بازار؛ گروه بین الملل: ایران برای مقابله با پیامدها و اثرات تحریمهای بین‌المللی و تنوع بخشیدن به ابزارهای خود ایجاد ارتباط گسترده تر با کشورهایی مانند آمریکای لاتین را در دستور کار جدی دارد؛ منطقه ای که غالبا تحت حاکمیت دول چپ گرا با ماهیت ضد امپریالیستی هستند و در این میان کوبا یکی از کشورهای نزدیک به ایدئولوژی ایران است.
البته کوبا و ایران علی رغم روابط حسنه دیپلماتیک دوجانبه طی دهه های گذشته نتوانسته اند حجم بالایی از تجارت و رابطه اقتصادی دوجانبه را تجربه کنند که این موضوع ریشه در مسایلی چون مسافت زیاد دو کشور، عدم آشنایی تجار دو کشور از فرصت های تجاری و سرمایه گذاری، حمایت های ناکافی دولت ها و غیره داشته است.
طی یک سال و اندی اخیر و پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم ایران بر آن شده است تا شرکای جدید تجاری برای خود بیابد تا علاوه بر خلاصی از فشارهای اقتصادی مسیرهای تازه ای برای دور زدن تحریم ها پیدا کند. زیرا پس از خروج آمریکا از برجام و عدم کنشگری از سوی اروپا در این زمینه، ایران دیگر اعتماد چندانی به اروپا و آمریکا برای ترمیم روابط سیاسی و اقتصادی ندارد.
ایران از زمان دولت سیزدهم تصیم به یافتن شرکای جدید در آمریکای لاتین گرفته است و اخیرا به همین منظور وزیر خارجه حسین امیرعبداللهیان با سفر به آمریکای لاتین با مقامات کشورهای نیکاراگوئه، ونزوئلا و کوبا دیدار و گفت و گو کرده است
اخیرا به همین منظور وزیر خارجه ایران حسین امیرعبداللهیان با سفر به آمریکای لاتین با مقامات کشورهای نیکاراگوئه، ونزوئلا و کوبا دیدار و گفت و گو کرده است. این کشورها که هدف تحریم های آمریکا قرار گرفته اند اشتراکاتی نیز با یکدیکر دارند. حاکمیت دولت های چپ گرا، و مخالفت با امپریالیسم جهانی و نظام سلطه موجب روابط نزدیک تر این کشورها با ایران شده است.
در مورد کوبا باید گفت که از زمان اعمال تحریمهای مجدد امریکا بر این کشور، هاوانا با انتخاب ایران، نه تنها کمکهای اقتصادی دریافت کرد و اشتراکات میان دو کشور زمینه نزدیکی بیش تر آن را فراهم آورد.
در راستای توسعه روابط دوستانه موجود بین ایران و کوبا و تلاش برای توسعه مناسبات تجاری، ریکاردو کاپریساس معاون نخست وزیر کوبا در راس هیاتی از مقامات اقتصادی و هلدینگ های بزرگ کوبایی اواخر اردیبهشت سال جاری به تهران سفر کرد.
این مقام کوبایی هم چنین در حاشیه هجدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی فعالان دو کشور با رئیس جمهوری ایران ابراهیم رئیسی دیدار و گفتگو کرد. اجلاس کمیسیون مشترک دو طرف شامل ۲۱ کمیته تخصصی در زمینه های مختلف از جمله تجارت، سرمایه گذاری، ترانزیت و حمل و نقل، برق و انرژی، نفت و گاز، گمرک، بانک و دارایی، استاندارد، بهداشت و سایر حوزه های مهم بود.
در دیدار رئیسی و کاپریساس، رئیس جمهور ایران روابط تهران - هاوانا را راهبردی توصیف کرده و گفته بود: باید از ظرفیت‌های متعدد و متنوع موجود در دو کشور برای توسعه همکاری‌ها در عرصه‌های تجاری، اقتصادی، کشاورزی، بهداشتی و درمانی بهره گرفت.
وی همچنین تاکید کرد که مناسبات مثبت و سازنده دوجانبه ایران و کوبا می‌تواند به عرصه تعاملات بین المللی دو کشور نیز تعمیم یابد ضمن اینکه همکاری‌های سازنده دو کشور در زمینه مسائل بهداشتی و سلامت ظرفیت گسترش بسیاری دارد و دو کشور با اتکا به توان داخلی می توانند در حوزه های گوناگون و تولید محصولات استراتژیک به خودکفایی برسند.
معاون نخست وزیر کوبا نیز با راهبردی و عمیق توصیف کردن روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری بین تهران و هاوانا، اظهار داشت: با برنامه‌های کوتاه، میان و بلند مدت میتوان مناسبات ایران و کوبا را از سطح روابط دوجانبه به تعاملات چند جانبه در منطقه آمریکای لاتین ارتقا داد.
