بازار؛ گروه بین الملل: افزایش دو برابری حجم تعاملات اقتصادی میان ایران و برزیل در یک سال اخیر به همراه همسویی ایدئولوژیکی دو کشور و مواضع ضد امپریالیستی آنها می تواند افق های جدیدی در روابط دو کشور بگشاید که تقویت و تثبیت روابط اقتصادی و ایجاد پیوندهای مستحکم تر دیپلماتیک میان دو ملت بخشی از رهاورد آن است.
از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم و تمرکز دیپلماسی اقتصادی آن بر گسترش روابط تجاری و اقتصادی با همسایگان و هم چنین کشورهای آمریکای لاتین، روند مبادلات تجاری ایران با این پهنه جغرافیایی رنگ و بوی تازه ای به خود گرفته است و سیر صعودی را طی می کند. این در حالی است که حسن روحانی رئیس جمهوری پیشین ایران عمدتا تمرکز دولت خود را بر توسعه مراودات تجاری با کشورهای آسیایی و اروپایی بنا نهاده بود و تعاملات ایران با آمریکای لاتین تقریبا در دوره اول روحانی رو به افول رفت، هر چند که با خروج یکجانبه آمریکا از برجام و عدم کنشگری اتحادیه اروپا در آن برهه زمانی، ایران مجددا تصمیم گرفت شرکا و دوستان خود را از سایر نقاط جهان انتخاب کند.
در میان کشورهای آمریکای لاتین، برزیل یکی از شرکای مهم استراتژیک و تجاری ایران بوده است و طی سال ها شخصیت رهبران هر دو کشور، افکار و تمایلات ایدئولوژیک و برداشت آنها از رابطه با غرب، محرک اصلی پویایی روابط دوجانبه فی مابین بوده است. برهه زمانی شکوفایی روابط اقتصادی ایران و برزیل مربوط به سال های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱ است که در این زمان لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا رئیس جمهوری چپ گرای برزیل که سیاست های ضدآمریکایی دارد بر سر کار بود.
داسیلوا که قصد داشت تمرکز سیاست خارجی خود را از کشورهای آمریکای شمالی و اروپایی به کشورهای در حال توسعه آمریکای لاتین، آفریقا و خاورمیانه منتقل کند، نگاه ویژه ای به روابط سیاسی و اقتصادی با ایران داشت . افزون بر این، دوران وی که همزمان با تصدی گری محمود احمدی نژاد در ایران بود بازه زمانی طلایی مراودات ایران و برزیل به شمار می رود. زیرا میزان روابط تجاری دو طرف از ۱۴۰ میلیون دلار به ۳ میلیارد دلار در سال رسید. در حال حاضر هم که داسیلوا مجددا از سال ۲۰۲۲ بر سر کار است، ایران این اقبال را دارد که بار دیگر رشد مراودات اقتصادی با این کشور را کلید بزند. این در حالی است که خلف وی ژایر بولسونارو در سال ۲۰۱۸ تمایل چندانی به بهبود روابط دوجانبه با ایران نداشت چرا که این رئیس‌جمهور جناح راست با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا همسو شد و به تبعیت از تحریم های آمریکا محدودیت هایی در تجارت با ایران اعمال کرد به طوری که حجم رابطه تجاری دو کشور در سال ۲۰۱۹ به حدود ۲ میلیارد دلار رسید.
لولا داسیلوا که بعد از اتفاقات مهمی که در زندگی سیاسی و حرفه ای اش رخ داد، پس از آزادی از زندان، توانست در انتخابات سال ۲۰۲۲ با کسب بیش از ۵۰ درصد آرا رقیب خود را در انتخابات شکست داده و بر مسند ریاست جمهوری برزیل تکیه کند. در واقع با نگاهی به دیدگاه ضد امپریالیستی این فرد و کارنامه ی وی در دوران گذشته ریاست جمهوری، توسعه چشم گیری در روابط برزیل و ایران به چشم می خورد و در واقع همین رویه در دوره ریاست جمهوری جدید وی که همزمان با دوره ابراهیم رئیسی است انتطار می رود.
اخیرا نیز لودمار گونسالوس آگیلارنتو سفیر برزیل در ایران گفته است که حجم تبادلات تجاری میان دو کشور در سال گذشته میلادی با افزایش دوبرابری به ۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار رسیده است و با در نظر گرفتن تجارت غیر مستقیم حجم مبادلات به بیش از هفت میلیارد دلار می‌رسد. وی در بازدید از پالایشگاه و پتروشیمی آبادان در جمع خبرنگاران اعلام کرد که میزان مبادلات ایران و برزیل در سال ۲۰۲۱ حدود ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار بوده است.
سازمان ملل متحد در گزارش سال ۲۰۱۹ خود از حجم ۲.۲ میلیارد دلاری صادرات برزیل به ایران خبر داده بود که عمدتا شامل غلات، نهاده دامی، ذرت، سویا، روغن آفتابگردان و سویا، کنجاله سویا و گوشت و شکر بوده است. بر اساس این گزارش صادرات ایران به برزیل در طی مدت یاد شده به ۱۱۶ میلیون دلار رسیده بود.
