وحید پورتجریشی؛ بازار: شکل گیری بحران و تنش در اوکراین طی ماه های گذشته بخش های زیادی از جهان را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم درگیر خود ساخته است. شاید مهمترین تاثیر این بحران بر روی عموم زندگی جهانیان، به موضوع محدود شدن و اکنون، قطع دوباره صادرات غلات این کشور به اقصی نقاط جهان باشد؛ موضوعی که سال گذشته منجر به افزایش شدید قیمت غلات و دانه های روغنی در تمامی جهان، از جمله ایران شد.
در خصوص اهمیت اوکراین در صادرات غلات باید گفت که این کشور به تنهایی ۱۰ درصد از گندم و ۱۵ درصد از ذرت مصرفی در جهان را به خود تخصیص داده و به همین دلیل، درگیر شدن اوکراین و روسیه در جنگ، منجر به ایجاد اخلالی جدی در زنجیره تامین مواد غذایی جهان ایجاد نمود.
قطع مجدد صادرات غلات اوکراین و تاثیرات جهانی آن
رسانه های روسیه از توقف توافق صادرات غلات اوکراین از طریق دریای سیاه که سال گذشته با وساطت ترکیه انجام شده بود خبر دادند. به نوشته مسکو تایمز، نیروهای نظامی روسیه همچنین سه بندر اوکراینی در نزدیکی اودسا را هدف حملات خود قرار داده که به گفته این نشریه، ترمینال های مهم غلات اوکراین نیز در این مناطق قرار داشته است. مسکو تایمز مدعی شده که هدف از این اقدام، افزایش ضربه به درآمدهای دولت اوکراین بوده است.
اما نکته مهم دیگر این بوده که پهپادهای روسی، محل قرارگیری گذرگاه رود دانوب را که اوکراین از آن به عنوان محلی مناسب برای انبار غلات و همچنین مسیر جایگزین دریای سیاه برای اتصال به اروپا استفاده می کرد را هدف حمله قرار داده اند.
این اقدام روسیه منجر به ایجاد ترس در بازارهای جهانی شد. بطوریکه طی همان روز، قیمت انواع غلات به طور متوسط بیش از ۱۷ درصد در بازارهای جهانی افزایش داشت. ترس از اقدام روسیه برای قطع تنها نقطه اتصال ترمینال های غلات اوکراین به اروپا و در نتیجه، کاهش عرضه غلات اساسی در جهان منجر به این افزایش قیمت شد؛ اقدامی که در صورت دائمی شدن، می تواند ۳۳ میلیون تن غلات صادراتی اوکراین را که در پی حصول توافق با روسیه به بازارهای جهانی تزریق میشد را به طور کلی از محو نماید.
مسکو تایمز با انتشار گزارشی در همین رابطه، ضمن تایید وصول درخواست «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل از پوتین برای عدم خروج از توافق غلات اوکراین، به گلایه از عدم تامین برخی خواسته های مهم روسیه از دبیرکل پرداخته و اعلام کرد که طی ماه های گذشته، قول گوترش برای اتصال مجدد بانک روسی «راسلخوز بانک» به سامانه سوئیفت عملیاتی نشده است
با این حال باید در نظر داشت که این میزان افزایش قیمت در قبال شوک بزرگ روسیه به بازارهای جهانی بسیار اندک و دلیل عدم رشد قیمت، ذخیره غلات در انبارهای برزیل و استرالیا طی ماه های گذشته بوده که می توان از آنها به عنوان غلات «تنظیم بازاری» استفاده کرد. اما به هر حال، این ذخایر نیز در صورت حذف کلی غلات صادراتی اوکراین پاسخگوی نیازهای جهانی به ویژه در بخش هایی چون خاورمیانه، شمال آفریقا و چین نخواهد بود.
درست به همین دلیل، نشریه دولتی «مرنینگ تایم» چین از درخواست پکن از مسکو برای از ادامه توافق صادرات غلات با اوکراین خبر داد.
اهداف پشت پرده روسیه در خروج از توافق صادرات غلات اوکراین
همانطور که گفته شد، دولت روسیه به صورت رسمی اعلام کرده که هدف این کشور از قطع صادرات غلات اوکراین، تلاش برای محدود کردن درآمدهای کی یف است. اما به نظر میرسد روسیه همزنان، چند هدف مهم دیگر را نیز دنبال می کند.
