به گزارش بازار، رژیم کتوژنیک جهت کاهش وزن سریع و بهبودی در بعضی از شرایط پزشکی از جمله صرع، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، فیبروم یا اندومتریوز، دیابت، بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر یا پارکینسون، بعضی سرطان‌ها و… مورد بررسی قرار گرفته شده است.
به گفته دکتر فرزاد روشن ضمیر متخصص تغذیه و رژیم کتوژنیک بعضی افراد جهت لاغری سریع تمایل دارند این رژیم را امتحان کنند. بااین‌حال این رژیم ممکن است عوارض یا خطراتی داشته باشد که در این مقاله ابتدا به مختصری در خصوص این رژیم پرداخته می‌شود سپس به بررسی علل و روش‌های پیشگیری و درمان آنها پرداخته می‌شود.
رژیم کتوژنیک چیست؟
اگرچه ممکن است فکر کنید که رژیم کتوژنیک اخیراً معرفی شده است، اما این یک رژیم جدید نیست. در واقع، رژیم کتوژنیک برای اولین‌بار حدود ۱۰۰ سال پیش به‌عنوان درمانی برای افراد مبتلا به صرع مورداستفاده قرار گرفت.
رژیم کتوژنیک یک الگوی غذایی است که شامل مقادیر زیاد چربی، مقادیر کم تا متوسط پروتئین و کربوهیدرات بسیار کم است. رژیم کتو به طور معمول سرشار از مواد غذایی مانند کره، پنیر، تخم‌مرغ، گوشت، آجیل، روغن، غذاهای دریایی و دانه‌ها است. اما میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات، سیب‌زمینی، شیرینی‌ها یا سایر غذاهای غنی از کربوهیدرات خیلی محدود یا غیرمجاز است.
با محدودکردن کربوهیدرات‌ها و نظارت بر مصرف پروتئین، هدف رژیم کتوژنیک این است که بدن را در وضعیت کتوز تغذیه‌ای قرار دهد، یک فرایند متابولیک که باعث افزایش تولید کتون‌ها می‌شود که توسط کبد ساخته می‌شوند و می‌توانند به‌عنوان منبع انرژی اولیه بدن استفاده شوند. هنگامی که ما در کتوز نیستیم، گلوکز (که از دریافت کربوهیدرات به دست می‌آید) منبع اصلی انرژی بدن ما است.
کتون‌ها دقیقاً چیست؟
کتون‌ها محصولات جانبی محلول در آب از تجزیه چربی در کبد هستند. تولید کتون‌ها یک فرایند طبیعی بدن است که به طور منظم از جمله در هنگام خواب اتفاق می‌افتد. کبد ما همیشه مقداری کتون تولید می‌کند – اما زمانی که مصرف کربوهیدرات و پروتئین روزانه ما به‌اندازه کافی بالا باشد، تولید کتون ما نسبتاً کم می‌ماند.
چگونه بدون کربوهیدرات‌های غذایی انرژی بگیریم؟
چه در حال غذاخوردن، ورزش، نشستن یا خواب باشیم، بدن ما مشغول نظارت و تأمین انرژی خود است و در صورت لزوم، بدن ما انرژی موردنیاز خود را از منابع غیر کربوهیدرات تولید می‌کند.
یکی از راه‌هایی که بدن ما این کار را انجام می‌دهد از طریق گلوکونئوژنز است، فرایندی که از مواد غیر کربوهیدراتی برای تولید گلوکز استفاده می‌کند. ما همچنین می‌توانیم از پروتئین و چربی برای انرژی استفاده کنیم. به‌عنوان‌مثال، اسیدهای آمینه موجود در پروتئین‌هایی که مصرف می‌کنیم می‌توانند در طی گلوکونئوژنز برای ساخت گلوکز استفاده شوند و تری گلیسیریدها – نوعی چربی که در بافت چربی ذخیره می‌کنیم – می‌توانند از طریق لیپولیز تجزیه شوند و برای شروع رشته‌ای از رویدادها استفاده شوند که با ازبین‌رفتن ذخایر گلیکوژن ما کتون تولید می‌کنند. به طور خلاصه، تکیه کمتر به کربوهیدرات‌ها برای انرژی، تولید کتون را افزایش می‌دهد.
