخوردار بوده است. بر اساس اعلام مؤسسه ملی آمار و سرشماری آرژانتین سال ۲۰۱۰ آرژانتین بالاترین صادرات به ایران را داشت. حجم صادرات آرژانتین به ایران در این سال بالغ بر یک میلیارد و ۴۵۳ میلیون دلار بوده است. سال ۲۰۱۶ نیز آرژانتین با صادرات ۴۲۶.۵ میلیون دلار کم ترین میزان صادرات طی این سال ها را داشته است و طی این سال ها پس از مواد غذایی، دارو مهمترین قلم صادرات آرژانتین به ایران بوده است و بر اساس آخریم آمار صادرات آرژانتین به ایران در سال ۲۰۲۱ حدود ۷۵۰ میلیون دلار بوده است.
به گفته فعالان اقتصادی در حالی که شرایط برای همکاری ایران و آرژانتین در حوزه‌های کشاورزی، صنعت، استفاده از فناوری‌های نوین و حوزه آب و کشت فراسرزمینی مهیا است، به دلیل نبود اطلاعات کافی از ظرفیت های دو کشور روابط تجاری این دو کشور در سطح بالایی قرار ندارد.
به گفته غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران، بزرگترین مانع توسعه تجارت دو کشور فقدان حمل و نقل و خط کشتیرانی مستقیم و موانع زیرساخت لجستیک است
این در حالی است که آرژاتین به عنوان کشوری بزرگ و پهناور با مجموعه‌ای از تنوع در حوزه کشاورزی و صنعتی برای بسیاری از کشورهای دنیا مورد توجه جدی است. جمعیت آرژانتین حدود ۴۵ میلیون نفر است، اما ظرفیت تامین مواد غذایی و محصولات کشاورزی برای ۵۰۰ میلیون نفر در این کشور وجود دارد. کالاهای این کشور عمدتا از طریق کشورهای ثالث به ایران ارسال می شود و عملا دو کشور می توانند در حوزه امنیت غذایی هم پوشانی مناسبی داشته باشند. به گفته غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران، بزرگترین مانع توسعه تجارت دو کشور فقدان حمل و نقل و خط کشتیرانی مستقیم و موانع زیرساخت لجستیک است.
هم چنین آرژانتین ظرفیت بالایی در تامین گوشت قرمز و پروتئین برای ایران دارد که سالانه به طور متوسط ۱۰۰ هزار تن گوشت قرمز از کشورهای مختلف وارد می کند و بخشی از آن را از برزیل دریافت می کند و این در حالی است که آرژانتین نیز می تواند بخشی از زنجیره تامین پروتئین ایران باشد.
احتمال تقویت روابط اقتصادی ایران و آرژانتین در حلقه بریکس
در ابتدا بلوک اقتصادی شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی بوده است، اما در ۲۴ اوت ۲۰۲۳، مقرر شد که از ۱ ژانویه ۲۰۲۴، شش کشور آرژانتین، اتیوپی، امارات متحده عربی، ایران، عربستان سعودی و مصر به جمع این گروه اضافه شوند و قدرت اقتصادی ترکیبی این گروه، می تواند کاتالیزوری برای بهبود پایدار اقتصاد جهانی باشد و به اختلالات زنجیره تامین و چالش های ناامنی غذایی و انرژی پاسخ دهد.
ایران و آرژانتین با مجموع جمعیتی حدود ۱۲۹ میلیون نفری، در بحث انرژی و امنیت غذایی در حلقه بریکس نیز چیزهای زیادی را به میز مذاکره خواهند آورد، ایران دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را در اختیار دارد در حالی که آرژانتین یک صادرکننده بزرگ گندم، ذرت و سویا است
ایران و آرژانتین با مجموع جمعیتی حدود ۱۲۹ میلیون نفری، در بحث انرژی و امنیت غذایی نیز چیزهای زیادی را به میز مذاکره خواهند آورد، ایران دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را در اختیار دارد در حالی که آرژانتین یک صادرکننده بزرگ گندم، ذرت و سویا است.
