بازار؛ گروه بین الملل: اعلامیه اخیر گروه ۲۰ مبنی بر ایجاد کریدور اقتصادی هند_خاورمیانه_اروپا که توسط هند، ایالات متحده، اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، عربستان سعودی و امارات امضا شد، از سوی اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، به عنوان یک پیشرفت تاریخی مورد استقبال قرار گرفت.
در حالی که هدف این پروژه ساخت راه آهن و سپس کابل های دیجیتال و برق و همچنین یک خط لوله هیدروژن تمیز از هند به اروپا از طریق اردن و اسرائیل است، برای غرب، این موضوع نشان دهنده تلاشی برای رقابت با نفوذ فزاینده چین در خاورمیانه است. از آنجایی که اروپایی‌ها آماده ارائه یک برنامه عملی مشخص برای پروژه می‌شوند_ برنامه‌ای که قبل از هر چیز نیاز به غلبه بر چالش‌های حیاتی بزرگ دارد_ باید توسط انتظارات ژئوپلیتیک واقع‌بینانه هدایت شوند.
در منطقه ای که چند قطبی جهانی را پذیرفته است، کریدور هند_خاورمیانه_اروپا می تواند به عنوان یک پلتفرم برای تأیید برخی از نفوذ اقتصادی غرب و ترویج ثبات رشد اقتصادی عمل کند. با این حال، این امر وسیله ای برای دور کردن قدرت های منطقه ای از پکن نخواهد بود.
از طرفی، این کریدور به سرعت غرب را وادار خواهد کرد که با عدم تطابق بین نحوه نگاه آنها و بازیگران کلیدی خلیج فارس به جهان چندقطبی مقابله کند، در حالی که غرب بر این باور است که همچنان می‌تواند نفوذ منطقه‌ای خود را به قیمت چین تقویت و جایگزینی برای طرح کمربند و جاده پکن ارائه کند.
اما بازیگران خلیج فارس این توافق را در چارچوب یک نظم جهانی جدید می بینند که در آن می توانند روابط خود را با چین و غرب متعادل کنند تا منافع خود را به حداکثر برسانند. در همین راستا، تحلیلگران منطقه‌ای، جهان چندقطبی را دنیایی توصیف می‌کنند که مشروط به وجود ابرقدرت‌ها نیست، اما در آن ابرقدرت‌ها «احتمالاً توسط قدرت‌های متوسط و کوچک‌تر مشروط می‌شوند»، مانند خود پادشاهی‌های خلیج فارس.
پادشاهی‌های خلیج فارس نگرانی‌های اروپا و ایالات متحده در مورد آسیب‌پذیری وابستگی اقتصادی به چین و روابط انرژی با روسیه را ندارند. در عوض، آنها مرکزیت ژئوپلیتیکی خود را با موقعیت خود به عنوان قطب جهانی، با سرمایه گذاری بر موقعیت ژئواستراتژیک خود بین آسیا، آفریقا و اروپا مرتبط می دانند. در هر صورت، پادشاهی های خلیج فارس به دنبال تقویت بیشتر اتصال هستند که اتکای خود را به زنجیره های عرضه کاملاً جهانی شده افزایش می دهد.
کریدور هند_خاورمیانه_اروپا به جای رقابت با یک کمربند_یک جاده، همسو خواهد شد و بازیگران منطقه ای آن را به نفع خود می بینند که با هر دو کار کنند
از این نظر، کریدور هند_خاورمیانه_اروپا به جای رقابت با یک کمربند_یک جاده، همسو خواهد شد و بازیگران منطقه ای آن را به نفع خود می بینند که با هر دو کار کنند. به این ترتیب، جای تعجب نیست که این توافق تنها چند روز پس از دعوت رسمی عربستان سعودی و امارات برای پیوستن به گروه بریکس امضا شد. حتی با پیشروی کریدور هند_خاورمیانه_اروپا، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس خود را با افزایش اهرم ژئوپلیتیکی و اقتصادی خود جسور می بینند، زیرا غرب، چین و روسیه برای شراکت خود پس از حمله به اوکراین رقابت می کنند.
در نتیجه، آنها در برابر فشار غرب برای عقب نشینی از آغوش راهبردی فزاینده خود از چین و همچنین همکاری مستمر با روسیه مقاومت خواهند کرد. این امر بعید است تغییر کند؛ حتی اگر پادشاهی های خلیج فارس برای امنیت خود به ایالات متحده وابسته باشند، پویایی که واشنگتن اکنون دوباره بر آن تاکید می کند_از طریق استقرار نیروی دریایی جدید، معماری جدید امنیتی هوش مصنوعی موسوم به گروه ویژه ۵۹، و چشم انداز تضمین های امنیتی برای ریاض در ازای عادی سازی با اسرائیل (که ممکن است خطوط کلی آن در توافقنامه امنیتی جدید آمریکا و بحرین قابل مشاهده باشد).
