نگاه به شرق ایران و مجارستان زمینه پیشبرد منافع؛ بوداپست پل تهران به بازارهای جهانی

بازار؛ گروه بین‌الملل: مجارستان یکی از کشورهای اروپای شرقی است که نگاه ویژه ای به ایران به عنوان یک بازیگر مهم منطقه ای اتخاذ کرده و به رغم تحریم های غرب علیه تهران هم چنان درصدد توسعه روابط دو جانبه خود با ایران در حوزه های اقتصادی، آموزشی و سیاسی است.

اخیرا نیز وزیر خارجه مجارستان پیتر سیارتو در تماس تلفتی با همتای ایرانی خود حسین امیر عبداللهیان خواستار ادامه همکاری های موثر میان دو کشور در زمینه های علمی، آموزشی و اقتصادی شده است. آبان ماه سال جاری سومین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و مجارستان در بوداپست برگزار شد و پروتکل آن به امضای «سید احسان خاندوزی» وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران و سیارتو رسید.

این در حالی است که به گفته خاندوزی حجم تبادلات خارجی دو طرف در سال جاری نسبت به سال قبل افزایش ۵۵ درصدی داشته است. خوراک دام و طیور، کود، پتروشیمی و ماشین‌آلات ازجمله محصولات مورد مبادله دو کشور است. خاندوزی از برنامه‌ تهران و بوداپست برای افزایش تجارت دوجانبه سالانه به ۱۰۰ میلیون یورو نیز خبر داده بود.

سیارتو پس از امضای پروتکل سومین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و مجارستان در تهران از حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای جمایت کرد. وی همچنین در صفحه مجازی خود نوشت که دولت مجارستان قصد دارد ایران را در سیستم همکاری‌های بین المللی ادغام کند. وی هم چنین از تصمیم بوداپست برای گسترش همکاری ها با ایران برای عادی سازی اوضاع خبر داده بود . این در حالی است که این کشور اروپای شرقی کاملا از تحریم های غرب علیه ایران آگاه است.

تهران و بوداپست قرار است در آینده ای نزدیک سه سند همکاری در حوزه کشاورزی، بهداشت دام و قرنطینه گیاهی امضا کنند. در زمینه همکاری های آموزشی و آکادمیک نیز مجارستان با اعطای ۱۰۰ بورسیه به دانشجویان ایرانی موافقت کرده است و این در حالی است که تاکنون بالغ بر ۶۰۰ دانشجو خواستار استفاده از بورسیه تحصیلی در این کشور شده اند. همکاری های آموزشی و آکادمیک یکی از شاخه های مهم همکاری ایران و مجارستان است. تاکنون چندین هزار دانشجوی ایرانی از دانشگاه های مجارستان فارغ التحصیل شده اند و چندین هزار تن هم مشغول تحصیل هستند که شماری از آن ها مشمول بورسیه دولتی این کشور اروپای شرقی شده اند.

از سال ۲۰۱۰ تاکنون که حزب سیاسی فیدس در مجارستان حاکم شده است، این کشور بهبود وضعیت اقتصادی و اشتغال از طریق مشارکت و جذب سرمایه گذاری خارجی را در اولویت برنامه های خود قرارداده است. بنابراین میتوان گفت اولویت اصلی در سیاست خارجی مجارستان ، توسعه مناسبات اقتصادی با طرف های خارجی در راستای حفظ و تداوم رشد اقتصادی و جذب بیشتر سرمایه گذاری خارجی است. در واقع مجارستان قصد دارد با هموار کردن مسیر تجارت خارجی و جذب سرمایه گذاری خارجی از طرق مختلف بر مشکلات ناشی از فقدان ثروت انرژی خود (نفت و گاز) غلبه کند زیرا این کشور از نظر انرژی تا حد زیادی به روسیه متکی است.

وابستگی مجارستان به گاز روسیه تا حدی است که پس از جنگ اوکراین و تحریم های شدید غرب علیه مسکو، ویکتور اوربان، نخست وزیر این کشور گفته بود اروپا با تحریم روسیه به سینه خود شلیک کرد. وی پیش تر در یک کنفرانس خبری نیز گفته بود: اگر روسیه بخواهد، مجارستان هزینه محموله‌های گاز از این کشور را با روبل پرداخت خواهد کرد.

ضدیت مجارستان با اتحادیه اروپا در خصوص روسیه بسیار به مواضع تهران درباره مسکو مشابهت دارد. مقام های ایرانی نیز بارها به محکوم کردن تحریم های اروپا علیه روسیه پرداخته اند. مهرماه سال جاری نیز علی باقری معاون سیاسی وزیر خارجه طی سفر خود به بوداپست با اشاره به استمرار جنگ در اروپا و به مخاطره افتادن امنیت انرژی در این منطقه تصریح کرده بود که آثار جنگ در اروپا ثابت کرد تحریم تیغ دولبه است که پیامدهای آن دامن تحریم‌کنندگان را هم می‌گیرد. باقری خاطرنشان کرده بود که جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تا در کنار سایر عرضه‌کنندگان انرژی، ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه خود را برای بازگشت امنیت انرژی به بازار به اشتراک بگذارد.