اعطای مجوز برای پهلوگرفتن دو ناو جنگی ایرانی در بندر ریودوژانیرو از سوی رئیس جمهوری برزیل به رغم فشارهای آمریکا نمود تازه ای از همسویی سیاست های ایران و برزیل است
همسویی سیاست های ایران و برزیل در دوره جدید ریاست جمهوری داسیلوا نمودهای تازه ای نیز پیدا کرده است. اخیرا دو ناو جنگی ایرانی به نام‌های «مکران» و «دنا» در بندری در ریودوژانیرو پهلو گرفتند. این اقدام با مجوز رسمی شخص داسیلوا و به رغم فشارهای آمریکا در این خصوص صورت گرفته است.
در واقع این اتفاق اخیر به نوعی اشاره به اهمیت حضور ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران در دریای کارائیب دارد و حاکی از نفوذ و حضور کشتی های نظامی ایران در منطقه ای است که در گذشته نقش حیاط خلوت آمریکا را ایفا می کرده است. اما در طی سالیان اخیر و در پی شکل گیری نگاه ضد امپریالیستی در آمریکای لاتین و فروپاشی حکومت های وابسته به ایالات متحد میتوان گفت که نوعی آمریکا ستیزی در این پهنه جغرافیایی ایجاد شده است که به ایران در پیش برد منافع سیاسی خود در آمریکای لاتین و رویارویی با تهدیدهای آمریکا در منطقه کمک می کند.
اهمیت برزیل برای ایران در حوزه کشت فراسرزمینی
از سوی دیگر موضوع تامین امنیت غذایی یکی دیگر از مولفه های تعیین کننده روابط ایران با کشورهای آمریکای لاتین است. بر اساس گزارش فائو، بیش از ۴۰ درصد از مواد غذایی موجود جهان در آمریکای لاتین موجود است و در آینده کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین تامین کنندگان اصلی مواد غذایی خواهند بود که علت آن وجود خاک حاصلخیز و ذخایر آب شیرین در این منطقه جغرافیایی است که به عنوان منطقه ای استراتژیک شناخته شود به طوری که در آینده نیز بر نقش و اهمیت آن افزوده خواهد شد.
کشاورزی فرا سرزمینی برای ایران در حکم استراتژی امنیت غذایی است و با توجه به شرایط اقلیمی گرم و خشک ایران و متوسط بارندگی ۲۳۰ میلی‌متر در کشور بسیار ضروری و حیاتی است
به واقع، کشاورزی فرا سرزمینی برای ایران در حکم استراتژی امنیت غذایی است و با توجه به شرایط اقلیمی گرم و خشک ایران و متوسط بارندگی ۲۳۰ میلی‌متر در کشور، بسیار ضروری و حیاتی است. ایران در سال حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تن گوشت قرمز یا دام زنده وارد می‌کند که بصورت دام سبک از کشورهایی مانند آسیای میانه و مغولستان و دام سنگین از برزیل، استرالیا و نیوزلند صورت می گیرد و ایران تقریباً بیش از ۸۰ درصد از گوشت دام سنگین مورد نیاز خود را از برزیل تأمین می‌کند. در حوزه نهاده های دامی شامل ذرت، کنجاله سویا، سویا و جو حدود ۹۰ درصد این اقلام وارداتی هستند. از سوی دیگر کشوری مانند قزاقستان آب و هوای مشابه ایران دارد و ظرفیت کشاورزی آن محدود است و مضاف بر این قیمت تمام شده کشت محصولاتی چون سویا در ایران به علت شرایط کشاورزی بالا است و ایران ناچارا در خصوص کشاورزی فرا سرزمینی محصولاتی مانند سویا باید بر آمریکای جنوبی متمرکز شود. هم چنین کشورهای آمریکای جنوبی با موقعیت مناسب آبی و بارش های فراوان برای کشت نیشکر بسیار مناسب هستند . محور دامداری دنیا بر روی نوار کره زمین و خط استوا قرار دارد و این نوار سبز نیوزلند، استرالیا و برزیل را شامل می‌شود.
به گفته سید فخرالدین عامریان، رئیس اتاق بازرگانی و کشاورزی ایران و برزیل، ایران در حال حاضر کشت فراسرزمینی را در ۶۰ هکتار از مزارع برزیل آغاز کزده است. از مزایای کشت فراسرزمینی در برزیل مالکیت ۱۰۰ درصد زمین است و در واقع مالکیت خارجی در این کشور کاملاً به رسمیت شناخته شده است. تا امروز کشورهایی مانند چین به میزان ۲ میلیون هکتار و ژاپن ۱.۵ میلیون هکتار زمین در برزیل خریداری کرده و به کار کشت و زرع در آن می پردازند. مزیت دیگر کشاورزی فرا سرزمینی در برزیل متوسط بالای بارندگی تا حدود ۲۵۰۰ میلی‌متر است و هزینه تقریبا رایگان آب در این کشور است.