کتو می‌تواند باعث کاهش وزن شود.
شاید بزرگ‌ترین جذابیت اتخاذ رژیم کتوژنیک کاهش وزن سریع در کنار افزایش سیری و کاهش گرسنگی و اشتها باشد. اما این رژیم می‌تواند عوارض داشته باشد.
علل بروز عوارض
به طور خلاصه علت بروز عارضه در رژیم کتوژنیک، ۲ دلیل زیر است که البته تمام آنها قابل‌پیشگیری است؛ اما در صورت عدم توجه می‌تواند باعث مشکلات سلامتی شود.
۱- کاهش شدید مصرف کربوهیدرات‌ها که باعث ازدست‌دادن مایعات و مواد معدنی و تغییرات هورمونی می‌شود.
۲- حذف بعضی از گروه‌های غذایی باعث کمبود دریافت بعضی مواد مغذی مثل ویتامین‌ها و املاح می‌شود.
عارضه‌های جانبی رژیم کتو چقدر شایع است؟
شایع‌ترین عوارض که در این رژیم ممکن است رخ دهد تجربه می‌شود عبارت‌اند از:
- سردرد
- بوی بددهان
- ضعف
- خستگی
- یبوست یا اسهال (مشکلات گوارشی)
- ریزش مو
بااین‌حال، مهم است که در نظر بگیرید، اگر رژیم کتوژنیک اصولی و تخصصی باشد واقعاً چقدر این عوارض به وجود می‌آیند؟
مطالعات زیادی دراین‌خصوص انجام شده است به‌عنوان‌مثال در مطالعه که افرادی که این رژیم را برای کاهش وزن به مدت ۶ ماه یا تا دو سال داشتند تحت رژیم کتوژنیک هیچ عارضه یا عوارضی گزارش نشد. بلکه، رژیم کتوژنیک به آنها کمک کرد تا چربی بیشتری را بسوزانند.
حتی رژیم‌های کتوژنیک که برای درمان صرع در کودکان استفاده می‌شود به‌ندرت منجر به عوارض جدی می‌شود. اما چگونه است که بعضی با این رژیم دچار مشکلاتی می‌شوند؟
رژیم اصولی در مقابل غیراصولی
دقیقاً تفاوت در اصولی بودن و غیراصولی بودن رژیم است. در تمام مطالعات علمی رژیم کتوژنیک تحت نظارت یک تیم متخصص از جمله متخصص تغذیه و پزشک انجام می‌شود. متخصص تغذیه رژیم مناسب را طراحی می‌کند و پزشک با بررسی آزمایش‌ها و اقدامت دیگر شرایط فرد را تحت کنترل دارد.
اما متأسفانه اغلب افراد رژیم کتوژنیک را صرفاً بر پایه اطلاعاتی که در فضای مجازی و گوگل به دست می‌آورند و حتی وقتی اقدام به تهیه رژیم از متخصص می‌کنند یا متخصص این امر را پیدا نمی‌کنند و یا به‌اشتباه به افرادی شاید اعتماد می‌کنند که خود را متخصص و کارشناس تغذیه معرفی می‌کنند.
در یک رژیم تخصصی که میزان مناسب مواد غذایی، کربوهیدرات، چربی، پروتئین، نمک، آب، فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی معین شده است، عوارض جانبی کمی را تجربه خواهید کرد.
البته ذکر این نکته اهمیت دارد که بعضی عوارض، در هر رژیم لاغری ممکن است رخ دهد. بالاخره بدن در حال کاهش وزن است و واکنش می‌دهد؛ مثلاً با ایجاد خستگی، بی‌حالی یا ریزش مو. در رژیم کتوژنیک چون کاهش وزن سریع‌تر است این موارد ممکن است شدیدتر باشد اگرچه تا حدود زیادی قابل‌پیشگیری است.
