محمد حسین عابدی، بازار؛ این روزها همه چیز پیوست اقتصادی دارد اما سوال اصلی اینجا است که آیا می‌توان نهادهای فرهنگی مانند کتابخانه‌های عمومی را هم با پیوست اقتصادی عجین کرد؟ شرایط اقتصادی کنونی خواه‌ناخواه برای همه عرصه های زندگی ما تاثیر گذاشته در نتیجه طبیعی است که برای کاهش مشکلات اقتصادی به هر ریسمانی چنگ بزنیم و از هر ظرفیتی برای بهبود وضعیت اقتصاد استان سمنان بهره گیری کنیم.
این روزها «پیوست اقتصادی» بسیار به کار می رود. پیوست اقتصادی در واقع تطابق دادن اقتصاد در عملکرد یک حوزه خاص است. به عبارت دیگر به این سوال پاسخ بدهیم که حوزه فعالیت ما چه تعاملات اقتصادی را شامل می‌شود؟ از این منظر حتی می‌توان پیوست اقتصادی برای کتابخانه‌های عمومی هم در نظر گرفت زیرا با هر تعریفی که از آنها داشته باشیم یک سوی آن «مـــردم» و سوی دیگر «حاکمیت» قرار دارد.
راهکارهای اشتغالزایی از کتابخانه‌های عمومی
در واقع کتابخانه‌های عمومی یک نوع داد و ستد اما به لحاظ فرهنگی محسوب می‌شود پس به زبان ساده کتابخانه عمومی خودش یک «بـــــازار» است. اما چطور می‌توان برای آن پیوست اقتصادی تعریف و چطور می‌توان کتابخانه‌ها را اشتغال‌زا کرد؟ در این یادداشت به راهکارهای اشتغال زایی حتی از درون کتابخانه‌های عمومی می‌پردازیم.
یک: کتابخانه های عمومی دایره وسیعی از افراد و آدم ها را در درون خود دارند که هر کدامشان شغل، استعداد یا تولیدی را دارند در نتیجه معرفی این افراد و حوزه های خدماتشان به یکدیگر می‌تواند رابطه این افراد را به یک رابطه تجاری بدل سازد.
به عنوان مثال کتابخانه ۲۲ بهمن شاهرود می‌توانند از داوطلبان تولید صنایع‌دستی دعوت کنند تا یک روز در ماه تولیدات خودشان را در معرض نمایش قرار بدهند افراد حاضر در کتابخانه چه از طریق فضای مجازی و چه از طریق حضور فیزیکی با این تولیدات آشنا می‌شوند.
شراکت‌های فرهنگی اقتصادی
نباید فراموش کرد که این افراد همگی در عضویت کتابخانه با هم شریک هستند در نتیجه شباهت‌هایشان سبب کشش به سمت یکدیگر خواهد شد و این موضوع، امکان فروش محصولات تولیدی خانگی اعضای کتابخانه را فراهم می سازد به جای صنایع دستی می‌توان هر مثال دیگری را زد.برای نمونه یک روز در ماه می‌تواند به مصنوعات چوبی اختصاص پیدا کند، روز دیگر به معرفی توانمندی اعضای کتابخانه در زمینه تهیه ترشی، مربا و حتی نان‌های محلی اختصاص پیدا کند.
به عبارت دیگر کتابخانه عمومی یک بازار الکترونیک و حضوری کوچک اما بسیار با اهمیت بدل خواهد شد. کافی است بدانیم ما فقط در شهرستان شاهرود ۱۱ نوع نان محلی خاص منطقه داریم که بازار فروش آنها در تهران است. نگاهی به آمار اعضای کتابخانه های عمومی در استان سمنان نشان می‌دهد که اگر فقط هفت درصد از افراد عضو کتابخانه در یک ماه برای گرفتن کتاب به کتابخانه مراجعه کنند حداقل یک هزار مراجعه به یک بازار فروش خانگی رقم خورده است.
