افزایش رهبری جهانی بریکس؛ رشد همکاری های اعضا در حوزه انرژی| اهمیت بیو انرژی و فناوری های نوین

تهمینه غمخوار؛ بازار: بحران فزاینده ای در فرآیندهای چندجانبه جهانی بر اساس اصول و ساختارهای قرن بیستم در دو دهه اخیر مشهود بوده است. این بحران به عوامل متعددی از جمله پیچیدگی فزاینده چالش‌ های جهانی و تأثیرات متقابل در حوزه‌هایی که به وضوح فراتر از محدوده مکانیزمهای چندجانبه است، نسبت داده شده است.

یکی دیگر از چالش های کلیدی، دستیابی به موفقیت نسبی توسط کشورهای در حال ظهور، به ویژه در آسیا و آمریکای لاتین بوده است. بر همین اساس، ظهور کشورهای بریکس موجب تغییر مهم به سمت چندقطبی شده و فشار قابل توجهی بر هژمونی موجود در نهادهای چندجانبه وارد کرده است.

کشورهای بریکس ( شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است که الجزایر، آرژانتین و ایران درخواست عضویت خود را داده‌اند و عربستان سعودی، ترکیه، مصر و افغانستان به همراه اندونزی نیز ابراز علاقه‌ کرده‌اند. همچنین قزاقستان، نیکاراگوئه، نیجریه، سنگال، تایلند و امارات متحده عربی نامزد پیوستن به بریکس هستند) موتورهای اصلی رشد اقتصاد جهانی در سال های اخیر بوده اند، ضمن اینکه قدرت اقتصادی ترکیبی این گروه، می تواند کاتالیزوری برای بهبود پایدار اقتصاد جهانی باشد و به اختلالات زنجیره تامین و چالش های ناامنی غذایی و انرژی پاسخ دهد.

استراتژی بازنگری شده برای مشارکت اقتصادی بریکس، مبنایی را برای تقویت تعامل و همکاری اقتصادی درون این گروه، از جمله فرصت‌هایی برای دسترسی به بازار و تسهیل ارتباطات متقابل، ترویج تجارت و سرمایه‌گذاری متقابل، ایجاد محیطی مناسب برای تجارت و تنوع بخشیدن به تجارت و سرمایه‌گذاری فراهم می‌کند

در حالی که اعضای بریکس موافقت کرده اند تا همکاری در بخش های کاتالیزوری مانند انرژی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، علمی، فناوری و نوآوری، کشاورزی؛ و اقتصاد سبز را تقویت کنند، شورای بازرگانی و اتحادیه کسب و کار زنان این گروه، شبکه‌های تجاری مهمی را برای شرکت‌ ها و زنان کارآفرین به منظور رشد و بهبود اجتماعی_اقتصادی گسترده‌تر ایجاد کرده است.

افزون بر این، بانک ان بی دی در سال ۲۰۱۵ توسط کشورهای عضو گروه بریکس برای فاینانس پروژه‌های مهم زیرساختی در کشورهای در حال توسعه، تاسیس شد که پروژه‌های انجام شده در حوزه‌هایی مانند حمل‌ونقل، آب و بهداشت، انرژی پاک، زیرساخت‌های دیجیتال، زیرساخت‌های اجتماعی و توسعه شهری بوده‌اند. همچنین، این بانک یک نقش کاتالیزوری در ارائه حمایت مالی از بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه برای پر کردن شکاف زیرساختی، توسعه پایدار و برابری در تقسیم قدرت، ایفا کرده است. در سال ۲۰۲۱، ان بی دی از بنگلادش، مصر، امارات و اروگوئه به عنوان اعضای جدید استقبال کرد و به طور جدی، بانک را به عنوان یک مکانیزم مالی ترجیحی جهانی برای بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه معرفی کرد.