لیست عوارض این رژیم
در ادامه عوارض احتمالی رژیم و روش‌های پیشگیری و کنترل آن ذکر می‌شود. همان‌طور که در بالا اشاره شد عمده دلیل بروز این عوارض کم‌آبی، اختلال الکترولیت، کمبود بعضی مواد مغذی است.
بوی بددهان
بوی بددهان که اغلب به‌صورت میوه‌ای و کمی شیرین در رژیم کتوژنیک معمول است. برای اکثر افراد، این بوی غیرعادی ظرف چند هفته از بین می‌رود. برای کاهش آن می‌توانید از آدامس‌های بدون قند یا چوب دارچین استفاده کنید.
گرفتگی عضلات
علت گرفتگی عضلات خطر کم‌آبی و تغییر در تعادل الکترولیت‌هاست بنابراین مصرف آب خود را افزایش بدهید. همچنین مصرف سدیم، پتاسیم و منیزیوم را فراموش نکنید.
افزایش کلسترول
علت اصلی آن افزایش مصرف بی‌رویه چربی‌های اشباع مثل کره است. متأسفانه در بعضی از رژیم‌های کتوژنیک غیراصولی، مصرف مواد غذایی مجاز نامحدود است و به‌نوعی مصرف چربی را بی‌خطر می‌دانند درصورتی‌که مصرف هر چیزی بیش از نیاز بدن مضر است.
لذا بیش از حد چربی و روغن مصرف نکنید چرا که هیچ فایده‌ای ندارد.
پوکی‌استخوان
به دلیل حذف شیر و ماست رخ می‌دهد لذا مصرف مکمل‌های اضافی کلسیم و ویتامین D موردنیاز است.
سنگ کلیه
کم‌آبی بدن عامل اصلی سنگ کلیه است. با مصرف مقادیر بیشتر آب (حداقل ۲ لیتر در روز) می‌توان از تشکیل سنگ‌های کلیوی جلوگیری کرد.
مشکلات گوارشی
از جمله مشکلات گوارشی یبوست است که بایستی جهت کاهش و برطرف‌کردن آن آب فراوان بنوشید و از ملین‌های بدون قند مثل پوست اسفرزه استفاده کنید. البته در رژیم نیز مصرف سبزی‌ها با فیبر بالا، مغزها و دانه‌ها مثل تخم کتان نیز در نظر بگیرید.
در صورت بروز اسهال یا تهوع میزان چربی و روغن خود را کم کنید. بهتر است از ابتدای رژیم کم‌کم روغن رژیم افزایش پیدا کند.
افزایش ضربان قلب
تپش قلب بندرت در چند هفته اول رژیم کتوژنیک ممکن است اتفاق بیفتد که علت آن کم‌آبی یک علت شایع و همچنین مصرف کم‌نمک است. نوشیدن زیاد قهوه نیز ممکن است به این امر کمک کند.
افت قند خون یا هیپوگلیسمی
این مورد فقط در افرادی که مشکل قند خون مثل دیابت دارند و یا از داروهایی برای کنترل سطح قند خون خود استفاده می‌کنند، ممکن است رخ دهد؛ بنابراین اگر دیابت دارید حتماً در رژیم باید مرتب قند خون خود را چک کنید و نیاز است دوز داروی خود را باتوجه‌به سطح قند خود اصلاح کنید.
در سایر افرادی که عنوان می‌کنند قند خونشان افت کرده معمولاً کاهش فشارخون است که با مصرف آب و نمک بهتر می‌شود و سعی کنید تعداد وعده‌های خود را افزایش دهید. اما اگر هنوز احساس می‌کنید افت قند خون دارید بهتر است با انجام آزمایش از این قضیه مطمئن شوید.
این رژیم ایده‌آل‌ترین رژیم برای افراد ورزشکار حرفه‌ای نیست؛ اما حتی افراد حرفه‌ای هم ممکن است مدتی را جهت کاهش چربی و سایز این رژیم را داشته باشند. در یکی دو هفته اول رژیم توصیه می‌شود ورزش را با شدت کمتری انجام دهید. ولی ورزش را قطع نکنید.