دومین کارکرد کتابخانه‌های عمومی به لحاظ اقتصادی می‌تواند ایجاد صندوق مردمی قرض‌الحسنه باشد اعضای کتابخانه می‌توانند گرد هم جمع شده و اعتبار اولیه یک صندوق را مثلاً با پرداخت ماهانه ۱۰۰ هزار تومان تامین کند سپس به اعضای کتابخانه تسهیلات اشتغالزایی پرداخت کنند در این بین کتابخانه عمومی تنها کافی است یک میز و یک صندلی یا یک فضای دو متر مربعی را برای این منظور اختصاص دهند که جلسات صندوق به صورت ماهانه برگزار شود.
ظرفیت سرمایه گذاری
سومین کنشگری اقتصادی یک کتابخانه عمومی می‌تواند معرفی ظرفیت‌ها به سرمایه‌گذاران باشد برای مثال اداره کل کتابخانه های عمومی استان سمنان می‌تواند با مرکز فنی حرفه‌ای تفاهم‌نامه‌ای را امضا کرده و افراد مستعد عضو کتابخانه را برای دریافت مدرک فنی حرفه‌ای یا تسهیلات اشتغالزایی معرفی کند همچنین کتابخانه های عمومی می‌توانند با تفاهم نامه با پارک علم و فناوری، ایده‌های تولیدی و اشتغالزایی اعضای کتابخانه را معرفی و بدل به یک استارتاپ و شتاب‌دهنده برای اعضای کتابخانه عمومی شود.
کتابخانه‌های عمومی می‌توانند با برگزاری دوره‌های آموزش فنی حرفه‌ای مثلاً تولید قارچ، پخت کیک و کلوچه، قالی بافی، دست بافت های صنایع دستی و ... به اعضای کتابخانه‌های عمومی کمک کنند تا در خانه تولیدات خود را داشته و به فروش برسانند
فراموش نکنیم که اهالی کتاب عمدتاً افراد خوش فکر و پر از برنامه و ایده هستند و کافی است یکی از این سه راهکار در کتابخانه های عمومی استان سمنان راه اندازی شود تا شاهد تحولات بزرگی باشیم فرض کنید یک کتابخانه روستایی با اتصال به یک کتابخانه بزرگ شهری چقدر از ظرفیت های تولیدی مشاغل خانگی روستایی مثلاً سبزی خشک را می‌تواند به مردم معرفی کند و این یعنی کار کرد اجتماعی کتاب خانه های مدرن، که ما از آن غافل هستیم.
تاکنون بیان کردیم که کتابخانه های عمومی می‌توانند پیوست اقتصادی داشته باشند و همچنین مطرح کردیم که کتابخانه های عمومی از سه طریق می‌توانند به اقتصاد محلی کمک کنند راهکار اول ایجاد میز فروش یا بازارچه کوچک تولیدات اعضای کتابخانه‌های عمومی و امکان فروش آنها بود. رویکرد دوم ایجاد صندوق‌های قرض‌الحسنه تسهیلات اشتغالزایی و تولید مشاغل خانگی محسوب می‌شد و سومین راهکار انعقاد تفاهم نامه های همکاری با فنی حرفه‌ای بانک‌ها و پارک علم و فناوری برای معرفی ایده های اشتغال و تولیدی اعضای کتابخانه های عمومی بود در ادامه اما به رویکردهای اقتصادی که کتابخانه های عمومی می توانند آن را برگزینند تا شاهد بروز تحولات مهمی در جوامع به خصوص شهرستان ها و روستاهای کوچک باشیم خواهیم پرداخت.
آموزش‌های عمومی
یکی از رویکردهایی که کتابخانه‌های عمومی در تحولات خود در طول یک دهه اخیر در دستور کار خود قرار داده‌اند، برگزاری کارگاه‌های شعر داستان نویسی شاهنامه خوانی و ... است از این دیدگاه، کتابخانه‌های عمومی می‌توانند با برگزاری دوره های آموزش فنی حرفه‌ای مثلاً تولید قارچ، پخت کیک و کلوچه، قالی بافی، دست بافت های صنایع دستی و ... به اعضای کتابخانه‌های عمومی کمک کنند تا در خانه تولیدات خود را داشته و به فروش برسانند.