شهریور ماه سال جاری شافعی، رئیس اتاق ایران و رئیس اتاق کوبا سند راهبردی همکاری اقتصادی و تجاری ایران و کوبا را امضا کردند. این سند به گسترش روابط اقتصادی و تجاری دو کشور و زمینه همکاری مشترک در رویدادهای متعدد کمک کرده و روابط بین شرکت‌های دو کشور را تسهیل خواهد کرد.
کوبا دارای منابع طبیعی گسترده از جملع معادن کبالت، نیکل، آهن، مس، کروم و سیلیکون است می تواند گزینه مناسبی برای حضور گسترده صنعت معدن ایران در بازارهای این کشور باشد
کوبا دارای منابع طبیعی گسترده از جملع معادن کبالت، نیکل، آهن، مس، کروم و سیلیکون است می تواند گزینه مناسبی برای حضور گسترده صنعت معدن ایران در بازارهای این کشور باشد. خصوصا که شرکت های فنی مهندسی ایرانی با حضور در پروژه های فراسرزمینی معدن کاری برخی کشورهای آمریکای لاتین از جمله اکوادور کارنامه موفقی از خود به جای گذاشته اند.
در همین راستا مهر ماه سال جاری نیز آلبرتو گونزالس کاسالس سفیر کوبا در ایران در دیدار با علیرضا یاوری معاون امور بین‌الملل اتاق ایران با اشاره به ظرفیت‌های توسعه روابط تجاری دو کشور خواستار همکاری بیشتر با ایران در زمینه های اقتصادی شده بود که یکی از مهم ترین حوزه های مورد نظر بخش معدن و صنعت دارو بوده است. افزون بر این، پیش تر مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه گفته بود که خط کشتیرانی مستقیم میان ایران و کوبا برقرار شده است و امید است که این اقدام منجر به تغییرات مثبتی در حجم تجارت میان ایران و کوبا شود.
با وجود دولت متمرکز، دولت کوبا درصدد است تا قوانین اقتصادی این کشور را سهل کند. دولت کوبا با هدف بهبود کارکرد موسسات تجاری، کاستن کمبود جدی خوراک، بهبود کالاهای مصرفی و خدمات، اصلاحاتی در دهه ۱۹۹۰ میلادی انجام داد. با این حال متوسط استاندارد زندگی در این کشور همچنان به علت تحریمهای آمریکا، از پیش از دهه ۱۹۹۰ میلادی و قطع کمکهای شوروی سابق پائین‌تر است. از اواخر سال ۲۰۰۰ کشور ونزوئلا قراردادی برای همکاری نفتی با این کشور به امضاء رسانده و نفت به این کشور تحویل می‌دهد. کوبا بخشی از پرداخت هزینه نفت خود به صورت ارائه خدمات انجام می‌دهد. به عنوان مثال چندین هزار پزشک متخصص کوبایی که در ونزوئلا کار می‌کنند جزو این برنامه هستند.
افزایش قیمت فلزات در سال ۲۰۰۷ موجب بالا رفتن درآمدهای کوبا از تولید کبالت و نیکل شده است. هاوانا با هدف کاهش قطع برق که از سال ۲۰۰۴ موجب نارضایتی مردم را فراهم آورده، سرمایه‌گذاری در بخش انرژی را آغاز کرده و قصد دارد با گنجاندن انرژی های تجدیدپذیر در سبد انرژی خود آن را متنوع تر کرده و از وابستگی صرف به منابع نفتی و فسیلی برای تامین برق خلاصی یابد.
ایران می تواند یکی از گزینه های قابل اعتماد و امین برای تامین انرژی مورد نیاز کوبا باشد. در واقع میتوان به تجارت با کوبا دید کل نگرتری داشت به این صورت که کوبا، بازار بسیار مطلوبی در حوزه امریکای مرکزی و لاتین برای صادرات محصولات ایران محسوب می شود
در این راستا، ایران می تواند یکی از گزینه های قابل اعتماد و امین برای تامین انرژی مورد نیاز کوبا باشد. در واقع میتوان به تجارت با کوبا دید کل نگرتری داشت به این صورت که کوبا، بازار بسیار مطلوبی در حوزه امریکای مرکزی و لاتین برای صادرات محصولات ایران محسوب می شود و تهران می تواند از طریق مکانیزم تهاتر، به طور سیستماتیک در ازای صادرات نفت، غلات مورد نیاز خود را تامین کند. زیرا انرژی پاشنه آشیل کوبا است و این کشور عمده نفت خود را از ونزوئلا دریافت میکند که اکنون این میزان با کاهش جدی مواجه شده است.
