بازار گروه بین‌الملل: چیزی که به عنوان یک مسیر دور از ذهن اما نسبتا امیدوارکننده آغاز شد و به کریدور اصلی تنوع بخشی روسیه تبدیل شد، اکنون به یک روند داغ تبدیل شده است که همه کشورها مایل به پیوستن به آن هستند. به گفته رومن گولوچنکو، نخست وزیر بلاروس، همه چیز مربوط به کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب (INSTC) است که بلاروس می‌خواهد فعالانه‌تر در آن مشارکت داشته باشد. گلوچنکو در جریان نشست شورای بین دولتی اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) که ماه پیش برگزار شد، نظرات جالبی را به اشتراک گذاشت. به گفته وی، همه کشورهای عضو EAEU باید به طور فعال در پروژه INSTC در زمینه بازآرایی کریدورهای لجستیکی مشارکت داشته باشند.
به عبارت ساده، بلاروس همچنین می‌خواهد به تلاش روسیه برای بهره برداری از آسیای مرکزی و بازارهای اطراف آن، از جمله هند و امارات متحده عربی بپیوندد. این دیدگاه به دور از تعجب، نشان می‌دهد که بلاروس نیز گرمای تحریم‌ها را در روابط تجاری و اقتصادی خود احساس می‌کند. علاوه بر این، نشان می‌دهد که رویکرد روسیه به INSTC می‌تواند ساختارمندتر و سازمان‌دهی‌شده‌تر از حد انتظار باشد و نقش اروپا در این وضعیت را زیر سوال می‌برد.
مشکل زیرساخت
کشورها با این پرسش روبه رو می‌شوند که آیا ارزش پیوستن به INSTC را دارد؟ می‌توان گفت که هر تلاشی برای تنوع بخشیدن به تحریم‌ها می‌تواند ارزشمند باشد. به خصوص در مورد INSTC، با باز شدن بازارهای جدید و بهره برداری روسیه از بخشی از پتانسیل خود، به نظر می‌رسد مسیری آسفالت شده است که بلاروس نیز می‌تواند آن را دنبال کند. با این وجود، گلوچنگو با وجود درخواست صریح خود برای حضور قوی‌تر بلاروس در سراسر INSTC، خویشتنداری نشان داد. به گزارش خبرگزاری بلاروسی بلتا، وی گفت: «چشم انداز توسعه اقتصادهای ما به عملکرد خوب لجستیک و سازگاری آن با واقعیت‌های ژئوپلیتیک جدید بستگی دارد».
به ویژه، هنگام برشمردن چالش‌ها، او به زیرساخت‌های مشکل‌ساز، پراکنده یا گمشده در امتداد INSTC اشاره کرد که در حال حاضر موضوع توسعه محوری در کریدور را مطرح می‌کند. او گفت: «ما باید به مشکل کمبود زیرساخت‌ها رسیدگی کنیم». به باور او ایده زیربنایی همکاری و سرمایه‌گذاری نزدیک‌تر در کشورهای عضو EAEU و چارچوب BRICS است، زیرا هند به تدریج برای INSTC حیاتی می‌شود. وی ادامه داد: به عنوان مثال، بانک توسعه جدید که در چارچوب بریکس تأسیس شده است می‌تواند برخی از تحولات را ساده کند.
حضور کشورهای بیشتر
EAEU و BRICS دو نهاد متفاوت هستند که برای INSTC بیشتر مرتبط می شوند. بریکس به سریع‌ترین اقتصادهای نوظهور جهان اشاره دارد و شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی می‌شود. این واقعیت که روسیه، هند و چین شرکای نزدیک در این سازمان هستند، مشارکت بالقوه بانک توسعه جدید را که Glovchengo در INSTC ذکر کرده است، برجسته می‌کند. از این گذشته، روسیه شریک تجاری خوبی برای هند و چین است. تنها دلیلی که BRICS در INSTC شرکت نخواهد کرد، تردید چین برای به خطر انداختن طرح کمربند و جاده خود با دادن فضای بیشتر به هند برای رشد و نفوذ در منطقه است.
از سوی دیگر، EAEU متشکل از ارمنستان، بلاروس، روسیه، قرقیزستان و قزاقستان است. کشورهای EAEU یا قبلاً درگیر بودند یا قصد دارند در INSTC شرکت کنند. اتحادیه خود فعالانه از توسعه کریدور حمایت و در سرمایه گذاری پروژه‌های جدید نقش ایفا می‌کند. آخرین نمونه پروژه لجستیک ریلی اوراسیا Agroexpress است که هدف EAEU گسترش آن به خارج از مرزهای خود و شامل ایران، امارات متحده عربی، هند و ترکمنستان است.