افزایش وزن بعد از رهاکردن رژیم
در واقع با رهاکردن هر رژیم کاهش وزنی و بازگشت به روش قبل، وزن برمی‌گردد. اما در رژیم کتوژنیک به دلیل کاهش وزن بیشتر آن، این برگشت وزن محسوس است.
اغلب افراد سرخود این رژیم را می‌گیرند و به یکباره به دلیلی رها می‌کنند؛ لذا اولاً افراد بایستی توقع خود را از رژیم‌های کاهش وزن اصلاح کنند و دوم اگر با رژیم کتوژنیک وزن کم کردید بایستی به‌مرور به رژیم عادی بروید و یک رژیم تثبیت بگیرید (مثل هر رژیم لاغری دیگر!).
ریزش عضلات
در رژیم‌های غیراصولی به دلیل مصرف بیش از حد چربی و از طرفی عدم مصرف پروتئین و حتی توصیه‌های غیرکارشناسی از قبیل توصیه به عدم ورزش یا فستینگ‌های طولانی اغلب افراد دچار ازدست‌دادن عضله و شل‌شدن بدن می‌شوند.
جهت حفظ و بازسازی عضلات مصرف دریافت میزان مناسب پروتئین و ورزش ضروری است.
افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی
مثل هر رژیمی، در رژیم کتوژنیک نیز مصرف زیاد کره، گوشت‌های قرمز، سرخ‌کردنی‌ها و… مضر است و احتمال بروز بیماری‌های قلبی را زیاد می‌کند. اما وقتی رژیم کتوژنیک به‌درستی انجام شود، یعنی مقادیر موردنیاز فرد محاسبه شده باشد و مقدار زیاد و متنوعی سبزی‌ها و منابع خوب پروتئین حیوانی مثل ماهی و مغزها و نیز روغن‌زیتون مصرف شود این مشکلات به وجود نمی‌آید.
خطرات این رژیم
کتوز سالم و بی‌خطر است، اما برای همه مناسب نیست. در واقع رژیم کتوژنیک برای بعضی افراد حتی خطرناک است؛ بنابراین بهتر است این رژیم را نگیرند، از جمله:
- پانکراتیت
- نارسایی کبد شدید
- کمبود کارنیتین
- پورفیری
- اختلالات ارثی در متابولیسم چربی
- بیماری‌های کلیه
همچنین خانم‌های باردار، شیرده و کودکان نباید از این رژیم جهت کاهش وزن استفاده کنند.
رژیم کتوژنیک آنلاین اصولی و تخصصی
به گفته دکتر روشن ضمیر که مقالات زیادی بر اساس تحقیقات و منابع معتبر در سایت رژیم آنلاین تخصصی نوشته است؛ نکته اساسی این رژیم این است که اگر درست و اصولی تنظیم نشود علاوه بر اینکه ممکن است اثرات مطلوبی نداشته باشد، بلکه عوارض متعددی نیز به همراه داشته باشد که اکثر افرادی که این رژیم را سرخود یا از افراد غیرمتخصص گرفته‌اند با این عوارض آشنا هستند.
در حقیقت رژیم کتوژنیک فقط یکسری باید نبایدها، رعایت یک هرم غذایی و مصرف مکمل نیست؛ بلکه همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد این رژیم یک رژیم تخصصی است. اما متأسفانه در فضای مجازی این رژیم را در حد همین توصیه‌های کلی و دستورات آشپزی معرفی کنند.
اما توسعه فضای مجازی، عده‌ای دست به تجویز و فروش این رژیم با تبلیغات زیاد زده‌اند. متأسفانه با بررسی‌های انجام شده عمده اینها، افرادی غیرمتخصص هستند که تنها با کپی‌برداری از چند رژیم و سایت، اقدام به فروش آنها به مردم می‌کنند. مگر واقعاً در ایران چند متخصص تغذیه متبحر به رژیم کتوژنیک داریم!