بنابراین ایران می تواند شریک انرژی قابل اعتمادی برای کوبا باشد و با تجارت دوجانبه و تهاتر کالاهای مورد نیاز گام های پرشتاب تری در جهت دور زدن تحریم های آمریکا بردارد. حدود ۹۵ درصد برق تولید شده در کوبا از سوخت‌های فسیلی و عمدتاً توسط هشت نیروگاه ترموالکتریک با میانگین بیش از سه دهه فعالیت تامین می‌شود. همچنین، در رابطه با بهبود روابط اقتصادی، کوبا به سوخت نیاز دارد که ایران می تواند با استفاده از این فرصت در ازای تامین سوخت، از کادر درمان و پزشکی کوبا بهره مند شود
نیاز کوبا به انرژی جدی است. تیرماه امسال سفیر هاوانا در تهران در نشستی با مسئولان منطقه ویژه پارس گفت که «این دیدار برای ما مایه شگفتی است چون ما شاهد پیشرفت ایران در بخش نفت، گاز و پتروشیمی هستیم و کارهای بزرگی در این منطقه صورت گرفته است. انتظار ما این است روابط اقتصادی هم پای روابط سیاسی دو کشور توسعه یابد و پیشرفت‌های ایران بویژه در صنعت نفت می‌تواند فرصت مناسبی برای همکاری دو جانبه باشد.»
هاونا با وجود منابع نفتی و گازی قادر به تامین نیازهای انرژی خود نیست. بر اساس گزارش مجله نفت و گاز (OGJ) تا ژانویه ۲۰۲۰، کوبا دارای ۱۲۴ میلیون بشکه ذخایر نفت خام اثبات شده بود. این کشور حدود ۲۵۰۰ میلیارد فوت مکعب ذخایر گاز طبیعی اثبات شده نیز دارد و برای تکمیل عملیات اکتشاف و حفاری، قراردادهای زیادی با کشورهای مختلف منعقد کرده است.
اما تحریم های تجاری ایالات متحده علیه کوبا، مانع از حضور شرکت‌های آمریکایی در دارایی های نفتی کوبا می شود . با این حال، شرکت‌های نفتی ایالات متحده مجاز به مشارکت در حفاری و همچنین ارسال فناوری و تجهیزات با مجوز اجرایی هستند. در حالی که علاقه به دارایی فراساحلی کوبا وجود دارد، ترکیب قیمت‌های پایین نفت و میدان‌های فنی چالش برانگیز می‌تواند مانعی برای سرمایه گذاری خارجی باشد.
اکتشاف نفت در آب های عمیق سواحل شمالی کوبا مشوق حضور شمار زیادی از شرکت های نفت و گاز از سراسر جهان به این منطقه بوده است اما مشکلات زمین‌شناسی، فناوری و اکتشافی مانع از تحقق این هدف شده است. اکنون اکتشاف در کوبا به مناطق خشکی و به مناطقی در امتداد سواحل شمالی کوبا منتقل شده است. روسنفت روسیه و شرکت ملی نفت چین (CNPC) در سال ۲۰۱۴ قراردادهایی امضا کردند که تولید را در این منطقه که عمدتاً حاوی نفت خام سنگین است، توسعه می‌دهد. همچنین MEO استرالیا، در سال ۲۰۱۶ چاه‌هایی حفر کرد که نفت را از بخش بلوک ۹ در کوبا، که نزدیک ساحل شمال غربی است، استخراج کرد.
فروردین ماه سال جاری نیز رویترز از تلاش کوبا برای جبران کمبود سوخت خبر داد که علت آن کاهش واردات از ونزوئلا و سایر کشورها و افزایش قیمت‌های جهانی به دلیل جنگ اوکراین است که منجر به عدم توانایی در پرداخت بهای نفت از سوی این کشور شده است.
به گفته تحلیلگران این کشور حوزه دریای کارائیب که برای تامین بیش از نیمی از تقاضای خود عمدتاً به واردات سوخت از متحد سیاسی ونزوئلا وابسته است، با کمبود گازوئیل و بنزین مواجه بوده که منجر به صف‌های طولانی در مقابل جایگاه‌های سوخت شده است. واردات ناکافی سوخت یکی دیگر از موانع بزرگ اقتصاد کوبا است که پس از همه‌گیری ویروس کرونا و تحریمهای شدیدتر ایالات متحده اعمال شده توسط دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق، در تلاش برای بهبودی است.
بیش از نیمی از نفت دریافتی کوبا از سوی ونزوئلا تامین می شود، اما بر اساس اسناد شرکت نفت دولتی PDVSA این کشور عضو اوپک به شدت محموله‌های سوخت ارسالی به کوبا را از تقریباً ۴۴۰۰۰ بشکه در روز در سال ۲۰۲۰ به ۲۱۰۰۰ بشکه در روز در سال۲۰۲۱ و ۲۲۰۰۰ بشکه در سه ماهه اول امسال کاهش داده است.
