بازار؛ گروه بین الملل: ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران که در راس هیاتی بلندپایه عازم جاکارتا شده است در نشست مطبوعاتی مشترک با «جوکو ویدودو» همتای اندونزیایی خود با اشاره به هدف‌گذاری انجام شده برای رساندن حجم مبادلات تجاری دو کشور به رقم ۲۰ میلیارد دلار از توافق دو طرف برای انجام مبادلات با ارزهای ملی خبر داد.
ایران که پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و انفعال اروپا در اجرای توافق هسته‌ای از غرب ناامید شده است، شرکای اقتصادی جدیدی را در سایر نقاط جهان جست‌وجو می‌کند. و در همین راستا رئیسی پیش از سفر به اندونزی با اشاره به برنامه دولت سیزدهم برای ارتباط جامع با همه کشورهای آسیایی تصریح کرده بود: بر اساس این برنامه باید با اندونزی به عنوان کشوری بسیار مهم و با جایگاه ممتاز در جنوب شرق آسیا روابطی گسترده‌تر تعریف کنیم. روابط با اندونزی می‌تواند در حوزه‌های تجاری و اقتصادی، به ویژه در زمینه انرژی و نفت و گاز و پتروشیمی بین دو کشور دنبال شود.
انتظار می‌رود سفر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران به اندونزی به روابط دو کشور جان تازه‌ای بخشد، زیرا تهران به دنبال جایگزین‌هایی برای تسلط غرب به رهبری ایالات متحده بر امور بین‌الملل است. افزون بر این، پس از پایان مذاکرات دو کشور در مورد توافق تجاری ترجیحی بین اندونزی و ایران در ماه جاری، همکاری‌ها افزایش خواهد یافت
انتظار می‌رود این سفر به روابط ایران و اندونزی جان تازه‌ای بخشد، زیرا تهران به دنبال جایگزین‌هایی برای تسلط غرب به رهبری ایالات متحده بر امور بین‌الملل است. افزون بر این، پس از پایان مذاکرات دو کشور در مورد توافق تجاری ترجیحی بین اندونزی و ایران در ماه جاری، همکاری‌ها افزایش خواهد یافت.
به نوشته روزنامه اورشلیم پست، دو کشور ۷ دوره مذاکره بر سر اجرای تجارت ترجیحی برگزار کرده‌اند که با موفقیت به پایان رسیده است. در این اطلاعیه آمده است که امضای این قرارداد با نام توافقتنامه تجارت ترجیحی ایران (II-PTA) آخرین مرحله از روند این مذاکرات خواهد بود. البته پیش از این علیرضا پیمان‌پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت، ابراز امیدواری کرده بود که در سفر رئیس‌جمهور به این کشور این تفاهم‌نامه به امضای طرفین برسد. وزارت بازرگانی اندونزی نیز در اطلاعیه‌ای اعلام کرده که تهران و جاکارتا به زودی یک سند همکاری تجاری با یکدیگر امضا خواهند کرد که این کار در جریان سفر رئیسی به اندونزی انجام خواهد شد. جانی مارتا، مدیر مذاکرات دوجانبه وزارت بازرگانی اندونزی در این باره گفته است: ایران یک شریک تجاری غیرسنتی است که پتانسیل زیادی برای اندونزی دارد.
طی این سفر تفاهم‌نامه تجارت ترجیحی، لغو روادید، مبادلات فرهنگی، همکاری نظارتی بر تولید فرآورده‌ای دارویی، همکاری در زمینه‌های علمی، فناوری و نوآوری و همکاری دو جانبه در زمینه نفت و گاز میان دو طرف امضا شده است. آخرین سفر ویدودو به ایران در سال ۲۰۱۶ رخ داد و سال پیش از آن نیز آخرین سفر رسمی رئیس جمهوری ایران حسن روحانی به باندونگ صورت گرفت که میزبان پنجاهمین سالگرد کنفرانس آسیا و آفریقا بود.
چالش های ایران در بازار اندونزی
اخیرا سید روح اله لطیفی، سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت اعلام کرده است که تجارت غیرنفتی دو طرف در سال گذشته حدود یک میلیون و ۸۱۸ هزار و ۵۵۸ تن کالا به ارزش ۹۶۵ میلیون و ۱۵۹ هزار و ۶۲۶ دلار بوده است که یک میلیون و ۷۲۵ هزار و ۳۴۰ تن به ارزش ۸۴۶ میلیون و ۵۳۹ هزار و ۶۵۵ دلار صادرات کالای ایرانی به اندونزی و ۹۳هزار و ۲۱۹ تن کالا به ارزش ۱۱۸میلیون و ۶۲۲ هزار و ۹۷۱ دلار واردات ایران از اندونزی بوده است .