یکی از حوزه های همکاری اعضای بریکس، انرژی است که مانند سایر حوزه ها، بر اساس اصول برابری، احترام به حاکمیت ملی و منافع کشورهای شرکت کننده است، در حالی که این همکاری به صورت داوطلبانه و با روحیه کمک و اعتماد متقابل انجام شده است. در همین راستا، اعضای بریکس اعم از سهامداران دولتی و غیردولتی، با حسن نیت عمل کرده و به هدف تقویت همکاری متعهد شده اند.

بر همین اساس، کشورهای بریکس در زمینه انرژی از طریق هماهنگی مناسب سیاست‌ ها، ارتقای تجارت انرژی، سرمایه‌ گذاری و تحقیقات و همچنین همکاری‌های فناوری با ایجاد مشارکتهای استراتژیک در حال فعالیت هستند در حالی که این فعالیتها، استفاده از مکانیزم های مختلف و تعامل نزدیک بین سهامداران از جمله سازمان های دولتی، کسب و کار، انجمن های متخصص و دانشگاهی را فراهم می کند.

نقشه راهی که اعضای بریکس در نظر گرفته اند، یک رویکرد مرحله‌ای را پیشنهاد کرده و فرض می‌کند که پروژه‌ های خاص توسط ذینفعان در نتیجه تحلیل عمیق منافع، امکانات و موانع در مسیر با تلاش‌های مشترک در زمینه انرژی تعیین می‌شوند

نقشه راهی که اعضای بریکس در نظر گرفته اند، یک رویکرد مرحله‌ای را پیشنهاد کرده و فرض می‌کند که پروژه‌ های خاص توسط ذینفعان در نتیجه تحلیل عمیق منافع، امکانات و موانع در مسیر با تلاش‌های مشترک در زمینه انرژی تعیین می‌شوند.

مرحله اول به ادامه تجزیه و تحلیل مشترک بخش انرژی کشورهای بریکس، شناسایی نویدبخش ترین فناوری های جدید که علاقه مشارکت و همکاری کشورهای بریکس را به خود جلب کرده و به ایجاد مکانیسم هایی برای همکاری، از جمله نهادینه سازی و ایجاد بستر همکاری برای تحقیقات انرژی بریکس اختصاص خواهد داشت. دو وظیفه اول از طریق تهیه مطالعات مشترک که شامل بررسی برنامه های ملی برای توسعه بخش انرژی نیز خواهد بود، انجام خواهد شد.

در مرحله دوم، کشورهای بریکس نیازها و چالش‌هایی را که در تضمین امنیت انرژی و توسعه صنعت انرژی با آن مواجه هستند، شناسایی کرده و حوزه‌ هایی را تعیین می‌کنند که همکاری درون بریکس می‌تواند به روش‌ های عملی برای یافتن راه‌ حل‌ های بهینه کمک کند. آنها همچنین ابزارهایی را برای تقویت نقش کشورهای بریکس در دستور کار جهانی انرژی در نظر خواهند گرفت.

در مرحله سوم، اعضا در مورد زمینه ها و اشکال همکاری به منظور تسهیل پیشرفت سیستم های انرژی ملی و انتقال انرژی، ترویج تحقیق، توسعه و استقرار فناوری های پیشرفته، گسترش تجارت کالاهای مرتبط با انرژی و ایجاد شرایط مطلوب برای سرمایه گذاری های متقابل به بحث و بررسی می پردازند. در همین راستا، کشورهای عضو ممکن است موضوعات انرژی بین‌المللی را در مواردی که مواضع آنها با هم منطبق است شناسایی کرده و راه‌هایی برای ارتقای منافع کشورهای بریکس در مجامع بین‌المللی بیابند.