برای ایالات متحده، این تعهدات امنیتی منعکس کننده تلاشی برای معکوس کردن برداشت های منطقه ای از تعدیل نیرو است. اما به طور فزاینده‌ای واضح است که کشورهای منطقه احساس می‌کنند که جاه‌طلبی‌های ایالات متحده که هم به دلیل تمایل به مقابله با چین و هم با هدف سیاسی داخلی بایدن برای گسترش عادی‌سازی منطقه‌ای با اسرائیل انجام می‌شود_ به آنها این فضا را داده است تا خواسته‌های بی‌سابقه‌ای از واشنگتن مطرح کنند.
در پنج ماه اول سال ۲۰۲۳، امارات به ارزش ۲۳۳ میلیون دلار قطعات کامپیوتری و تجهیزات ارتباطی و الکترونیکی به روسیه صادر کرده؛ در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته دو میلیون دلار بود
در واقع، قابل توجه است که روابط خلیج فارس با روسیه و چین با چه سرعتی در حال رشد است. از زمان جنگ اوکراین، امارات به یک پناهگاه امن برای سرمایه روسیه و همچنین به یک مرکز کلیدی انتقال فناوری با استفاده دوگانه به روسیه تبدیل شده است. در پنج ماه اول سال ۲۰۲۳، امارات به ارزش ۲۳۳ میلیون دلار قطعات کامپیوتری و تجهیزات ارتباطی و الکترونیکی به روسیه صادر کرد در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته دو میلیون دلار بود.
نگرانی‌های سطح بالای ایالات متحده و اروپا، از جمله نگرانی‌هایی که فون در لاین به همتای اماراتی خود محمد بن زاید در یک نشست دوجانبه بیان کرد، توسط امارات کنار گذاشته شده است، که نشان‌دهنده عدم تمایل آنها به تغییر موضع است. به طور مشابه، عربستان سعودی شراکت انرژی خود را با مسکو تقویت کرده است تا قیمت نفت را علیرغم فشار غرب در بالاترین سطح حفظ کند و در عین حال مقادیر بی سابقه ای از محصولات نفتی روسیه را با قیمت پایین تر وارد کرده است.
در همین حال، چین اکنون بزرگترین خریدار نفت و گاز شورای همکاری خلیج فارس است. با وجود هشدار غرب، شرکت چینی هوآوی بر بازار خلیج فارس برای زیرساخت‌های دیجیتال دارای تسلط است و پکن در بنادر استراتژیک منطقه‌ای مانند دقم عمان و بندر اسلامی جده عربستان سعودی سهام دارد و یک پایگاه دریایی چین در امارات متحده عربی موجود است که می‌تواند برای اهداف نظامی غیرنظامیان استفاده شود.
در هسته روابط شورای همکاری خلیج فارس با روسیه و چین، بیزاری مشترک از تحریم های غرب وجود دارد که ناشی از وابستگی جهانی به دلار آمریکا است. پکن به طور فعال در حال بحث در مورد اقدامات دلارزدایی از جمله پترو یوآن و ایجاد پلتفرم های ارزهای دیجیتال برای دور زدن دلار است. ایجاد یک ارز مشترک جدید و ابزارهایی برای عملیات مشترک غیر دلاری، به عنوان مثال در بانک توسعه جدید، اکنون موضوعات کلیدی مورد بحث در گروه جدید بریکس است.
کریدور هند_خاورمیانه_اروپا این پویایی ها را معکوس نخواهد کرد. اما این بدان معنا نیست که این پروژه نمی تواند منافع اروپا را تامین کند. همچنان می‌تواند ابزاری برای تقویت مشارکت‌های اقتصادی و نفوذ در منطقه باشد و حتی ممکن است اهرمی برای تحت فشار قرار دادن خلیج‌فارس برای کاهش خطر از پکن در مناطق خاص ایجاد کند.
تاکید اروپایی‌ها این است که وابستگی بیش از حد به پکن، خلیج‌فارس را در معرض خطرات اجبار اقتصادی و تنگناهای زنجیره تأمین و همچنین پیامدهای رکود اقتصادی چین قرار خواهد داد
تاکید اروپایی‌ها این است که وابستگی بیش از حد به پکن، خلیج‌فارس را در معرض خطرات اجبار اقتصادی و تنگناهای زنجیره تأمین و همچنین پیامدهای رکود اقتصادی چین قرار خواهد داد. اروپایی‌ها همچنین می‌توانند روشن کنند که اگر حاکمان خلیج‌فارس اجازه دهند مسکو و پکن از کشورهای خود به عنوان درهای پشتی فناوری، تجارت مالی، و بازارهای کالا و خدمات غرب بهره‌برداری کنند، محدودیت‌های شدیدی برای توسعه پروژه‌های ارتباطی کریدور هند_خاورمیانه_اروپا ایجاد خواهد کرد.
