بازار؛ گروه بین الملل:در اواخر ژوئیه، رانیل ویکرمسینگه رئیس جمهور سریلانکا به دهلی سفر کرد تا با نارندرا مودی، نخست وزیر هند دیدار کند. این سفر به چندین موضوع مهم از جمله ارتباط بیشتر پرداخت. با این حال، یک مورد در دستور کار بود که علیرغم تأثیر بالقوه آن بر امنیت منطقه ای اقیانوس هند، توجه رسانه ای زیادی را به خود جلب نکرد: رویه عملیات استاندارد جدید سریلانکا برای تعیین این موضوع که کدام کشتی ها و هواپیماهای نظامی و غیرنظامی ممکن است از این کشور بازدید کنند.
سریلانکا پس از بازدید جنجالی یک کشتی ردیاب ماهواره ای و موشکی چینی به نام یوان وانگ ۵ از بندر هامبانتوتا در جنوب سریلانکا در اوت ۲۰۲۲، توسعه عملیات استاندارد جدید سریلانکا را آغاز کرد. بنا بر گزارش ها، هند در بحبوحه اختلافات مرزی (و مرگبار) خود با چین، چنین رویه جدیدی را درخواست کرد؛ اما این کشور تنها قدرت بزرگی است که علاقه مند به شفافیت در مورد دسترسی به بنادر استراتژیک در کشورهای کوچکتر جنوب آسیا است.
بر همین اساس، تحولاتی مانند آنچه در سریلانکا رخ داد، پیامدهای گسترده‌تری برای دسترسی قدرتهای بزرگ به اقیانوس هند دارد، زیرا کشورهای کوچکتر می‌دانند چگونه رقابت ژئوپلیتیکی در منطقه را هدایت کنند.
نقش فراموش شده کشورهای کوچکتر آسیای جنوبی در دسترسی به اقیانوس هند
سریلانکا به دلیل قرار گرفتن در امتداد خطوط دریایی اصلی شرقی_غربی در مرکز اقیانوس هند، مدت‌ها به عنوان توقفگاهی برای کشتی‌های تجاری، غیرنظامی و نظامی در نظر گرفته شده است. بندر کلمبو، حتی پس از بحران سال ۲۰۲۲، همواره بالاترین رتبه در بندر آسیای جنوبی در فهرست ۱۰۰ بندر کانتینری در تحلیل لویدز است. با توجه به دسترسی نظامی، سریلانکا نقش مهمی در تغییرات زمین ساختی مربوط به پایگاه اقیانوس هند در دهه های اولیه جنگ سرد ایفا کرده است.
تغییر سیاست کلمبو نشان داد که چگونه تصمیمات سیاسی یک دولت کوچکتر می تواند بر محاسبات بلندپروازی های استراتژیک قدرت های بزرگ تأثیر بگذارد
پس از پیروزی سیاستمداران غیرمتعهد در سریلانکا (که قبلاً سیلان نامیده می شد) که در انتخابات سال ۱۹۵۶ پیروز شدند، رهبری جدید از انگلیس خواست تا پایگاه های دریایی و هوایی خود را در این کشور تخلیه کند. تغییر سیاست کلمبو نشان داد که چگونه تصمیمات سیاسی یک دولت کوچکتر می تواند بر محاسبات بلندپروازی های استراتژیک قدرت های بزرگ تأثیر بگذارد.
در نتیجه، با این حرکت توسط یک کشور کوچکتر در جنوب آسیا، بریتانیا به دنبال پایگاه در مالدیو یعنی یک کشور کوچکتر دیگر در جنوب آسیا بود. لندن موافقت اولیه را برای احیای پایگاه زمان جنگ خود در جنوب مالدیو دریافت کرد و در نهایت ساخت آن را تکمیل نمود. با این حال، موانع ارائه شده توسط یک دولت جانشین، هم بریتانیا و هم شریک متحد آن، ایالات متحده را به دلیل وضعیت نامشخص روابط با کشورهای منطقه، اولویت قرار دادن پایگاه های نظامی جایگزین کرد. آنها به زودی دیگو گارسیا را به عنوان مکانی در جزایر چاگوس شناسایی کردند؛ در حالی که تعقیب تأسیسات پایگاه مستلزم استعمار زدایی نادرست موریس ( کشور جزیره‌ای در جنوب آفریقا و اقیانوس هند) و اخراج جمعیت محلی چاگوس بود؛ تصمیماتی که هنوز منبع بحث و جدل بزرگی است.
امروزه هم پایگاه دیگو گارسیا با چالش هایی مواجه است و موریس علیرغم اینکه ایالت کوچکتری است، نبرد حقوقی و دیپلماتیک فزاینده ای را با انگلیس برای کنترل جزایر چاگوس به راه انداخته است. در همان زمان، موریس محدودیت‌های حقوق بین‌الملل و دیپلماسی را تجربه کرده است: نیروهای نظامی انگلیس_و به طور گسترده، ایالات متحده_ هنوز در دیگو گارسیا حضور دارند.