اجرای نقشه راه

اقدامات مشارکتی از سوی اعضا، می تواند شامل این موارد باشد: تحلیل مشترک توسعه بخش انرژی جهانی و ملی، توسعه سناریوهای تکامل چشم انداز انرژی جهانی، ارزیابی مشترک در خصوص ارائه بهترین گزینه ها برای همکاری درون بریکس در حوزه انرژی، توسعه مکانیزم هایی برای پیشبرد پروژه های مشترک، همکاری در تحقیق، توسعه و استقرار فناوری های پیشرفته انرژی، تبادل اطلاعات و بهترین تجربیات در مورد سیاست ها، مقررات و استانداردها، تبادل نظر در مورد بهبود مبانی قانونی برای ارتقای همکاری انرژی، شناسایی فرصت ها برای همکاری بین ذینفعان علاقه مند، ترویج تجارت متقابل در کالاهای مرتبط با انرژی، از جمله تجهیزات، تسهیل سرمایه گذاری های متقابل در بخش انرژی و هماهنگی در مجامع بین المللی در صورت لزوم.

در همین راستا، اجرای این نقشه راه توسط کمیته مقامات ارشد انرژی رهبری و هماهنگ خواهد شد، در حالی که این کمیته مجاز به تصمیم گیری، تنظیم پیشنهادات برای وزیران نیرو و گزارش نتایج به آنها است. افزون بر این، کار عملی بیشتر در چارچوب پلتفرم همکاری تحقیقات انرژی بریکس انجام خواهد شد، ضمن اینکه شرایط پلتفرم مرجع گسترده ای برای همکاری در زمینه های مختلف فراهم خواهد کرد.

همچنین، سایر سازوکارهای موجود، از جمله گروه انرژی شورای تجارت، ابتکار علم و فناوری و شورای اتاق های فکر بریکس شرکای ارزشمندی در اجرای نقشه راه هستند، در حالی که البته می توان از بانک ان بی دی برای حمایت از پروژه های مشترک انرژی و مشارکت در آنها درخواست کمک کرد.

اهداف همکاری های انرژی

در اولین نشست مقامات ارشد انرژی بریکس که در ۲۰ تا ۲۱ فوریه ۲۰۲۰ در مسکو برگزار شد، طرفین در مورد اولویت‌های همکاری در چارچوب BRICS ERCP (یک پلتفرم جهانی برای ترویج توسعه پایدار مبتنی بر انرژی) با توجه به اولویت‌های کشورهای بریکس در توسعه بخش‌های انرژی به توافق رسیدند.

به منظور همکاری موثر و متقابل سودمند در این حوزه میان کشورهای بریکس، تحقیق در مورد توسعه بخش انرژی از جمله تولید و مصرف انرژی، تغییرات در خصوص ترکیب انرژی، دستاوردها و چالش‌های توسعه سیستم‌های انرژی ملی، طرح‌ها و پیش‌بینی‌ها امری مهم است که به شناسایی منافع مشترک و بهترین راه‌ها به منظور ارتقا کمک خواهد کرد. از طرفی، ذکر این نکته حائز اهمیت است که فناوری کلید ایجاد صنعت انرژی کارآمد، انعطاف پذیر و پایدار است و بر همین اساس، همکاری فناوری بخش اساسی همکاری در همه زمینه ها مطابق با نیازها و علایق شرکت کنندگان خواهد بود.

افزون بر این، دیجیتالی شدن نیز امری ضروری است، به طوری که اعضای بریکس می توانند به طور فعال فناوری های دیجیتال را برای افزایش کارایی، انعطاف پذیری و قابلیت اطمینان سیستم های انرژی ملی به کار گیرند. کشورهای بریکس همچنین می توانند از توسعه مشترک فناوری های نوظهور مانند واقعیت مجازی، تجزیه و تحلیل داده های یکپارچه و هوش مصنوعی و غیره بهره مند شوند.

بهره وری انرژی نیز موضوع مهم دیگری است که به عنوان ابزاری قدرتمند در جهت افزایش بهره وری، رشد اقتصادی و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در نظر گرفته می شود. تبادل بهترین شیوه ها، انجام تحقیقات و تلاش ها در جهت عمومیت بخشیدن به شیوه استفاده کارآمد انرژی، پتانسیل قابل توجهی را برای افزایش بهره وری انرژی در کشورهای بریکس نشان خواهد داد.