پس از جنگ اوکراین و تحریم‌های متوالی غرب، آسیای مرکزی به منطقه بسیار مرتبط‌تری برای اقتصاد اروپا تبدیل شده است. به ویژه هنگامی که صحبت از منابع طبیعی و محصولات کشاورزی می‌شود، کشورهایی مانند قزاقستان و ازبکستان اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کنند
در نتیجه، مشاهده می‌شود که روسیه و شرکای آن به تدریج کنترل تجاری منطقه آسیای مرکزی و بازارهای اطراف را به دست می‌آورند و برنامه‌هایی برای امکان سرمایه‌گذاری بیشتر دارند.
اروپا چه می‌کند؟
پس از جنگ اوکراین و تحریم‌های متوالی غرب، آسیای مرکزی به منطقه بسیار مرتبط‌تری برای اقتصاد اروپا تبدیل شده است. به ویژه هنگامی که صحبت از منابع طبیعی و محصولات کشاورزی می‌شود، کشورهایی مانند قزاقستان و ازبکستان اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کنند. شرکت‌های دخیل در تدارکات ریلی تاکید می‌کنند که آسیای مرکزی یک بازار جدید و نسبتا بکر است که می‌تواند به صنعت و اقتصاد اروپا کمک کند تا وابستگی خود را به روسیه و چین کاهش دهد.
پس سوال این است که آیا اروپا در حال بررسی این پتانسیل است؟ چند ماه پیش، بانک توسعه اوراسیا، نهاد مالی بین‌المللی به رهبری روسیه و سایر کشورهای عضو EAEU، اعلام کرد که INSTC می‌تواند به راحتی ارتباطات بین اروپای شمال شرقی و جنوب آسیا را توسعه دهد و زنجیره‌های حمل‌ونقل و لجستیک جدیدی را در این امتداد ایجاد کند.
چند روز بعد، بانک اروپایی بازسازی و توسعه (EBRD) مطالعه‌ای را برای بررسی بهترین ارتباطات ممکن بین کشورهای آسیای مرکزی و شبکه TEN-T اروپایی آغاز کرد. این مطالعه تا تابستان ۲۰۲۳ تحت بودجه کمیسیون اتحادیه اروپا ادامه خواهد داشت و هدف آن شناسایی جایگزین‌های بهینه برای مسیر راه آهن شمالی از طریق روسیه است. با این حال، این مطالعه عمدتا بر کریدور میانی متمرکز است، نه محور شمال-جنوب. برای اروپا این منطقی است زیرا اگر می‌خواهد از طریق INSTC استفاده کند، عبور از ایران اجتناب ناپذیر است. با این حال، ایران از سوی اتحادیه اروپا نیز تحریم شده و بنابراین، تجارت و دیگر امکانات تجاری محدود است.
اخیرا بحرین یادداشت تفاهمی با ترکمنستان امضا کرد تا بخشی از کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب شود. راه آهن ترکمنستان و وزارت حمل و نقل و مخابرات بحرین توافق کردند که دو کشور را از طریق راه آهن از طریق ایران به یکدیگر متصل کنند
در نتیجه، بازار حمل و نقل آسیای مرکزی در حال حاضر تحت تسلط روسیه و سایر شرکا است. اتحادیه اروپا باید از این نظر محتاط باشد و شاید سریع‌تر در تصمیم گیری‌های مربوط به سرمایه گذاری و مشارکت در منطقه باشد. به این دلیل است که نباید فرصت‌های اقتصادی مهمی را که در آنجا به وجود می‌آیند از دست بدهد.
شاید در مورد ایران نیز امکانات محدود باشد، با این حال، بازارهای باقی مانده در آسیای مرکزی و قفقاز می‌توانند به تنوع روابط تجاری این کشور کمک کنند.