مسکو تایمز با انتشار گزارشی در همین رابطه، ضمن تایید وصول درخواست «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل از پوتین برای عدم خروج از توافق غلات اوکراین، به گلایه از عدم تامین برخی خواسته های مهم روسیه از دبیرکل پرداخته و اعلام کرد که طی ماه های گذشته، قول گوترش برای اتصال مجدد بانک روسی «راسلخوز بانک» به سامانه سوئیفت عملیاتی نشده است.
این نشریه از قول یک دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا نوشت: «گوترش تلاش هایی برای تشویق اتحادیه اروپا به تامین دستکم برخی خواسته های روسیه داشته که رهبران بروکسل زیر بار چنین وساطتی نرفته است».
طی هفته های آینده می بایست منتظر افزایش قیمت غلات به ویژه گندم، ذرت و دانه های روغنی در سطح جهانی باشیم که چنین موضوعی می تواند منجر به افزایش تورم در بخش مواد اولیه و محصولات غذایی شود
لذا به نظر می رسد مقام های روسیه در نظر دارند از صادرات غلات اوکراین به عنوان اهرم فشاری در راستای تحمیل خواسته های خود به غرب و کاستن از فشار تحریم های اقتصادی همه جانبه علیه مسکو استفاده نمایند؛ موضوعی که شاید در میان مدت بتواند فشار اقتصادی بر شهروندان اروپایی را افزایش داده و پایتخت های حوزه یورو را متقاعد به گردن نهادن به برخی خواسته های مسکو نماید.
نکته دوم اینکه «ولادیمیر پوتین» هفته گذشته، طی سخنانی پیش بینی کرد که سال جاری درخواست های خارجی زیادی برای خرید غلات از روسیه به کشورش ارسال خواهد شد. وی همچنین در جریان برگزاری اجلاس روسیه – آفریقا در سنت پترزبورگ تاکید کرد که روسیه به دنبال تقویت دوستی با مردم آفریقا بوده و صادرات غلات خود به این کشورها را ادامه خواهد داد. لذا به نظر می رسد، پوتین به دنیال انحصاری سازی غلات و بازار جهانی آن است تا بتواند از یک سو قیمت گذاری ترجیحی بنا به نوع روابط خود با کشور هدف صادرات در زمینه غلات داشته باشد و از سوی دیگر، نبض حیاتی غرب در تامین مواد غذایی را به عنوان اهرم فشار در دست بگیرد.
اما در این میان، اهرم های فشار دیگری نیز به اجرای سیاست احتمالی پوتین کمک خواهند کرد که از جمله مهمترین آنها، می توان به توقف صادرات برنج غیر باسماتی هند از سوی دولت این کشور اشاره کرد که روز سه شنبه صورت رسمی اعلام شد.
همچنین، این امکان هرچند ضعیف وجود دارد که روسیه در چارچوب روابط دوجانبه و رو به توسعه خود با هند، از دهلی نو درخواست نماید تا صادرات گندم خود را نیز کاهش دهد. ذکر این نکته الزامی است که دو کشور هم اکنون در قالب پروژه های بزرگی به ویژه پیمان تجاری «بریکس» با یکدیگر مشغول به همکاری بوده و مهمتر اینکه، روسیه طی ماه های گذشته، بزرگترین تامین کننده نفت ارزان هند نیز محسوب میشود که از همین روی، حفظ گرمای ایجاد شده در روابط دهلی نو و مسکو، بسیار حائز اهمیت است.
بحران عرضه و قیمت غلات، پیش روی جهان
با توجه به مجموعه فرضیه ها و موارد مطرح شده در بالا می توان به این نتیجه رسید که مسکو عزم خود را برای امتیاز گرفتن از غرب در برابر غلات جزم کرده است. لذا در بهترین شرایط می توان امیدوار بود که توافقی مشابه توتفق سال ۲۰۲۲ احتمالا با پادرمیانی مجدد ترکیه با روسیه منعقد شود که بر اساس آن، اوکراین بتواند صادرات غلات خود را از سر گیرد. اما با توجه به خواسته های دولت روسیه که بخشی از آن در مطلب منتشر شده از سوی مسکو تایمز مورد اشاره قرار گرفته، حصول چنین توافقی چندان کار ساده ای نخواهد بود.
با این حساب، طی هفته های آینده می بایست منتظر افزایش قیمت غلات به ویژه گندم، ذرت و دانه های روغنی در سطح جهانی باشیم که چنین موضوعی می تواند منجر به افزایش تورم در بخش مواد اولیه و محصولات غذایی شود.
نظر شما