این امر دسترسی خلیج فارس به پروژه‌های حساس را محدود می‌کند، همان‌طور که با تردید در اجازه دادن به عربستان سعودی برای پیوستن به اتحاد جت‌های جنگنده نسل بعدی بریتانیا، ایتالیا و ژاپن، برنامه جهانی رزمی هوایی، و شکست امارات متحده عربی در تامین امنیت اف ۳۵ آمریکا نشان داده شد. اخیراً، تماس‌ها با شرکت‌های دفاعی تحریم‌شده روسیه و چین منجر به فروپاشی یک معامله بزرگ بین شرکت سعودی «اسکوپا دیفنس» و همتای آمریکایی آر تی ایکس شد که دانش فنی برای ساخت سیستم‌های دفاع هوایی پیشرفته را در اختیار عربستان قرار می‌داد.
کریدور هند_خاورمیانه_اروپا احتمالا منجر به افزایش نفوذ اروپا در کنار چین خواهد شد، نه در جای خود. این پویایی با این واقعیت تقویت می شود که این کریدور به عنوان یک کالای عمومی مشترک ظاهر می شود، حتی تا حدی برای کسانی که با آنها رقابت می کند، مانند چین یا حتی ایران. این کشورها همچنین به دنبال استفاده از شبکه زیرساختی هستند، نتیجه ای که احتمالاً توسط پادشاهی های خلیج فارس که به دنبال به حداکثر رساندن دستاوردهای اقتصادی خود و تقویت تنش اقتصادی منطقه ای هستند، حمایت می شود.
اما اروپایی ها باید مایل به پذیرش این موضوع باشند و فعالانه با شرکای خلیج‌فارس همکاری کنند تا بر دیدگاه کریدور هند_خاورمیانه_اروپا به‌عنوان پلتفرمی برای ترویج رشد اقتصادی فراگیر و پایدار در سراسر منطقه تاکید کنند. رویکرد انحصاری که تنها به نفع امارات، عربستان سعودی، اردن و اسرائیل است، شکست خواهد خورد و تنها تنش های منطقه ای را در این روند افزایش خواهد داد.
درعوض، برنامه کریدور هند_خاورمیانه_اروپا باید برای گسترش به سوی دیگر بازیگران منطقه‌ای مانند عمان باز گذاشته شود؛ در حالی که عمان می‌تواند به جای امارات، دسترسی گسترده‌تری به بندر فراهم کند. ترکیه هم که گنجاندن آن می تواند تنش زدایی در شرق مدیترانه را تشویق کند و مصر هم برای کاهش نگرانی ها مبنی بر اینکه هدف اصلی کریدور هند_خاورمیانه_اروپا دور زدن کانال سوئز است، قابل توجه است.
اگر کریدور هند_خاورمیانه_اروپا با تعهد جدی و پشتوانه انتظارات واقع‌بینانه و گره‌خوردن به چشم‌انداز یکپارچگی اقتصادی منطقه‌ای فراگیر دنبال شود، همچنان می‌تواند نقش معناداری در تأیید ارتباط ژئواکونومیک اروپا در منطقه خلیج فارس ایفا کند
در اینجا، عبور کریدور هند_خاورمیانه_اروپا از تنگه هرمز نیز باید زمینه تقویت تنش‌زدایی منطقه‌ای با ایران را تقویت کند. برای موفقیت، شرکت کنندگان کریدور هند_خاورمیانه_اروپا همچنین باید اطمینان حاصل کنند که این پروژه محقق خواهد شد و به اندازه کافی فریبنده است که به طور معناداری به بازیگران منطقه ای انگیزه خواهد داد.
این پروژه ده ها میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و با چالش های لجستیکی بزرگی مواجه خواهد شد که مستلزم تعهد قابل توجه غرب است. اما اگر با تعهد جدی، با پشتوانه انتظارات واقع‌بینانه و گره‌خوردن به چشم‌انداز یکپارچگی اقتصادی منطقه‌ای فراگیر دنبال شود، کریدور هند_خاورمیانه_اروپا همچنان می‌تواند نقش معناداری در تأیید ارتباط ژئواکونومیک اروپا در منطقه خلیج فارس ایفا کند.
نظر شما