این امر، می‌تواند یکی از مهمترین کارکردهای اقتصادی کتابخانه های عمومی باشد که البته با ماهیت این نهادها منافاتی هم ندارد چرا که به نوعی آموزش است. دومین کارکرد اقتصادی می‌تواند معرفی کتاب های مرتبط با مهارت آموزی باشد. کتابخانه‌های عمومی امروز با کمبود برخی از کتاب‌های منبع روبرو هستند و این موضوع سبب شده تا علاقمندان بسیار، در شرایط دشوار اقتصادی، مجبور به خرید کتاب‌های مهارت آموزی شوند.
کتابخانه‌های عمومی می‌توانند ماهانه یک روز را به حضور این افراد اختصاص داده تا تجربیات‌شان را در اختیار اعضای کتابخانه‌های عمومی قرار بدهد
از آنجا که کتاب های مهارت آموزی عمدتاً دارای صفحات پرشمار هستند تهیه آنها نیز بسیار گران است در نتیجه کتابخانه های عمومی با خرید و تامین این نوع کتاب‌ها می‌توانند به اعضای کتابخانه کمک کنند تا بهتر از آنها استفاده کنند برای مثال کتاب های فراوانی در زمینه تولید صنایع دستی، پخت نان و شیرینی و ... در کشور وجود دارد که می‌تواند حتی منبع درآمد خوبی برای یک دختر جوان به شمار بیاید.
حضور کارآفرینان
سومین کارکرد اقتصادی کتابخانه ها می‌تواند دعوت از کارفرمایان کارآفرینان و کسانی باشد که تجربه صفر تا ۱۰۰ ایجاد یک اشتغال و کسب و کار کوچک را داشتند. کتابخانه‌های عمومی می‌توانند ماهانه یک روز را به حضور این افراد اختصاص داده تا تجربیات‌شان را در اختیار اعضای کتابخانه‌های عمومی قرار بدهد. بسیاری از اعضای کتابخانه های عمومی هستند که در ابتدای کسب و کار خود دچار چالش‌هایی شده اند در نتیجه حضور این افراد می تواند به آنها کمک شایانی کند. چهارمین کارکرد اقتصادی کتابخانه های عمومی آشنایی کودکان با مشاغل در بخش مخصوص کودکان کتابخانه های عمومی در سراسر استان سمنان است.
کتابخانه‌های عمومی می توانند با آموزش ساده ترین مفاهیم به کودکان تفاوت بین مشاغل خدماتی و تولیدی را بیاموزند و آنها را با مشاغل مختلف از جمله مکانیکی، بانکداری، راه سازی و ... آشنا سازند از این منظر می‌توان از کتابداران و کتاب های معرفی مشاغل برای کودکان استفاده کرد همچنین می توان از والدین کودکان درخواست کرد تا به هر شغلی که مشغول هستند یک ساعت را به کتابخانه مراجعه و پیرامون فعالیت های شان به کودکان توضیح دهند تا ذهن کودکان از همان ابتدای شکل گیری هویت اجتماعی با کار و اشتغال عجین شود.
در مجموع هفت راهکار و رویکرد تبدیل کتابخانه های عمومی به کتابخانه های اقتصادی و اشتغال زا را مطرح طرح کردیم امید است روزی شاهد باشیم که کتابخانه های ما از نسل دوم عبور در نسل سوم سرآمد و حتی وارد نسل چهارم کتابخانه های دنیا شوند. کتابخانه‌هایی که در تمام حوزه‌های اقتصادی اجتماعی و فرهنگی اشتغال‌زا و کنشگر هستند.
نظر شما