سرنوشت ژئواکونومیکی جهان در دستان نوظهورهای آسیا| تعاملات اوراسیایی؛ توسعه تحرکات اجتماعی و تجارت

تهمینه غمخوار؛ بازار: دنیای پیرامون ما در حال تغییر است و ما شاهد تشدید رقابتهای جهانی و ظهور دولتها در سراسر جهان هستیم. در میان این دگرگونی ها، دو حوزه فناوری و اتصال به عنوان نیروهای محرکه در جهت توسعه و رشد اقتصاد در نظر گرفته می شوند.

در مناطق مختلف جهان، آسیا به دلیل برخورداری از منابع طبیعی گسترده، سرمایه انسانی مناسب، مواهب جغرافیایی و اهمیت ژئوپلیتیکی در امور جهانی، برتری منحصر به فردی نسبت به سایر قاره ها دارد؛ به طوری که این مسئله را می توان با ظهور حداقل دو قدرت در افق آسیا یعنی «چین و روسیه» مشاهده کرد.

ارتباطات و اتصالات در این منطقه در سال های اخیر اهمیت چشمگیری پیدا کرده؛ به طوری که تجارت و سرمایه گذاری، آزادسازی و تسهیل بازرگانی، ستون های زیربنایی برای تقویت یکپارچگی منطقه ای به ویژه برای دستیابی به رشد پایدار و توسعه عادلانه محسوب می شوند. همچنین، همکاری و ادغام منطقه ای، نقش مهمی در توسعه کشورهای آسیایی از ۵۰ سال گذشته داشته که با صلح و ثبات، می توان به بهبود بیشتری نیز دست یافت.

بر اساس گزارش اتصال جهانی ۲۰۲۲ ، هفت جنبه موضوعی، ارتباطات را تقویت کرده است: ۱) توسعه زیرساختی، ۲) افزایش قیمت، ۳) تامین مالی توسط کشورها و قدرت های بزرگ، ۴) همکاری در زمان همه گیری، ۵) مقررات زدایی در جهت کاهش موانع تجاری ۶) بهره مندی از قشر جوان باهوش و سخت کوش و ۷) جمع آوری و به اشتراک گذاری داده ها برای منافع عمومی.

آسیا در همه این زمینه ها پیشرفت های بزرگی را کسب کرده و روند ارتباطات و اتصالات را بیش از هر قاره دیگری بهبود بخشیده است. در این میان، چین و روسیه چشم انداز سیاست خارجی خود را به گونه ای گسترش داده اند که می توانند همگان را بدون توجه به همسویی ها و سیاست ها سازگار کرده و به ایجاد روابط با ایالت های جدید کمک نمایند.

افزون بر این، آسیا بزرگترین تولید کننده جهان و همچنین یکی از بزرگترین بازارها است؛ به طوری که هفت کشور از ۱۰ کشور برتر از نظر ذخایر خارجی، آسیایی هستند. همچنین، این منطقه، در حال حاضر بزرگترین مقصد سرمایه گذاری مستقیم خارجی محسوب شده و احتمالاً تا سال ۲۰۳۰، برابر ۵۰ درصد به رشد تجارت جهان کمک خواهد کرد. بنابراین، با توجه به اینکه آسیا به عنوان سرنوشت ژئواکونومیکی جهان در حال ظهور است و در قرن بیست و یکم موجب تحرک اجتماعی و غلبه بر فقر شده، وابستگی آن به سیستم زنجیره تامین غربی به طور قابل توجهی کاهش یافته است. چند سال گذشته گواهی می دهد که روسیه در حال تجدید حیات و چین به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان در حال ظهور است.

برای دستیابی به این هدف، چین، از ابتکار یک کمربند_ یک جاده خود استفاده کرده؛ به طوری که این طرح از نظر امریکا به عنوان وسیله ای برای جهت دهی مجدد نظام اقتصادی جهان به شرق تلقی می شود. روسیه نیز به دلیل برقراری روابط سودمند متقابل در تجارت و سرمایه گذاریها، به آسیای مرکزی، آفریقا، آسیای جنوبی، خاورمیانه و خاور دور و همچنین کشورهای اروپایی متصل شده است.