بیش از ۹۵ درصد صادرات ایران به اندونزی در سال ۱۴۰۱ محصولات فولادی و آهنی بوده و پنج درصد دیگر شامل خشکبار، سنگ مرمر، مشتقات پتروپالایشگاهی، قیر، مواد شیمیایی، کف‌پوش، دارو، سنگ فیروزه، روی، قطعات هواپیما و دستگاه‌های علائم حیات و تجهیزات پزشکی بودند.
ماهی‌های زینتی، نارگیل، قهوه، ادویه، روغن پالم، روغن نارگیل، گلیسرول، آب اکسیژنه، واکسن، مواد شیمیایی، الکل‌های صنعتی، پلیمرهای پروپیلن، انواع لاستیک، زغال‌چوب، خمیر چوب و کاغذ، کاغذ و مقوا، فولاد ضدزنگ، موتور و لوازم یدکی خودرو، لوازم منفصله و یدکی موتورسیکلت، لوازم الکتریکی خودرو و تجهیزات پزشکی کالاهای وارداتی ایران از پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان در سال گذشته بوده است.
در آغاز دولت سیزدهم، در سال ۱۴۰۰، بالاترین میزان صادرات ده سال گذشته به اندونزی رخ داده که این میزان یک میلیارد و ۸۱ میلیون و ۵۰۱ هزار دلار بوده، در سال ۹۹ صادرات به اندونزی ۶۷۴ میلیون دلار، سال ۹۸ حدود ۹۱۵ میلیون دلار، سال ۹۷ هم ۷۵۵ میلیون دلار، سال ۹۶ حدود ۶۴۹ میلیون دلار، سال ۹۵ حدود ۱۷۳ میلیون دلار، سال ۹۴ حدود ۹۶ میلیون دلار، سال ۹۳ حدود ۷۰ میلیون دلار و سال ۹۲ هم ۵۹ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار بوده است که نشان دهنده رشد ۱۸ برابری صادرات ایران، در این دوره ۱۰ساله بوده است .
بازار اندونزی بازاری بسیار پیچیده و کمی پرچالش برای ایران است؛ چرا که عربستان بر بازار نفتی اندونزی خیمه زده و به تنهایی نیمی از نیاز نفتی این کشور را تامین می کند. ماشین‌آلات و قطعات که بخش دیگری از هرم نیازهای اندونزی است عمدتا توسط ژاپن و سنگاپور تامین می شود و ایران برای کسب سهم در این بخش از بازار اندونزی با رقبای بسیار قدری مواجه است
بازار اندونزی بازاری بسیار پیچیده و کمی پرچالش برای ایران است؛ شرکای عمده تجاری جاکارتا که شانزدهمین اقتصاد بزرگ جهان است چین، آمریکا و ژاپن هستند و این کشور مسلمان نیاز شدیدی به نفت خام دارد، اما عربستان بر بازار نفتی این کشور خیمه زده و به تنهایی نیمی از نیاز نفتی اندونزی را پاسخگو است. از سوی دیگر، ماشین‌آلات و قطعات که بخش دیگری از هرم نیازهای اندونزی است عمدتا توسط ژاپن و سنگاپور تامین می شود و ایران برای کسب سهم در این بخش از بازار اندونزی با رقبای بسیار قدری مواجه است. با این وجود حضور در بخش های ساده تر این کشور می‌تواند هم بهره اقتصادی دوجانبه را برای ایران رقم زند.
اواخر فروردین ماه سال جاری علیرضا پیمان‌پاک در دیدار با رونی پراستیو یولیانتورو، سفیر اندونزی در تهران، با اشاره به نزدیک بودن سفر رئیس‌جمهور به اندونزی، از آمادگی ایران برای اعزام هیات‌های تجاری و خدمات فنی‌مهندسی هم‌زمان با این سفر به اندونزی خبر داد. رونی پراستیو یولیانتورو، سنیز در این دیدار گفته بود: توسعه روابط تجاری و اقتصادی با ایران برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد، به‌خصوص اگر بتوانیم از ظرفیت بندر چابهار نیز بهره ببریم.