بحرین متقاضی جدید
اخیرا بحرین یادداشت تفاهمی با ترکمنستان امضا کرد تا بخشی از کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب شود. راه آهن ترکمنستان و وزارت حمل و نقل و مخابرات بحرین توافق کردند که دو کشور را از طریق راه آهن از طریق ایران به یکدیگر متصل کنند. با توجه به جزیره‌ای بودن بحرین، ابتدا کالا با کشتی به سواحل جنوبی ایران منتقل و از آنجا محموله با ریل به ترکمنستان منتقل می‌شود، به همین دلیل تفاهم نامه‌هایی برای همکاری در حمل و نقل دریایی و ریلی امضا شد. این تفاهم نامه پس از دیدار حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین و سردار بردی محمداف، رئیس جمهور ترکمنستان، به امضا رسید.
لازم به یادآوری است که بردی محمداف روز پنجشنبه ۲۲ فوریه از بحرین بازدید کرد. در این سفر دو کشور تفاهم نامه‌های مختلف همکاری امضا کردند. برخی از این موارد حول محور ارتباطات هوایی، حمل و نقل دریایی و ریلی و همکاری بین بانک دولتی امور اقتصادی خارجی ترکمنستان و بانک توسعه بحرین است. پایه‌های همه این توافق‌ها در سال ۲۰۱۹ زمانی که پادشاه بحرین از ترکمنستان بازدید کرد، گذاشته شد. در آن زمان، طرفین در مورد توسعه بالقوه روابط بین دو کشور از جمله تجارت و حمل و نقل گفتگو کردند.
نیاز به سرمایه‌گذاری
با کمال تعجب، علی‌رغم اینکه کریدور شمال-جنوب «پتانسیل بزرگی دارد»، سرمایه‌گذاری‌های پیشنهادی با سرمایه‌گذاری‌هایی که کشورهای درگیر انجام می‌دهند هماهنگ شده است. به عنوان مثال، بانک توسعه اوراسیا خط راه آهن رشت-آستارا را به عنوان یک حلقه مفقود حیاتی برای توسعه شعبه غربی INSTC از طریق آذربایجان شناسایی کرد. همزمان، نمایندگان روسیه، ایران و آذربایجان در حال نهایی کردن بررسی کلی این پروژه هستند که در سال ۲۰۲۳ تکمیل خواهد شد. به ویژه، هفته گذشته یک کارگروه روسی-ایرانی به این نتیجه رسیدند که سرمایه گذاری روسیه در خط ریلی تقریباً رسمی بوده و تنها بخشی نهایی است.
به عنوان بخشی از تکمیل خط رشت-آستارا، روس‌ها قصد دارند یک هاب لجستیکی در آستارا در مرز ایران و آذربایجان بسازند. از سوی دیگر، همین امر می‌تواند در مورد سرخس واقع در شعبه شرقی INSTC که نقطه ورود ترکمنستان و ایران است نیز صدق کند
سایر سرمایه‌گذاری‌های مرتبطی که این بانک شناسایی کرده و می‌تواند در آینده قریب الوقوع مورد توجه قرار گیرد، مربوط به ساخت دومین مسیر اصلی و برق رسانی خطوط راه آهن در آذربایجان، ایران، قزاقستان و ترکمنستان و احداث جاده‌های فرعی اطراف شهرها، ارتقای آبراه‌ها و کانال‌های داخلی و توسعه پایانه‌های کانتینری و کالای عمومی در بنادر خزر، نوسازی گذرگاه‌های مرزی و احداث مراکز لجستیکی و تأسیسات خدماتی کنار جاده‌ای است.
در مورد مراکز لجستیکی که در بالا ذکر شد، پیشرفت‌هایی صورت گرفته است. برای مثال، به عنوان بخشی از تکمیل خط رشت-آستارا، روس‌ها قصد دارند یک هاب لجستیکی در آستارا در مرز ایران و آذربایجان بسازند. از سوی دیگر، همین امر می‌تواند در مورد سرخس واقع در شعبه شرقی INSTC که نقطه ورود ترکمنستان و ایران است نیز صدق کند. در بقیه موارد، به نظر می‌رسد مسیرهای اضافی و برق‌رسانی اولویت اصلی بوده و نوسازی گذرگاه‌های مرزی و ساخت پایانه‌های کانتینری و باری در بنادر کاسپین در پی آن است.
بانک توسعه اوراسیا به این نتیجه رسید که ترانزیت شعبه غربی کریدور از طریق آذربایجان و ایران بزرگترین سرمایه گذاری (۶۹ درصد) را دریافت خواهد کرد که مسیر شرقی و مسیر ترانس خزر به ترتیب ۱۲ درصد و ۱۹ درصد است.
نظر شما