نیازهای انرژی مجارستان فرصتی مطلوب برای ایران است تا با تامین انرژی و سوخت برای این کشور شراکتی ایمن با برد متقابل را با مجارستان رقم زند

از آنجایی که مجارستان که سهم بسیار اندکی از ثروت طبیعی سوخت های فسیلی را در اختیار دارد و متقابلا ایران در زمینه عرضه نفت خام و گاز یکی از کشورهای مهم تامین کننده است، این موضوع می تواند فرصتی مطلوب برای ایران باشد تا شراکتی ایمن با برد متقابل را با مجارستان در حوزه انرژی رقم زند و به پیشبرد روابط اقتصادی دو طرف کمک کند، چون همان طور که پیش تر گفته شد انرژی پاشنه آشیل مجارستان است و این کشور به شدت به واردات سوخت و نفت و گاز برای تامین نیازهای جمعیت حدود ده میلیون نفری خود وابسته است.

تحقق چنین هدفی نیازمند ایجاد بسترهای لازم دیپلماتیک از جمله پویایی بیش تر دیپلماسی انرژِی، تبادل هیات های تجاری و رایزنی و هم چنین بررسی و ایجاد شرایط لازم برای افزودن مجارستان به لیست کشورهایی است که از ایران انرژی وارد می کنند که یکی از برجسته ترین آن ها چین است. ایران برای گسترش روابط تجاری خود با مجارستان گام های دیگری نیز برداشته است که از جمله آن ها می توان به راه اندازی دفتر توسعه تجارت وزارت صمت اشاره کرد که هدف آن تسهیل مراودات میان فعالان اقتصادی ایران و مجارستان و گسترش فعالیت های اقتصادی ایران در شرق اروپا بوده است.

طی سال های اخیر مجارستان به کشوری تبدیل شده که سرمایه های خارجی گسترده ای را دریافت میکند. میزان سرمایه گذاری های خارجی در این کشور تنها در سال ۲۰۲۲ به ۶ میلیارد یورو رسیده است که ۴۸ درصد آن از سوی کشورهای شرقی تامین شده است. سرمایه گذاری های خارجی در مجارستان عموما در حوزه های بانکداری، خودروسازی، توسعه نرم‌افزار و علوم زیستی است. حجم تجارت خارجی مجارستان ۲۸۰ میلیارد دلار است. طبق اعلام مرکز آمار رسمی مجارستان و نیز اتحادیه اروپا و سایر سازمان مالی بین المللی مانندIMF ،رشد اقتصادی این کشور در سال ۲۰۱۹ میلادی ۴.۹ درصد بوده است .

دولت مجارستان برای نیل به اهداف اقتصادی در سیاست خارجی، از سال ۲۰۱۴ میلادی دست به تغییراتی در ساختار وزارت امور خارجه خود زده و این وزارت ،به وزارت امور خارجه و تجارت تغییر نام یافته است. سیارتو ، در راس این وزارت ضمن تمشیت امورسیاسی ، تجارت خارجی را برعهده گرفته و درسفرهای مکرر و هدفمند خارجی، اسناد مختلف تجاری و اقتصادی را به امضاء رسانده است.

طی سال های اخیر کشورهای شرقی یکی از مهم ترین قطب های سرمایه گذاری در این کشور بوده اند. بنا به آمار رسمی مجارستان، یکی از مهم ترین کشورهای سرمایه گذار در بوداپست کره جنوبی بوده است که در سال ۲۰۲۱ بیش از نیمی از سرمایه گذاری های انجام شده در مجارستان از سوی سئول انجام شده است. حضور پررنگ تر کشورهای شرقی در مجارستان به لطف سیاست «گشایش شرقی» این کشور شکل گرفته است. این سیاست از سال ۲۰۱۲ به یکی از اصول سیاست خارجی و اقتصادی مجارستان تبدیل شده است. زیرا درپی بحران اقتصادی که طی سال های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ گریبانگیر کشورهای اروپایی شد، مجارستان بر آن شد تا دروازه های خود را به روی سایر کشورهای جهان هم باز کند تا تجارت و سرمایه گذاری خارجی در این کشور بیشتر شکوفا شود.

