ساخت نخستین درخت مصنوعی که برابر با ۷۵۰۰ درخت سوزنی است| دستگاهی تمام‌بومی، ارزان‌تر از ساخت آمریکا

درخت مصنوعی (درخت صنعتی) نام دستگاهی است که شکل درخت ندارد اما در جذب آلودگی هوا به اندازه ۷۵۰۰ اصله درخت سوزنی کارکرد دارد و از طرفی می تواند سالانه ۶۱ میلیون متر مکعب هوا را تصفیه کند.

حذف نمک پاشی و آغاز تحول زیست محیطی تبریز

جرقه ساخت این دستگاه از زمانی زده شد که شهردار تبریز دستور داد تا برای جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی، زمستان ۱۴۰۱ در مواقع بارش برف نمک پاشی صورت نگیرد. این در حالی بود که شهرداری تبریز پیش از این برای مدیریت بارش برف در زمستان و جلوگیری از خطرات ناشی از آن، از نمک پاشی استفاده می کرد و این اتفاق موجب می شد تا آب های زیرزمینی آلوده شود و سلامتی درختان و فضای سبز به خطر افتاده و آسفالت معابر، جداول و جوبها و همچنین خودروها دچار خرابی شوند.

از طرفی تبخیر مواد اسیدی موجود در نمک و انتقال فلزات سنگین و غبار ناشی از آن به ریه ها، سلامت شهروندان را دچار لطمه های جبران ناپذیر می کرد. همین اقدام موجب شد تا دوره تحول زیست محیطی کلانشهر تبریز آغاز شود.

محلولی برای فصل بارش

این تهدید جدی، موجب شد تا شهردار تبریز دستور حذف نمک پاشی در مواقع بارش برف را صادر کند. اما لازم بود تا اقدامی جایگزین برای نمک پاشی انجام شود. مذاکره با شرکت های متعدد دانش بنیان، منجر به همکاری شهرداری تبریز با دانشکده شیمی دانشگاه تبریز شد و در نتیجه محلولی ویژه با استفاده از مواد بومی خود استان آذربایجان شرقی تهیه و در زمستان گذشته مورد استفاده قرار گرفت. محلولی که خیلی زود اثرگذاری مثبت خود را نشان داد و به تبع آن دیگر کلانشهرهای کشور از جمله تهران علاقه مند به استفاده از این محلول ثبت شده به نام شهرداری تبریز شدند.

این برای اولین بار در ایران و شاید در جهان بود که محلولی تولید شد که در دمای منفی ۳۰ درجه نیز یخ نمی زد و اگر پاشش آن قبل از بارش برف انجام می شد، می توانست تا ۱۰ سانتی متر برف را آب کند. اتفاقی که شهر تبریز با آن غریبه نیست و به جهت شرایط آب و هوایی این کلانشهر سردسیر و با اختلاف دمای زیاد، حتی در کم‌بارش ترین سالها نیز بیش از پنج بار بارش برف رخ می دهد.

اختراعی برای ساختن شهری پاک

استفاده از محلول تولید شده اما بصورت اتفاقی موجب شد تا متخصصان شهرداری تبریز متوجه کاهش میزان آلودگی هوا در قیاس با مقاطع زمانی مشابه شده و در نتیجه به کمک اساتید دانشکده شیمی دانشگاه تبریز از نظر علمی به یک دستاورد مهم دست یابند.

بررسی های این متخصصان نشان داد که در مواقع استفاده از محلول، آلودگی هوا در شهر تبریز به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. آزمایشات تکمیلی در این زمینه انجام و پس از مدتی، سرانجام راز کاهش آلودگی هوای تبریز مشخص شد؛ رازی که اختراعی جدید برای داشتن شهری پاک تر و هوایی سالم تر به دنبال داشت.

یعقوب هوشیار شهردار تبریز از ابتدای مراحل تهیه محلول تا انجام آزمایشات در جریان صفر تا صد این اتفاق قرار داشت و در این زمینه حمایت های ویژه ای از متخصصان و اساتید دانشگاهی به عمل آورد. در این جریان، همچنین محبوب تیزپاز نیاری، سرپرست معاونت برنامه ریزی شهرداری تبریز هم به شکل خاصی اتفاقات رخ داده پیرامون این اختراع را رصد می کرد. شخصی که اعتقاد دارد تهیه محلول برای پاشش در فصل بارش که محصول فکر شخص یعقوب هوشیار شهردار تبریز است، جرقه اختراع دوم را در پی داشت و طی آن شهرداری تبریز به یک دستاورد مهم علمی دست یافت.

