پروژه جاده توسعه ترکیه-عراق؛ تقویت ارتباط منطقه ای و تجارت| شراکت استراتژیک آنکارا در توسعه عراق

بازار؛ گروه بین الملل: پروژه ای برای اتصال عراق به ترکیه با راه آهن، جاده، بنادر و شهرها، در سفر هفته گذشته هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در اجلاس سران گروه ۲۰ در دهلی نو از عراق مورد توجه قرار گرفت. هدف عراق کاهش زمان سفر بین آسیا و اروپا از طریق ترکیه با بندر فاو بزرگ_ مرحله اول پروژه توسعه جاده زمانی که به یک مرکز ترانزیتی تبدیل می‌شود.

با جاده ابریشم عراق، یک مسیر جایگزین برای کانال سوئز برای تسهیل تجارت سریعتر و کارآمدتر ایجاد می شود. این راه آهن و بزرگراه ۷۴۵ مایلی (۱۲۰۰ کیلومتری) به بندر بزرگ فاو متصل می شود در حالی که هدف آن بزرگترین بندر خاورمیانه است. بر همین اساس، قرار است تا سال ۲۰۲۵ این مسیر تا مرز ترکیه با هزینه ای بالغ بر ۱۷ میلیارد دلار تکمیل شود.

این کانال در ابتدا «کانال خشک» نامگذاری شد، اما در دیدار اردوغان و محمد شیعه السودانی، نخست وزیر عراق در ماه مارس، به عنوان پروژه جاده توسعه تغییر نام داد و در همین راستا اساس یک اقتصاد پایدار غیرنفتی در نظر گرفته می شود. سودانی طی سخنانی در کنفرانس جاده توسعه که در ۲۷ می در بغداد توسط دولت عراق با حضور کشورهای همسایه از جمله ترکیه و نمایندگانی از منطقه خلیج فارس برگزار شد، گفت: این پروژه، واقعیتها را از نظر اشتغال، اهرم مالی و افزایش ارزش تولید ناخالص داخلی تغییر خواهد داد.

هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه نیز گفت: ما در نقطه ای که سه قاره به هم نزدیک می شوند، پذیرای هر طرحی هستیم که همکاری را ارتقا دهد. با این حال، باید دانست که در منطقه ما، بهره برداری موثر و پایدار از کریدورهای انرژی و حمل و نقل بدون دخالت ترکیه امکان پذیر نیست. وی همچنین اعلام کرد که مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر که جهان ترک را از طریق دریای خزر به اروپا متصل می کند و جاده توسعه که از عراق به ترکیه می گذرد، بر نقش محوری ترکیه تاکید دارد، ضمن اینکه برخی از تحولات بین المللی مانند جنگ روسیه و اوکراین و شیوع کووید-۱۹ که به شدت محیط جهانی و ژئوپلیتیکی را تحت تاثیر قرار داده است، ثابت کرده است که مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر یک مسیر جایگزین قابل اعتماد است.

پروژه جاده توسعه که نقطه پایانی آن در ترکیه است، تأثیر گسترده ای از اروپا تا کشورهای خلیج فارس خواهد داشت و روابط عراق را از طریق ترکیه به روی جهان باز خواهد کرد

برخی از تجار و بازرگانان عراقی اعلام کرده اند که پروژه جاده توسعه قرار است در سه مرحله تا سال های ۲۰۲۸، ۲۰۳۳ و ۲۰۵۰ تکمیل شود و روابط عراق را از طریق ترکیه به روی جهان باز کند.

این پروژه که نقطه پایانی آن در ترکیه است، تأثیر گسترده ای از اروپا تا کشورهای خلیج فارس خواهد داشت. بر همین اساس، السودانی از شرکت های ترک به دلیل نقش آنها در پروژه های زیربنایی عراق قدردانی و خاطرنشان کرده که شرکت های ترک پتانسیل مشارکت در توسعه پروژه راه توسعه را دارند. نصیر الاسدی، مشاور مسئول حمل و نقل در سودان هم گفته که قراردادهای مربوط به پروژه راه توسعه به زودی بین ترکیه و عراق امضا خواهد شد.

تجار و بازرگانان طرفدار این مسئله هستند که ترکیه نقش فعال تری در این پروژه داشته باشد. با توجه به اینکه حجم تجارت بین ترکیه و عراق از ۲۴ میلیارد دلار فراتر رفته است، پتانسیل فرصت های تجاری این پروژه امیدوارکننده است. بر همین اساس، عراق اعلام کرده که مهمترین شریک استراتژیک در پروژه راه توسعه کشور همسایه آنها، ترکیه است.

ترکیه بازار امیدوار کننده ای دارد و دولت عراق و تجار عراقی می توانند از تجربه ترکیه در این پروژه بهره ببرند

فراس الحمدانی، رئیس اتاق بازرگانی بغداد با بیان اینکه این پروژه به نفع عراق، ترکیه و کشورهای دارای روابط تجاری است گفته که زمانی که این پروژه که به توسعه عراق کمک می کند، اجرایی شود، حضور واقعی ترکیه در این عرصه به واقعیت تبدیل خواهد شد؛ زیرا ترکیه بازار امیدوار کننده ای دارد و دولت عراق و تجار عراقی می توانند از تجربه ترکیه در این پروژه بهره ببرند.

همچنین، حسن الصباری، عضو کمیته اقتصادی و سرمایه گذاری پارلمان عراق، تاکید کرده که ترکیه یک شریک استراتژیک مهم برای عراق است؛ در حالی که این کشور با عراق دارای همکاری مرزی طولانی است و یک تاریخ عمیق و حتی پیوند خونی میان دو کشور وجود دارد.