امتیاز قابل توجه دیگر برای اجرای این طرح در برزیل بحث منابع مالی است. برای خرید ۵۰۰ هزار هکتار زمین در هر گوشه از جهان هزینه ای حدود ۲ میلیارد دلار برآورد شده است که شامل سرمایه‌گذاری در زمین، ماشین‌آلات، کشت، داشت و برداشت است و هیچ کشوری بجز برزیل آمادگی تأمین منابع مالی برای کشاورزی ایران در خاک خود را ندارد. برای خرید مزارع کشاورزی در این کشور میتوان از بانک «بوندس‌بانک» برزیل تا ۸۵ درصد منابع مالی و تسهیلات برای کاشت، داشت، برداشت، خرید زمین و ماشین‌آلات دریافت کرد و تنها با پرداخت ۱۵ درصد مبلغ اولیه کار زراعت را در این کشور آغاز کرد.هم چنین برزیل خود مرکز تولید ادوات کشاورزی است و برخلاف ونزوئلا که زیرساخت های ضعیف و منابع مالی محدودی برای کشاورزی دارد، برزیل گزینه بسیار عالی برای کشاورزی فرا سرزمینی محسوب می‌شود.
منافع مشترک در تعاملات اقتصادی ایران و برزیل
برزیل به عنوان یک کشور در حال توسعه توانسته مرزهای توسعه اقتصادی و اجتماعی را طی کند و به رغم کاستی ها و چالش هایی چون فساد در قدرت به عضویت سازمان های مهمی چون بریکس و گروه ۲۰ در آید. از سوی دیگر ایران هم در ائتلاف های منطقه ای متعددی به عنوان یک قدرت منطقه ای در غرب آسیا و خاور میانه مطرح است و یکی از اعضای بلوک اقتصادی مهمی چون شانگهای است و در آینده ای نزدیک هم به سازمان اقتصادی اوراسیا خواهد پیوست. ائتلاف دو قدرت از دو منطقه می تواند باعث ضریب دادن و گسترش نفوذ هریک از آنها چه در منطقه خود و چه در منطقه دیگر باشد.
اما در این میان به عقیده کارشناسان و صاحب نظران اقتصادی به جز چالش هایی چون تحریم ها و مسایل نقل و انتقال پول در تعاملات مالی دو کشور، یکی از مهم ترین موانع در رشد تجارت میان ایران و برزیل شناخت ناکافی دو طرف از ظرفیت‌های همکاری است که با حضور تجار در نمایشگاه‌ها و تبادل هیات های تجاری میان دو کشور میتوان آن را برطرف کرد.
بعد مسافت و مشکلات حمل و نقل یکی از موانع رشد چشم گیر روابط تجاری ایران و برزیل است
یکی دیگر از موانع گسترش روابط تجاری میان دو کشور بُعد مسافت و مشکلات حمل و نقل است. در پی تحریم ها، کشتیرانی‌های بین‌المللی از عبور و مرور در بنادر ایرانی خودداری می کنند و تجار ایرانی به ناچار کالاها را از بنادر واسطه مانند جبل‌علی در دبی با کانتینر متفاوت به برزیل حمل می‌کنند. بارگیری مجدد در کشور ثالث بخشی از مزیت رقابتی کالای ایرانی را از بین برده و هزینه تمام‌شده صادرات را نیز افزایش می‌دهد. در این زمینه راه‌اندازی خط مستقیم کشتیرانی می‌تواند تا حد زیادی این مانع را برطرف کند و البته در این رابطه پاییز سال جاری عامریان از احتمال راه اندازی خط مستقیم کشتیرانی میان ایران و برزیل تا پایان سال جاری خبر داده است.
نتیجه
روابط دوجانبه ایران با ملل آمریکای لاتین که غالبا مواضع ایدئولوژیکی همسو با ایران و ضد امپریالیستی دارند در طی سال های گذشته به طور معمول قوت گرفته است و ایران برای دور زدن تحریم های آمریکا و رهایی از فشارها و تنگناهای اقتصادی ناشی از تحریم ها مایل به تجارت با کشورهایی است که دولتمردان آن به استفاده از مکانیسم هایی چون تهاتر کالا و استفاده از ارزهای ملی رغبت بیشتری نشن می دهند.
حزب حاکم در اکثر کشورهای آمریکای لاتین چپ گرا است که امنیت و آینده اقتصادی غرب را به چالش می کند و چنین شرایطی تلاش‌های استراتژیک و اقتصادی ایران را از طریق شرکایی مانند برزیل، کوبا، ونزوئلا، آرژانتین و مکزیک که هم‌اکنون در حوزه منافع و نفوذ در آمریکای لاتین باقی مانده‌اند، بهبود بخشیده است.
مضاف بر این، استراتژی امنیت غذایی ایران ایجاب می‌کند به سمت کشت محصولاتی برود که برای تامین نیازهای خود ناچار به واردات آن ها است و این برای این کار کشت فراسرزمینی ذرت، سویا، شکر در مزارع برزیل مطمئن ترین و مقرون به صرفه ترین روش است.
نظر شما