او می گوید: قرار دادن محلول در محیط آزمایشگاهی، این نتیجه را در پی داشت که متوجه شویم محلول تولید شده توسط متخصصان شهرداری تبریز نوعی جاذب آلودگی های موجود در هوا است. همین امر ما را به انجام آزمایشات بعدی واداشت و نتیجه آن، رسیدن به یک دستاورد مهم علمی بود. دستاوردی که اکنون از آن به عنوان درخت مصنوعی (صنعتی) یاد می کنیم که کارکردی در جهت رفع آلودگی هوا دارد.

دستگاهی تمام بومی، ارزان تر از ساخت آمریکا

سرپرست معاونت برنامه ریزی شهرداری تبریز در خصوص نحوه تهیه و تولید درخت صنعتی می گوید: درخت مصنوعی تصفیه هوا نوعی دستگاه است که به اندازه یک سماور برقی، برق مصرف می کند و خوشبختانه مواد اولیه و سوخت شیمیایی آن بسیار ارزان قیمت و به وفور در دسترس است. در واقع همان مواد اولیه ای که در محلول های بارش استفاده می شود، در این درخت صنعتی به کار گرفته شده و ما متوجه شدیم که این محلول، تقریبا کارکرد همان محلولی را دارد که کشور آمریکا آن را تولید و با هزینه ای گزاف به کشورهای دیگر از جمله مکزیک می فروشد. این در حالیست که شهرداری تبریز توانسته با هزینه ای بسیار کم و با استفاده از مواد و عناصر بومی، به تولید این مواد شیمیایی دست یافته و با ساخت دستگاهی که همه تجهیزات آن بومی است، در راستای کاهش آلودگی هوا به کار گیرد.

تصفیه سالانه ۶۱ میلیون متر مکعب هوا

به گفته تیزپاز، این دستگاه که برای اولین بار در کشور و توسط شهرداری تبریز ساخته شده، قادر است معادل چهار هکتار درخت سوزنی که برابر با ۷۵۰۰ اصله درخت سوزنی است، تصفیه هوا انجام دهد و از طرفی می تواند سالانه ۶۱ میلیون متر مکعب هوا را تصفیه کند. وی اعتقاد دارد که استفاده از این دستگاه می تواند تبریز را به نقطه ای برساند که آلودگی هوای آن هرگز از حد مجاز فراتر نرود. با اینکه اکنون تنها یک دستگاه درخت مصنوعی در اصفهان وجود دارد، اما کارکرد آن بسیار متفاوت از دستگاه ساخته شده در تبریز دارد و دستگاهی که در یکی از کلانشهرهای کشور نصب شده، سیستم جلبکی دارد و تنها به اندازه دو درخت طبیعی کارکرد دارد.

نصب نخستین دستگاه در مرکز شهر

با توجه به آلودگی هوای تبریز بخصوص در فصول بارش و مواقع وارونگی هوا، قرار است به تعداد مورد نیاز از این دستگاه تولید شده و در نقاط پر تردد و آلوده از جمله هسته مرکزی شهر و همچنین پالایشگاه و مناطق صنعتی نصب شود. در این راستا نخستین درخت مصنوعی که ویژگی مبلمان شهری دارد و از ظاهر متناسب بومی و کاربردی دو وجهی برخوردار است، به زودی در هسته مرکزی شهر نصب و به بهره برداری خواهد رسید. شاید به نظر برسد که تولید این دستگاه پر هزینه باشد اما سرپرست معاونت برنامه‌ریزی شهرداری تبریز اعتقاد دارد هزینه ای که برای ساخت هر درخت مصنوعی می شود، بسیار کمتر از تاثیر کارکرد آن در کاهش آلودگی هوا است و این میزان هزینه حتی از پیش بینی های شهرداری تبریز کمتر است.

شهرداری تبریز این توان و ظرفیت را دارد که دستگاه درخت مصنوعی را به تولید انبوه رسانده و با تامین مواد اولیه و سوخت شیمیایی آن، به دیگر کشورها صادر کند. دستاوردی که به زودی به یکی از افتخارات و اقدامات ماندگار شهردار تبریز در دوره ششم مدیریت شهری تبدیل می شود.