این مناقشه در نوامبر ۲۰۲۲ وارد مرحله جدیدی شد، زمانی که بریتانیا با مذاکره دوجانبه با موریس برای یافتن راه حل موافقت کرد. همچنین، این مذاکرات همچنان در جریان است و توانایی های متفاوت کشورهای کوچکتر مانند موریس، مالدیو و سریلانکا در تعیین پارامترهای پایگاه نظامی و دسترسی به اقیانوس هند پیامدهای مهمی بر نحوه برخورد ایالات متحده و متحدانش با این موضوع در آینده دارد.
بازدید از کشتی هامبانتوتا
زمانی که یوان وانگ ۵ در آگوست ۲۰۲۲ وارد هامبانتوتا شد، طوفان دیپلماتیک و رسانه ای به راه انداخت. چین به طور فزاینده ای به یک کشور فرامنطقه ای و نگران کننده برای فعالیت های خود در اقیانوس هند تبدیل شده است. پنج سال پس از اینکه یک سرمایه‌گذاری مشترک اکثریت چینی با پرداخت حدود یک میلیارد دلار برای اجاره بندر هامبانتوتا موافقت کرد، به نظر می‌رسد که دولت سریلانکا بالاخره به یک کشتی چینی اجازه بازدید از بندر ساخت و ساز چینی را می‌دهد.
تنش‌های هند و چین در سال‌های اخیر به دلیل درگیری‌های مرزی این کشورها تشدید شده است
دولت سریلانکا قبلاً به کشتی‌ها و هواپیماهای نظامی دیگر کشورهای فرامنطقه‌ای مانند ایالات متحده، روسیه و ژاپن اجازه داده بود که از هامبانتوتا بازدید کنند. اما با ورود آتی کشتی چینی، مقامات هند و بنا به گزارش ها ایالات متحده از سریلانکا خواستند تا مجوز دیپلماتیک برای این سفر را که یک روز قبل از فرار رئیس جمهور سابق، گوتابایا راجاپاکسا از کشور تصویب شده بود، لغو کند.
سریلانکا به‌عنوان کشور کوچکتری که با عدم تقارن قدرت مواجه است، دیپلماسی دیوانه‌واری را با هند، چین و ایالات متحده انجام داده است
تنش‌های هند و چین در سال‌های اخیر به دلیل درگیری‌های مرزی این کشورها تشدید شده است و هند نگران این بود که یک کشتی چینی برای اولین بار از هامبانتوتا بازدید کند؛ به ویژه یک کشتی ردیاب ماهواره‌ای و موشکی. سریلانکا به‌عنوان کشور کوچکتری که با عدم تقارن قدرت مواجه است، دیپلماسی دیوانه‌واری را با هند، چین و ایالات متحده انجام داد و به نظر می‌رسید که به مصالحه دست یابد.
این بحران دیپلماتیک اضافی برای سریلانکا که قبلاً در بحران‌های اقتصادی و سیاسی غرق شده بود، فضای رو به کاهش را برای آژانس یک کشور کوچکتر در پیگیری ترجیحات سیاست خارجی خود در پس زمینه رقابت استراتژیک فزاینده در اقیانوس هند و اقیانوس آرام نشان داد. از زمان استقلال، سریلانکا تا حد زیادی توانسته است استقلال خود را در انجام عملیات بندر حفظ کند.
در همین راستا، بنادر یکی از ابعاد مهم سیاست خارجی سریلانکا هستند که به طور سنتی ریشه در فرهنگ استراتژیک دریایی دارد که ارزش آن را در ارائه خدمات بندری به اکثر کشتی‌ها و خدمه پس از گذراندن فرآیند بازرسی می‌داند. به عنوان مثال، رویکرد سریلانکا نسبت به بازدید از بندرهای ایالات متحده در دهه ۱۹۷۰ را در نظر بگیرید. در آن زمان، ایالات متحده قدرت فرامنطقه ای نگران کننده در اقیانوس هند بود؛ ضمن اینکه امریکا و هند از روابط رو به رشدی که اخیراً در سفر نخست وزیر مودی به ایالات متحده شاهد بودیم، فاصله داشته و هند با حضور ایالات متحده در دیگو گارسیا مخالفت کرد.
با این حال، کلمبو یکی از معدود بنادری بود که در زمانی که بسیاری از بنادر اقیانوس هند به روی نیروی دریایی ایالات متحده بسته بودند، به کشتی های ایالات متحده دسترسی به سوخت و سایر منابع را ارائه می داد. سریلانکا هم علیرغم اینکه به عنوان یکی از بازیگران کلیدی جنبش عدم تعهد در نظر گرفته شده، همچنان مایل بود به کشتی های ایالات متحده که از مسافت های طولانی اقیانوس هند عبور می کردند، دسترسی داشته باشد.
دسترسی به اقیانوس هند؛ تصمیم سریلانکا در قبال چین و امریکا
رویه عملیات استاندارد جدید سریلانکا، رقابت های فزاینده هند، چین و ایالات متحده و چین، نقش تاریخی کشورهای کوچکتر جنوب آسیا در طول جنگ سرد، و بحث های جاری بین موریس و بریتانیا در مورد جزایر چاگوس، همگی اهمیت کشورهای کوچکتر را در ایجاد پایگاه و دسترسی برای قدرت های بزرگ، به ناظران یادآوری می کنند.