آسیا و چندجانبه گرایی

ابتکاراتی مانند تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ابتکار کمربند_ جاده، ابتکار خلیج بنگال (بیمستک)، آ سه آن، سازمان همکاری شانگهای، سازمان اکو، اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا، بریکس و غیره نمونه هایی از چندجانبه گرایی هستند. این انجمن‌ها مطمئناً می‌توانند در یکپارچگی اقتصادی اوراسیا، به توسعه روابط سودمند دوجانبه کمک کنند.

در مقابل این نمونه ها، غرب نیز دست روی دست نگذاشته و به رقابت پرداخته است. ایالات متحده از طریق استراتژی هند_اقیانوسیه خود، کواد، ائتلاف آکوس، توافق ابراهیم، گروه I۲U۲، پیمان آنزوس و غیره را ایجاد کرده است. این مجامع امنیتی و اقتصادی مطابق با استراتژی امنیت ملی امریکا در سال ۲۰۲۲ است که توسط جو بایدن صادر شده که در آن چین و روسیه به عنوان کشورهای اصلی رقیب اعلام شده اند.

در بیشتر استراتژی های ایالات متحده و محاسبات این کشور، هند به عنوان شریک استراتژیک شناخته می شود و پاکستان و افغانستان تقریباً دور از چشم هستند. این وضعیت موجب نگرانی بسیاری در آسیا و اوراسیا شده است.

توسعه تجارت درون منطقه ای

تجارت آسیا و اقیانوسیه در طول سه فصل اول سال ۲۰۲۱، ۲۹.۶ درصد رشد داشته است، در حالی که رشد تجارت جهانی ۲۷.۸ درصد گزارش شده است. بر اساس گزارش ادغام اقتصادی آسیا در سال ۲۰۲۲. تجارت در منطقه طی مدت مشابه ۳۱.۲ درصد افزایش یافته و تجارت درون منطقه ای برابر ۵۸.۵ درصد از کل تجارت منطقه در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص داده که بالاترین سطح از سال ۱۹۹۰ است.

با توجه به اینکه اقتصاد جهانی در حال حاضر دستخوش تعادل قابل توجهی است، آسیا می تواند نقشی مرکزی در حفظ این رشد جهانی ایفا کند. روسیه به دنبال بازارهای جدید است و چین نیز برای دستیابی به بازارهای جدیدتر برای کالاهای مقرون به صرفه تلاش می کند. هم اکنون، مسکو به بازاری برتر برای شرکت های چینی تبدیل شده و خلاء باقی مانده از برندهای غربی را پر می کند؛ در حالی که چین، بزرگترین شریک تجاری روسیه بوده و ۱۶ درصد از کل تجارت خارجی این کشور را به خود اختصاص داده است.

نقش حمل و نقل و لجستیک

حمل و نقل و لجستیک نقش مهمی در حفظ اقتصاد جهانی دارند. اما مانند سایر صنایع، این دو حوزه به دلیل افزایش هزینه ها، تغییرات تکنولوژیکی، مقررات پیچیده، افزایش قیمت سوخت و حمل و نقل گران قیمت، با چالش های عظیمی روبرو بوده اند. بر همین اساس، نیاز به نوآوریهای مداوم و استفاده از فناوری موجود، در جهت مدیریت لجستیک ضروری است.

در همین راستا، بانک توسعه آسیایی تخمین زده که توسعه زیرساخت های حمل و نقل در آسیا تا سال ۲۰۳۰، به ۱.۵ تریلیون دلار در سال نیاز دارد که این میزان به دلیل الزامات کاهش تغییرات آب و هوایی، به ۱.۷ تریلیون دلار در سال افزایش خواهد یافت.

مکانیزم مالی جدید در منطقه

مدتهاست که یک مکانیزم مالی جدید در آسیا در حال ظهور است؛ به طوری که ارزهای اصلی مانند یوان، روبل و ین در حال آشکارسازی جایگاه خود هستند. این ارزها در رقابت با دلار آمریکا به عنوان ارز رایج در تجارت، به ویژه نفت و گاز، قرار گرفته است. مسکو به طور پیوسته سیاست دلارزدایی از تجارت خارجی را دنبال می کند و مذاکراتی را برای انجام تجارت از طریق ارزهای منطقه ای با هند، چین، ایران و ترکیه، انجام داده است.