تعهد ۵ میلیارد دلاری ترکیه برای بازسازی عراق

ساخت و ساز در مرحله اول پروژه توسعه جاده_ بندر بزرگ فاو در بصره_بدون کاهش سرعت ادامه دارد. این بندر در دهانه شط العرب قرار دارد؛ جایی که رودهای فرات و دجله قبل از ریختن به دریا به هم می رسند. این پروژه که شامل خطوط راه آهن و جاده ای است که از بندر تا مرز ترکیه با عبور از دیوانیه، نجف، کربلا، بغداد و موصل امتداد می یابد، انتظار می رود از مرز ترکیه به بندر مرسین دسترسی داشته باشد.

این پروژه که طراحی آن توسط شرکت ایتالیایی PEG Infrastructure انجام شده است، قرار است پس از موصل از طریق اوکوی وارد ترکیه شود. موصل، دومین شهر بزرگ عراق پس از بغداد، از نظر انسانی، تاریخی، جغرافیایی و اقتصادی سابقه طولانی در روابط با ترکیه دارد. در سال ۲۰۱۸، ترکیه به کشوری تبدیل شد که با پنچ میلیارد دلار اعتبار برای بازسازی و ثبات عراق در کنفرانسی در کویت، بزرگترین تعهد را پذیرفت.

رفعت سمو، معاون فرماندار موصل اعلام کرده که خط قطاری که قرار است در چارچوب این پروژه ساخته شود، تقریباً ۸ کیلومتر (۵ مایل) از مرکز شهر موصل خواهد بود. شرکت های ترکیه ای در زمینه سرمایه گذاری و کارهای زیربنایی در موصل بر سایر شرکت های خارجی ارجحیت داشتند و در همین راستا، شرکت های ترکی از بهترین شرکت های خارجی فعال در عراق هستند و نقش مهمی در ساخت فرودگاه موصل، جاده ها و پل های شهر داشته اند.

عراق بر این باور است که شرکت های عراقی نمی توانند پروژه عظیم جاده توسعه را به تنهایی مدیریت کنند و عراق در این پروژه به شرکت های خارجی نیاز دارد و ترکیه همسایه نزدیک ترین کشور به موصل است

این مقام عراقی معتقد است که شرکت های ترکیه در موصل سهم زیادی دارند. زمانی که این شهر آزاد شد، به ویژه پس از آزادسازی موصل، این شرکتها، نقش مهمی در این شهر بر جای گذاشتند. بر همین اساس، عراق انتظار مشارکت ترکیه در پروژه جاده توسعه را دارد.

از طرفی، عراق بر این باور است که شرکت های عراقی نمی توانند این پروژه عظیم را به تنهایی مدیریت کنند و عراق در این پروژه به شرکت های خارجی نیاز دارد و ترکیه همسایه نزدیک ترین کشور به موصل است. مشارکت ترکیه با شرکت‌های غول‌پیکر و باکیفیت در پروژه توسعه جاده‌ای برای عراق مهم خواهد بود و شرکت‌های ترکیه‌ای در زمینه کار با کیفیت اثر جدیدی از خود به جای خواهند گذاشت.

امارات و قطر نیز در این امر دخیل بودند!

انتظار می رود بندر بزرگ فاو با ۹۰ اسکله از جبل علی ۶۷ اسکله که به عنوان بزرگترین بندر کانتینری خاورمیانه شناخته می شود، پیشی گرفته و انتظار می رود در سال ۲۰۲۵ تکمیل شود.

پروژه جاده توسعه که از بندر به مرز ترکیه می رسد، یکی از گزینه های جایگزین در صورت درگیری ها و جنگ های احتمالی است، زیرا جاده ابریشم چین مستقیماً از عراق عبور نمی کند

از طرفی، پروژه جاده توسعه که از بندر به مرز ترکیه می رسد، یکی از گزینه های جایگزین در صورت درگیری ها و جنگ های احتمالی است، زیرا جاده ابریشم چین مستقیماً از عراق عبور نمی کند. بر همین اساس، انتظار می رود این پروژه با کاهش فاصله بین چین و اروپا در مقایسه با مسیر دریایی که از کانال سوئز می گذرد، در زمان و هزینه صرفه جویی کند.

اما این پروژه که هدف آن ایجاد جاده ابریشم جدید بین ترکیه و عراق است، هزینه هنگفتی دارد که دولت عراق به تنهایی قادر به انجام آن نیست. به همین دلیل انتظار می رود ترکیه، کشورهای حوزه خلیج فارس و چین در تامین مالی و تکمیل پروژه مشارکت داشته باشند.

هاکان فیدان وزیر امور خارجه در ۱۳ سپتامبر اعلام کرد که عراق، امارات، ترکیه و قطر در مورد پروژه توسعه جاده در حال مذاکره فشرده هستند. فیدان اشاره کرد که این پروژه طی جلساتی که رجب طیب اردوغان در اجلاس سران گروه ۲۰ شرکت کرد، به ویژه در دیدار با شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات، در دستور کار قرار گرفت و گفت که آنها بر سر اجرای سریع این پروژه توافق کردند.

نماینده سابق پارلمان عراق و یک تاجر نیز اعلام کرد که عراق به دلیل موقعیت مکانی آن در مرکز مسیر جاده ابریشم قرار دارد و ترکیه جدی است که کشورهای اروپایی را با کشورهای آسیایی از طریق عراق متحد کند. عراق می تواند از طریق این پروژه، حمل و نقل به آسیا، خلیج فارس و حتی اروپا را فراهم کند.