استراتژی بازنگری شده برای مشارکت اقتصادی بریکس، مبنایی را برای تقویت تعامل و همکاری اقتصادی درون این گروه، از جمله فرصت‌هایی برای دسترسی به بازار و تسهیل ارتباطات متقابل، ترویج تجارت و سرمایه‌گذاری متقابل، ایجاد محیطی مناسب برای تجارت و تنوع بخشیدن به تجارت و سرمایه‌گذاری فراهم می‌کند و بر این اساس این سازمان که به دنبال جدایی از مکانیزم دلار در تجارت خود است می تواند راهکاری کارساز برای ایران باشد که بدین ترتیب با استفاده از ارزهای محلی جایگزین دلار با کشورهایی چون آرژانتین در زمینه تامین امنیت غذایی و انرژی و سوخت های فسیلی همکاری های خود را توسعه دهد.
علاوه بر آن، گاز طبیعی به عنوان سوخت مقرون به صرفه و نسبتاً پاک است که استفاده از آن در تولید برق، صنعت و حمل و نقل و خانوارها در کشورهای بریکس مشاهده می شود و ایران نیز با توجه به ذخایر عظیم گازی خود می تواند دست بالایی در این زمینه داشته باشد.
پتانسیل بزرگ ایران برای همکاری در بخش گاز طبیعی در حوزه های اکتشاف، تولید، تضمین عرضه پایدار و توسعه زیرساخت برای تجارت گاز و ال ان جی در این بلوک اقتصادی نباید نادیده گرفت.
روند جدی دلارزدایی که مجدانه از سوی اعضای بریکس از جمله آرژانتین پیگیری می شود نیز خود به معنای گشودن پنجره ای اقتصادی بزرگی برای ایران در دوره تحریم ها و فشار اقتصادی است. به عنوان مثال اخیرا راشا تودی از توافق روسای جمهور آرژانتین و برزیل برای حذف دلار از معاملات میان دو کشور خبر داد
هم چنین روند جدی دلارزدایی که مجدانه از سوی اعضای بریکس از جمله آرژانتین پیگیری می شود نیز خود به معنای گشودن پنجره ای اقتصادی بزرگی برای ایران در دوره تحریم ها و فشار اقتصادی است. به عنوان مثال اخیرا راشا تودی از توافق روسای جمهور آرژانتین و برزیل برای حذف دلار از معاملات میان دو کشور خبر داده است . اوایل سال جاری آرژانتین با چین هم قراردادی امضاء کرد که هزینه واردات از این کشور را به یوان پرداخت کند.
کارشناسان اندیشکده «شورای آتلانتیک» اعتقاد دارند روند گسترش بریکس نشان می دهد که این بلوک توجه بیشتری را بر موضوعات اقتصادی و تغییر مناسبات تجاری از دلار دارد.
نتیجه
تعاملات ایران و آمریکای لاتین در عرصه های سیاسی و اقتصادی کاملا تحت تاثیر منافع سیاسی خارجی و حکومت های ایدئولوژیک در این منطقه از جهان بوده است. اما در شرایط کنونی با توجه به فشار تحریم ها بر ایران و برخی کشورهای این پهنه جغرافیایی، ایران از اهرم های پرصلابتی مانند انرژی و کشاورزی و توانایی صادرات محصولات صنعتی و انرژی و محصولات پتروشیمی برخوردار است و میتواند علاوه بر گسترش سهم خود از بازارهای آمریکای لاتین در جهت دور زدن تحریم ها گام بردارد.
از سوی دیگر فاصله جغرافیایی میان ایران و آرژانتین یکی از مولفه های مهم در کاهش سطح تبادلات تجاری است و لازم است با اعزام هیات های تجاری و برپایی نمایشگاه های تخصصی و اعزام رایزن اقتصادی برای نیازسنجی بازار نسبت به پرکردن این خلا اقدام شود.
این در حالی است که دو کشور برای افزایش حجم روابط تجاری و تعاملات اقتصادی خود نیازمند گام های اساسی تر مانند امضای قراردادهای تجارت آزاد و ترجیحی هستند. البته استفاده از ظرفیت مرکوسور (بازار مشترک جنوب متشکل از کشورهای آرژانتین، برزیل، پاراگوئه، اروگوئه) نیز مکانیزم مناسبی جهت صادرات محصولات ایرانی به این منطقه است.
نظر شما