نمونه‌هایی از رژیم کتوژنیک وجود دارد که به مبالغ حتی زیاد به افراد فروخته‌اند که تنها یک فایل pdf حاوی یک لیست غذایی بوده، یعنی حتی در سربرگ رژیم اسم و مشخصات شخص نیز ذکر نشده در واقع یک فایل را به همه فروخته‌اند.
بنابراین، به‌شدت توصیه می‌کنیم اگر می‌خواهید یک رژیم کتوژنیک غیراصولی بگیرید بهتر است به دنبال یک رژیم عادی بروید؛ چون ارزش به‌خطرافتادن سلامتی‌تان را ندارد.
بهترین دکتر رژیم کتوژنیک چه مشخصاتی باید داشته باشد؟
درصورتی‌که در حال تحقیق برای یافتن بهترین دکتر برای رژیم کتو هستید بایستی این خصوصیات را در نظر داشته باشد:
- دانش و تخصص کافی در این زمینه
- مجوزهای قانونی و علمی
- پشتیبانی از افراد و پاسخ به سؤالات و مشکلات
- انعطاف‌پذیری در خصوص تغییر برنامه
- توانایی تجویز مکمل و دارو و تفسیر آزمایش‌ها
خلاصه
اگرچه جهت کاهش وزن در مرحله اول رژیم کتوژنیک توصیه نمی‌شود؛ اما اغلب افراد خواهان روش متفاوت و البته کاهش وزن سریع هستند.
رژیم کتوژنیک نیز نه‌تنها به‌عنوان یک رژیم مد روز، بلکه به‌عنوان یک رژیم علمی که هزاران مطالعه و تحقیق روی آن انجام شده می‌تواند در لاغری سریع مفید باشد.
اما توجه به بعضی موارد بسیار مهم است؛ مثلاً این رژیم برای بعضی افراد از جمله بیماری‌های حاد کلیوی خطرناک است و در ثانی همه فوایدی که در مطالعات دیده شده در اثر از یک رژیم کتوژنیک اصولی، تحت نظارت و تجویز متخصص تغذیه و پزشک بوده است نه رژیم کتوژنیکی که در گوگل فارسی و اینستاگرام افراد می‌گیرند و دچار مشکل می‌شوند!
کم‌آبی، کاهش مواد معدنی، عدم تنوع مواد غذایی و مصرف بیش از حد مواد مضر مثل چربی‌ها معمولاً مقصر اصلی عوارض جانبی یک رژیم کتوژنیک غیراصولی و بدون حساب و کتاب است که به‌راحتی با تحت‌نظر بودن یک متخصص بودن و تجویز یک رژیم مناسب در کنار رعایت توصیه‌هایی ساده از قبیل مصرف آب فراوان، نمک و سایر مواد موردنیاز مثل ویتامین‌ها و فیبر قابل‌پیشگیری است.
این مطالب از سایت آردایت rdiet.ir که مرجع علمی رژیم کتوژنیک است جمع‌آوری و خلاصه شده است. لطفاً درصورتی‌که تمایل به دریافت و کسب اطلاعات بیشتر در خصوص رژیم کتوژنیک تخصصی که مشخصات زیر را دارد:
- رژیم متناسب با شرایط شما
- شامل بیش از ۱۵ صفحه رژیم به شکل pdf
- توضیحات کامل و مفصل صوتی
- پشتیبانی و ارتباط مستقیم با خود دکتر (شماره دکتر را خواهید داشت و هر سؤال یا مشکلی داشتید می‌توانید بپرسید)
- گزارش هفتگی و در صورت لزوم تغییر رژیم جدید به طور رایگان
لطفاً مستقیماً با شماره منشی دکتر ۰۹۰۵۵۳۸۰۱۴۹ در تماس باشید یا پیامک دهید یا پیام خود را واتس‌اپ یا تلگرام… ارسال کنید و یا می‌توانید مستقیماً در گوگل رژیم کتوژنیک دکتر روشن ضمیر را جستجو کنید.
نظر شما