افزون بر این، با عادی‌سازی روابط و رفع تنش‌ها میان ایران و عربستان چشم انداز مثبتی در انتظار روابط دوجانبه تهران و جاکارتا است و تاثیر مثبت عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان بر روابط بین ایران و اندونزی نیز مشهود است
افزون بر این، با عادی‌سازی روابط و رفع تنش‌ها میان ایران و عربستان چشم انداز مثبتی در انتظار روابط دوجانبه تهران و جاکارتا است و تاثیر مثبت عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان بر روابط بین ایران و اندونزی نیز مشهود است. اگرچه حجم روابط تجاری ریاض و جاکارتا به نسبت تهران و جاکارتا بسیار گسترده‌تر است، اما از سال ۲۰۱۴ و از زمان سر کار آمدن جوکو ویدودو، رئیس جمهوری اندونزی، همکاری دو کشور در بخش‌های مختلف افزایش داشته است.
عربستان سعودی عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری اندونزی در خاورمیانه را به خود اختصاص داده است و بر اساس آمار، ریاض در سال ۲۰۱۹ حدود ۴۸ درصد از نفت وارداتی اندونزی را تامین می کرده است. در مقابل اندونزی نیز یک بازیگر فعال در بازار محصولات کشاورزی عربستان است. نمونه دیگر از تعاملات اقتصادی دو کشور، فعالیت صندوق توسعه عربستان سعودی در اندونزی است؛ این صندوق در حال حاضر ۱۲ پروژه را در اندونزی تامین مالی می‌کند که ارزشی حدود نیم‌میلیارد دلار دارد و در بخش‌های حمل‌ونقل، مخابرات، کشاورزی، کشتیرانی و زیرساخت فعال است. عربستان سعودی همچنین برای حمایت از استارت‌آپ‌های اندونزی برنامه دارد. دو کشور چندین توافق در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر دارند.
در سال ۲۰۱۹، قبل از همه‌گیری کووید-۱۹، بیش از ۲۰۰ هزار اندونزیایی برای مناسک حج عازم عربستان شدند و بیش از ۱ میلیون اندونزیایی در عربستان سعودی مشغول به کار هستند و حواله‌های ارزشمندی را به خانواده‌های خود و به اقتصاد اندونزی ارسال می‌کنند. افزون بر این جاکارتا به دنبال سرمایه گذاری عربستان برای اجرای پروژه عظیم ۳۲ میلیارد دلاری خود با هدف انتقال پایتخت خود از جزیره جاوه به کالیمانتان بوده است. عربستان سعودی همچنین میلیاردها دلار در ساخت مساجد و دانشگاه‌های مذهبی و ارائه بورسیه‌های مذهبی به دانشجویان اندونزیایی سرمایه‌گذاری کرده است.
بنابراین روابط ریاض و جاکارتا را می توان روابطی استراتژیک خواند، اما روابط تهران و اندونزی در ابتدای راه قرار دارد و بنابراین به نظر می رسد با توافق ایران و عربستان برای رفع تنش‌ها، جاکارتا می‌تواند با خیال آسوده‌تری به تعاملات اقتصادی گسترده‌تر با ایران بپردازد، هر چند که روابط آنها به گستردگی تعاملات ریاض و جاکارتا نباشد. به عنوان مثال، دو کشور سال قبل در خصوص همکاری در زمینه صنعت غذای حلال به توافق رسیده و به دنبال توسعه تعاملات در حوزه‌های فناوری و بهداشت، صنایع غذایی و شیلات و تامین امنیت کشتی‌های تجاری هستند.
با توجه به جمعیت بالای اندونزی اگرچه این کشور یک تولیدکننده بزرگ نفت در جنوب شرق آسیا است، اما ایران می‌تواند با تامین خدمات فنی و مهندسی در حوزه انرژی یک گام خود را به بازار این کشور نزدیک‌تر کرده و پیوندهای مستحکم‌تر سیاسی و اقتصادی با آن ایجاد کند.
اما با وجود موارد فوق الذکر، اندونزی به دنبال بازارهای جدید برای تنوع بخشیدن به مقاصد صادراتی خود و کاهش وابستگی به شرکای تجاری سنتی است که بسیاری از آنها تحت تاثیر تضعیف اقتصاد جهانی و خطرات ژئوپلیتیکی قرار گرفته‌اند و به همین منظور غرب آسیا و احتمالا ایران در فهرست گزینه‌های اندونزی برای توسعه روابط تجار ی قرار دارد. آفریقا، آسیای جنوبی، آمریکای جنوبی و شرق اروپا نیز در این لیست جای دارند. سال گذشته جاکارتا و ابوظبی یک توافق شراکت تجاری جامع به امضا رساند. اندونزی همکاری‌های مشابه با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را نیز مدنظر دارد.