راه اندازی روبل دیجیتال و تسویه ارزی با چین، به کاهش هژمونی دلار کمک خواهد کرد؛ در حالی که انعطاف‌پذیری روبل به این معنی است که روسیه تا حدی از تحریم‌های اقتصادی مصون بماند. پاکستان نیز امور مالی جدیدی را دنبال می کند. این کشور، به منظور تنوع بخشیدن به سبد تجاری و ارز خود، در حال وارد شدن به پیوند مالی جدید با روبل و یوان است. افزون بر این، اسلام آباد، برای پرداخت به روپیه و پذیرش یوان، یادداشت تفاهمی را با چین و همچنین پیشنهادی را برای امضای پیمان مبادله ارز با روسیه آغاز کرده است.

بر همین اساس در خصوص پاکستان و ابتکارات منطقه ای، می توان به یک کمربند_یک جاده و اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای کمک به تقویت اتصالات اوراسیا، اشاره کرد که با توجه به موقعیت پاکستان، این موارد می تواند بسیار سودمند باشد.

راههای پیش رو

به منظور تقویت و توسعه اتصالات در این منطقه، تلاش برای آزادسازی تجارت و سرمایه گذاری و تسهیل جریان کالا از طریق بازارهای زیرمنطقه ای، امری ضروری به نظر می رسد. همچنین، ترویج توافقنامه های تجارت آزاد منطقه ای می تواند به تجارت چندجانبه و ایجاد یک سیستم تجارت جهانی فراگیر و پایدار کمک نماید. افزون بر این، نیاز به تکمیل زیرساخت های سخت با اتصال بین مرزی نرم و کارآمد نیز احساس می شود.

همکاری بیشتر در حفاظت و مدیریت منابع طبیعی مشترک مانند رودخانه ها، اقیانوس ها و جنگل ها هم، امری مورد نیاز است؛ ضمن اینکه باید بخش کشاورزی توجه بیشتری صورت گیرد چرا که موجب کسب درآمد و ایجاد اشتغال شده و نقش مهمی در امنیت غذایی و پایداری محیطی ایفا خواهد کرد. روسیه می تواند در این زمینه به کشورهای کوچکتر کمک کند.

به منظور توسعه منابع انسانی، کشورهای آسیایی می توانند تجربیات و سیاست هایی را در خصوص آموزش فنی، سیستم های پوشش همگانی سلامت و حفاظت اجتماعی به اشتراک بگذارند. همچنین، رویکرد یکپارچه کریدورهای حمل و نقل از جمله جاده ها، راه آهن، و مسیرهای دریایی در منطقه اوراسیا، موضوعی حیاتی در نظر گرفته می شود. این امر می تواند به ایجاد لجستیک با کیفیت، بنادر خشک، خوشه های صنعتی (مجموعه ای از بنگاهای تجاری و غیر تجاری متمرکز در یک مکان جغرافیایی) و مناطق اقتصادی در امتداد این کریدورها منجر شود.

افزون بر این، ساختارهای نوآورانه ای که پروژه ها را برای بخش خصوصی قابل نقل و انتقال و جذاب و همچنین تامین مالی بخش خصوصی، در این زمینه کمک کننده خواهد بود.

بر همین اساس، می توان گفت که فاکتورهایی نظیر آب و هوا، کشاورزی، مدیریت آب، فقرزدایی، بهداشت و آموزش حوزه هایی هستند که می توانند به اتصالات سریع آسیا کمک کنند؛ در حالی که با وجود کشورهایی مانند روسیه و چین، ارتباطات سودمند متقابل در زمینه تجارت و توسعه اقتصادی و اجتماعی در این منطقه پدیدار خواهد شد.

تسهیل در حل مناقشات دوجانبه نیز می تواند به تسریع روند ادغام اوراسیا برای دستیابی به آینده ای مرفه برای مردم کمک کند، در حالی که در میان کشورهای این منطقه، پاکستان بسیار تمایل دارد تا به یک شریک موثر و مسئول در پروژه های اتصال اوراسیا تبدیل شود.