بنابراین مجارستان پی برده است که به عنوان پلی به اروپای غربی می تواند با تسهیل دسترسی سایر کشورها به این منطقه تبدیل به یک مرکز لجستیک و حمل و نقل بین اتحادیه اروپا و آسیا شود و از سوی دیگر بتواند با اتخاذ رویکرد کلی تر و وسیع تر نسبت به کشورها از حمایت بازیگران بین المللی و منطقه‌ای در راستای منافع ملی خود سود برد.

چرا مراودات و تعاملات با مجارستان برای ایران مهم است؟

با توجه به اهمیت شرق برای مجارستان، چنین بر می آید که این کشور می تواند به ایران در خنثی کردن تحریم ها کمک کند و دروازه ای برای ورود ایران به بازارهای اروپایی باشد و در واقع بتواند سیاست های خصمانه اروپا علیه ایران را تعدیل کند.

روابط ایران و مجارستان نیز نشات گرفته از سیاست کلیدی «نگاه به شرق» این کشور است. سیارتو پیش تر در گفت و گویی تلفنی با امیرعبداللهیان گفته بود ورود قوی تر ایران به بازارهای انرژی به نفع همه کشورهای جهان است. وی هم چنین ضمن قدردانی از تلاش های ایران برای ایجاد صلح در خاورمیانه تاکید کرده بود: دولت مجارستان همواره حامی رویکرد متوازن جمهوری اسلامی ایران در مجامع بین‌المللی بوده است.

همکاری های ایران و مجارستان می تواند زمینه را برای دور زدن تحریم های آمریکا علیه ایران فراهم کند و بنابراین تهران می تواند از مکانیزم های تهاترکالا یا ارزهای ملی استفاده کند و بدین ترتیب علاوه بر خنثی سازی تحریم ها با افزودن مجارستان به مقاصد صادراتی خود به بازار کشورهای همجوار مانند کرواسی، اسلوواکی و رومانی نیز راه یابد

علاوه بر این، ایران و مجارستان در اواخر سال ۲۰۲۱ یادداشت تفاهمی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی در زمینه‌های تصفیه آب، بذر، نیروگاه، خوراک دام و مصالح ساختمانی و فرصت‌های سرمایه گذاری مشترک امضا کردند. سیارتو در آخرین سفر خود به ایران گفت: معتقدیم که همکاری اقتصادی احتمالا اولین گام در این بازگشت باشد.

همکاری های دو کشور می تواند زمینه را برای دور زدن تحریم های آمریکا علیه ایران را فراهم کند و بنابراین تهران می تواند از مکانیزهای تهاترکالا یا ارزهای ملی استفاده کند و بدین ترتیب علاوه بر خنثی سازی تحریم ها با افزودن مجارستان به مقاصد صادراتی خود در حوزه های مختلف به بازار کشورهای همجوار مانند کرواسی، اسلوواکی و رومانی نیز راه یابد.

نتیجه

همپوشانی مواضع مجارستان در خصوص روسیه و بلوک شرق با برخی سیاست‌های ایران موضوعی قابل توجه است. تعمیق روابط راهبردی میان بوداپست و تهران می‌تواند ابزاری برای پیشبرد اهداف و منافع متقابل آنها باشد. مجارستان سال ها است که با اتحادیه اروپا بر سر پذیرش آوارگان و مهاجران کشمکش های فراوانی دارد. این کشور پیش تر حتی از ترکیه بخاطر ممانعت از ورود مهاجران به خاک خود و اروپا قدردانی کرده بود. مساله ناتو هم تبدیل به چالشی دیگر در روابط مجارستان و اتحادیه اروپا شده است تا جایی که آبان ماه جاری نشریه بلومبرگ گزارش داد که مجارستان مخالف تلاش های اتحادیه اروپا برای افزودن سوئد و فنلاند به کشورهای عضو ناتو است و از گسترش این ائتلاف نظامی در شرق اروپا حمایت نمی کند.

در مجموع چنین بر می آید که نزاع میان مجارستان و اتحادیه اروپا در حوزه های مختلف که یکی از آن ها اعمال تحریم علیه روسیه است موجبات روابط نزدیک تر بوداپست با ایران، روسیه و ترکیه و حتی چین شده است و این در حالی است که مجارستان به رغم این تحریم ها هم چنان به واردات انرژی از روسیه ادامه می دهد.

بنابراین به نظر می رسد که با توجه به رویکردهای یکسان ایران و مجارستان در "نگاه به شرق" روابط دو کشور به ویژه در دوره ابراهیم رئیسی از منظر اقتصادی و سیاسی پررنگ تر شود، زیرا رئیسی نیز از زمان روی کار آمدن خود بنا را بر توسعه روابط با کشورهای شرقی گذاشته که نمونه آن قراردادهای همکاری طولانی مدت ایران با روسیه و چین است. چنین رویکرد مشترکی از سوی هر دو کشور قطعا موجب نزدیکی آن ها برای پیش برد منافع و اهداف دوجانبه خواهد شد.