فراتر از اقیانوس هند، سفر اخیر لوید آستین وزیر دفاع ایالات متحده به پاپوآ گینه نو نیاز به دسترسی بیشتر ایالات متحده و متحدانش به منطقه وسیع هند و اقیانوس آرام را نشان می دهد
فراتر از اقیانوس هند، سفر اخیر لوید آستین وزیر دفاع ایالات متحده به پاپوآ گینه نو نیاز به دسترسی بیشتر ایالات متحده و متحدانش به منطقه وسیع هند و اقیانوس آرام را نشان می دهد. با این حال، در حالی که به نظر می رسد کشورهای کوچکتر با توجه بیشتر در حال به دست آوردن اهرم هستند، فضای انعطاف پذیری آنها در اجرای سیاست خارجی ترجیحی خود اغلب به دلیل نیاز آنها به منابع برای پرداختن به اهداف توسعه اقتصادی و نگرانی های امنیتی غیر سنتی محدود است.
در رابطه با اقیانوس هند، یک سوال بزرگ در آینده این است که سریلانکا چگونه این رویه جدید را هنگام بررسی درخواست‌های چین برای بازدید از بندر اجرا می‌کند؟ آیا سریلانکا مسیری مشابه مسیری را که در دوران جنگ سرد ترسیم کرده بود دنبال خواهد کرد؟ سپس، علیرغم ترجیحات هند، مایل بوده تا به ایالات متحده به عنوان یک قدرت فرامنطقه ای اجازه بازدید از کشتی را بدهد یا بر این باور خواهد بود که هیچ کشتی نظامی یا دولتی چین دارای عواقب دیپلماتیک و اقتصادی نیست؟
از زمان واکنش هند به بازدید از زیردریایی های چینی در سال ۲۰۱۴، سریلانکا به زیردریایی چینی دیگری اجازه بازدید از بنادر خود را نداده است. رویترز حتی گزارش داده که سریلانکا در سال ۲۰۱۷ درخواست چین را رد کرده است. با توجه به بحران‌های اقتصادی و سیاسی سریلانکا در سال گذشته، این کشور اکنون در موقعیت دشوارتری قرار دارد، زیرا برای بهبود اقتصادی به کمک هند وابسته و برای همکاری امنیتی قوی دریایی به هند متکی است.
علاوه بر این، این سوال مطرح می شود که اگر سریلانکا تصمیم بگیرد دسترسی به کشتی‌های دولتی و نظامی چین را متوقف کند، آیا چین به دنبال توقفگاه‌هایی در کشورهای دیگر مانند مالدیو خواهد بود؟ آیا این کشور کوچکتر جنوب آسیا می‌تواند یک بار دیگر نقش مهمی در دسترسی به قدرتهای بزرگ در مرکز اقیانوس هند ایفا کند؟
همانند سریلانکا، مالدیو به عنوان یک کشور کوچکتر در مدیریت فشارهای ناشی از رقابت چین و هند با چالش هایی مواجه شده است
تحت رهبری فعلی رئیس جمهور ابراهیم محمد صالح، این نتیجه محتمل به نظر نمی رسد. با این حال، دو دولت قبلی اجازه بازدید از کشتی های نیروی دریایی چین را داده اند. مالدیو قرار است ماه آینده انتخابات ریاست جمهوری برگزار کند و نتیجه در حال حاضر روشن نیست. در همین راستا، همانند سریلانکا، مالدیو به عنوان یک کشور کوچکتر در مدیریت فشارهای ناشی از رقابت چین و هند با چالش هایی مواجه شده است.
با این حال، یکی از پیشرفت‌ها این است که کشتی‌های چینی به استقرار کشتی‌های چینی در اقیانوس هند با انواع جدید ادامه خواهند داد. اخیرا، گزارش هایی از بازدید یک کشتی چینی از بندر کلمبو منتشر شده است؛ در حالی که سیاستگذاران ایالات متحده می توانند تامین منابع امنیتی دریایی را برای کشورهای کوچکتر در اقیانوس هند که به طور مداوم به دنبال ظرفیت فنی بیشتری برای مدیریت بنادر خود هستند، افزایش دهند.
سریلانکا در حال حاضر رابطه دیرینه ای با برنامه امنیت بندر بین المللی گارد ساحلی ایالات متحده دارد که تیم آن در حال حاضر در کشور است و از نیروی دریایی سریلانکا و سازمان بنادر سریلانکا پشتیبانی می کند. بر همین اساس، پیامدهای بلندمدت رویه جدید سریلانکا هنوز مشخص نیست، اما خود این عملیات در سال‌های آینده آزمایش خواهد شد.
نکته مهم این است که سیاستگذاران باید در نظر داشته باشند که کشورهای کوچکتر در میان رقابتهای استراتژیک فزاینده با مسائل داخلی خود و همچنین روابط با دیگر کشورها دست و پنجه نرم می کنند.
نظر شما