افزون بر این، ظرفیت سازی، از جمله آموزش پرسنل، توسعه نهادی، تبادل دانشجو، دانشگاهی و کارشناسان بخش مهمی از همکاری در زمینه های مختلف خواهد بود و فرصت های بیشتری برای تقویت همکاری انرژی بریکس ایجاد می کند.

زمینه های همکاری اعضا

اگرچه سهم زغال سنگ در ترکیب انرژی کشورهای بریکس به طور قابل توجهی متفاوت است، اما همه آنها از زغال سنگ استفاده می کنند، دارای ذخایر فراوان زغال سنگ هستند و به استفاده کارآمد از زغال سنگ در تولید برق و صنایع ادامه خواهند داد.

گاز طبیعی به عنوان سوخت مقرون به صرفه و نسبتاً پاکی باقی خواهد ماند، به طوری که افزایش قابل توجه تقاضای گاز طبیعی و گسترش استفاده از گاز به ویژه در تولید برق، صنعت، حمل و نقل و خانوارها در کشورهای بریکس مشاهده می شود

ارزیابی مشترک توسعه بخش زغال سنگ می تواند برای کشورهای صادرکننده و واردکننده در جهت انجام برنامه ریزی تولید و عرضه مفید باشد، در حالی که عوامل و نیازهای اکولوژیکی اهمیت معرفی فناوری‌های جدید را هم در حوزه‌های استخراج زغال سنگ و هم در استفاده پاک‌تر از آن، افزایش می‌دهد.

علاوه بر آن، گاز طبیعی به عنوان سوخت مقرون به صرفه و نسبتاً پاکی باقی خواهد ماند، به طوری که افزایش قابل توجه تقاضای گاز طبیعی و گسترش استفاده از گاز به ویژه در تولید برق، صنعت، حمل و نقل و خانوارها در کشورهای بریکس مشاهده می شود. پتانسیل بزرگ برای همکاری در بخش گاز طبیعی در میان کشورهای بریکس از جمله اکتشاف، تولید، تضمین عرضه پایدار، حمل و نقل قابل اعتماد و توسعه زیرساخت برای تجارت گاز و ال ان جی با خطوط لوله آشکار است.

از آن جایی که انرژی های تجدیدپذیر به دلیل مزیت های زیست محیطی آن و همچنین قیمت رو به رشد به سرعت در حال پیشرفت است، کشورهای بریکس، از تبادل بهترین شیوه‌ها و فناوری‌های پیشرفته انرژی‌های تجدیدپذیر، تحلیل مشترک چالش‌های مربوط به افزایش سریع سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب انرژی و گسترش تولید پراکنده بهره خواهند برد. همچنین، آنها استفاده از زیست انرژی و سوخت های زیستی را برای تولید انرژی به روشی پایدار افزایش داده اند در حالی که این امر می تواند نقش مهمی در توسعه مناطق روستایی و حفاظت از محیط زیست ایفا کنند. تجزیه و تحلیل مزایای اقتصادی و زیست محیطی بیو انرژی و به اشتراک گذاری بهترین فناوری ها، رهبری جهانی بریکس را در این زمینه ارتقا خواهد داد.

حمل و نقل پایدار برای رشد اقتصادی، ارتقای ارتباطات و رفاه مردم نیز امری ضروری است. بر همین اساس، کشورهای بریکس ممکن است به طور مشترک راه‌هایی را برای بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل و کاهش ردپای زیستی کربن با تشویق استفاده گسترده‌تر از گاز، بیوگاز، سوخت‌های زیستی، معرفی ای وی و سایر فناوری‌های پیشرفته حمل‌ونقل در نظر بگیرند.

علاوه بر آن، شبکه های هوشمند با استفاده از فناوری های نوین نیز تولید و توزیع برق را انعطاف پذیرتر خواهند کرد که با توجه به رشد سریع انرژی های تجدیدپذیر و تولید پراکنده، اهمیت فزاینده ای پیدا خواهد کرد. همکاری در این زمینه موجب افزایش کارایی و قابلیت اطمینان سیستم های انرژی کشورهای بریکس خواهد شد.