اما باید در نظر داشت که سیاست‌های دیپلماتیک و شاکله سیاسی ایران و اندونزی دارای تفاوت‌های محسوسی هست که یکی از نمونه‌های آن روابط دوستانه اندونزی و آمریکا است و این در حالی است که ایران متقابلا به دنبال تغییر در نظم جهانی به رهبری ایالات متحده بوده است.
افزون بر این، اندونزی از زمان استقلال خود در سال ۱۹۴۵ سعی داشته تا از گرفتار شدن در دام رقابت قدرت‌های بزرگ اجتناب و در عین حال نقش فعالی در امور جهانی ایفا کند و رویکرد «راه میانه» را برگزیده است و در پی تثبیت و به حداکثر رساندن استقلال استراتژیک خود از طریق بازی با قدرت‌های رقیب در برابر یکدیگر بوده است و بر همین اساس همواره رویکردی غیرجانب دارانه را در مورد رقابت‌های منطقه‌ای در خاورمیانه دنبال کرده است.
اهمیت بندر چابهار برای اندونزی
اندونزی که به دنبال مبدل شدن به هاب صادراتی است، توجه ویژه ای به بندرچابهار دارد. پیش‌تر، رونی پراستیو یولیانتورو سفیر اندونزی در ایران گفته بود که حل موضوعات قانونی تحریم‌ها، توسعه تهاتر و افزایش همکاری‌ها در بندر چابهار سه زمینه همکاری ایران و اندونزی برای افزایش سطح روابط تجاری خواهد بود.
بندر چابهار به دلیل موقعیت جغرافیایی و ماهیت تجاری خود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند پل ارتباطی اندونزی با هند و آسیای مرکزی باشد و جاکارتا می‌تواند از بندر چابهار به‌عنوان هاب منطقه برای پوشش صادراتی استفاده کند
در واقع بندر چابهار به دلیل موقعیت جغرافیایی و ماهیت تجاری خود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند پل ارتباطی اندونزی با هند و آسیای مرکزی باشد و جاکارتا می‌تواند از بندر چابهار به‌عنوان هاب منطقه برای پوشش صادراتی استفاده کند.
مجمع الجزایر اندونزی متشکل از ۱۷۵۰۸ و با جمعیت ۲۷۵ میلیون نفری (پنجمین کشور پر جمعیت جهان) در جنوب شرق آسیا واقع شده است. به علت گسستگی جغرافیایی، ارتباطات تجاری این کشور با بسیاری از مناطق جهان از طریق خطوط کشتیرانی و هوایی انجام می شود.
نتیجه
با توجه به اشتراکات گسترده ایران و اندونزی در حوزه های فرهنگی و مذهبی و رویکرد دولت سیزدهم مبنی بر توسعه تعاملات تجاری با کشورهای آسیایی و شرق گرایی لزوم شناساندن پتانسیل‌های تجاری ایران علی الخصوص بندر چابهار که به دلیل اهمیت ژئواستراتژیک خود از تحریم‌ها معاف است و می تواند در خدمت منافع ایران و اندونزی به کارگرفته شود، بیش از پیش احساس می‌شود.
افزون بر این، با توجه به نیاز بازار بزرگی چون اندونزی، حوزه هایی که خارج از دایره تحریم‌ها هستند مانند صنعت غذای حلال، کشاورزی و مواد دارویی نیز می‌تواند بخش قابل توجهی از هرم تجارت دو کشور را به خود اختصاص داده و سبب استحکام پیوند میان دو طرف شود و در زمان فعلی که دولت حاکم اندونزی مایل به توسعه تعاملات با ایران است لازم است تا با افزایش تبادل هیات‌های تجاری، بازارسازی برای محصولات و خدمات فنی مهندسی برای ایران و توسعه دیپلماسی اقتصادی روابط تجاری میان دو کشور تعمیق یابد تا بدین وسیله ایران با خنثی سازی تحریم‌ها و ارزآوری شمار یاران خود در جهان را افزایش دهد.
نظر شما