فارغ از بخش صنعت انرژی، عرصه بهداشت و درمان حوزه همکاری جدی دیگر ایران و کوبا است. دو کشور در حوزه ساخت واکسن کووید-۱۹ سوبرانا_۲ نیز با یکدیکر همکاری داشته اند
بر این اساس، بر اساس داده های اداره ملی آمار (ONEI) کمتر از ۵ درصد از برق تولید شده در سال ۲۰۲۰ از منابع تجدیدپذیر تامین شده است. اما سیستم انرژی کوبا نه تنها به سوخت‌های فسیل وابسته است، بلکه در حال نابودی است. خاموشی‌های طولانی و مکرر کوبایی‌ها در تابستان امسال، ناشی از نقص در سیستم برق آسیب‌دیده آنها، یکی از عوامل اصلی اعتراض شهروندان بوده است.
فارغ از بخش صنعت انرژی، عرصه بهداشت و درمان حوزه همکاری جدی دیگر ایران و کوبا است. دو کشور در حوزه ساخت واکسن کووید-۱۹ سوبرانا_۲ نیز با یکدیکر همکاری داشته اند. این واکسن که معمولاً در ایران پاستور کواک نام گذاری شده است، به عنوان بخشی از همکاری بین موسسه واکسن‌های فینلی در هاوانا و انستیتو پاستور ایران بوده که ۹۱.۲ درصد اثربخشی در مورد آن گزارش شد.
در ماه ژوئن ۲۰۲۱، واکسن سوبرانا تاییدیه استفاده اضطراری را در ایران دریافت کرد. حدود یک ماه بعد، رسانه های دولتی کوبا اعلام کردند که ایران اولین کشور خارج از کوبا خواهد بود که آن را در مقیاس صنعتی تولید می کند.
حالا حسین امیرعبداللهیان طی سفر خود به کوبا با مقام های این کشور از جمله میگل دیاز کانل رئیس جمهوری کوبا دیدار و گفت و گو کرده است.
میگل دیاز کانل در این دیدار تحولات منطقه آمریکای لاتین و جهان را واجد فرصت‌های نوینی برای تقویت چندجانبه گرایی خوانده و گفت:کوبا برغم فشارها مصمم به همکاری با کشورهای دوست و رفع موانع و چالش‌های پیش رو است.
رئیس جمهور کوبا افزود: دولت آمریکا فقط به منافع خود می‌اندیشد و ارزشی برای دیگران قائل نیست. ما استقلال سیاسی خود را به بهای سنگینی به دست آورده‌ایم و آن را حفظ خواهیم کرد. طرفین در این دیدار بر توسعه همکاری‌های پزشکی، دارویی، تجهیزات پزشکی و واکسن تأکید کردند.
نتیجه
ایران، کشوری با سابقه روابط حسنه دیپلماتیک با کوبا است و اشتراکات ایدئولوژیک میان دو کشور می تواند در شرایط تحریمی اقدام به دور زدن آن و درآمدزایی و ارزآوری با کوبا داشته باشد که آن هم هدف تحریم های آمریکا قرار گرفته است. در این میان ایران با قابلیت و پتانسیل وسیع خود در صادرات سوخت می تواند علاوه بر تامین انرژی کوبا، پایگاه و نفوذ خود را در آمریکای لاتین مستحکم تر کند و به این وسیله علاوه بر انتفاع مالی از صادرات انرژی، به نوعی پاسخی به تحریم ها و تهدیدهای بالقوه آمریکا داده باشد.
در صورتی که ایران سوخت تصفیه شده خود را به کوبا منتقل کند، همان طور که پیش تر اقدام به این کار به عراق، افغاستان و پاکستان کرده بود، با تقاضاهای بیش تر برای بازار سوخت خود مواجه خواهد شد که این امر قطعا به برد مالی برای ایران خواهد انجامید. پس در واقع کوبا می تواند از تجربه بخش مهندسی ایران در اکتشاف و تولید نفت استفاده کند.
از سوی دیگر سرمایه گذاری در بخش انرژی در کوبا نیز فرصت اقتصادی مغتنمی برای ایران خواهد بود زیرا ایران برای بی اثر کردن تحریم ها باید روی دوستان خود حساب کند ولو این دوستان فاصله جغرافیایی زیادی با ایران داشته باشند. با پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌های انجام شده، درصورت حمایت، ایران تا سال ۱۴۲۰مبدل به هاب انرژی در جهان خواهد شد.
نظر شما