مرجان شرف، بازار؛ پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی ایران با دانشجویان و پژوهش هایی که دارد می تواند در زمینه اقتصادی نقش آفرینی بسیاری کند مسئولان آن می گویند از حل بحران آب، تا کشتی رانی و حمل و نقل و حتی برداشت از کف دریا برای ساخت محصولات بهداشتی و آرایشی و ... می تواند مزیت های این سازمان باشد.
علی مهدی نیا معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی ایران در گفتگو با خبرنگار بازار پیرامون این موضوع توضیحات می دهد. همچنین از وی بیشتر درباره همراهی دانشگاه و صنعت و انتفاع اقتصادی آن برای کشور می پرسیم.
* در مورد جذب فارغ التحصیلان دریایی در کشور بگویید؟
بحث جذب نخبگان در کشور قدمت زیادی ندارد، از آن طرف فارغ التحصیلان رشته های دریایی در کشور زیاد نیستند، لذا فارغ التحصیلان که در رشته های علوم دریایی در خارج از کشور تحصیل کردند مانند رشته های هواشناسی دریایی یا مهندسی دریایی در صورتی که به کشور برگردند جزء اولین جاهایی که برای جذب می آیند همین پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی است.
پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی ایران با دانشجویان و پژوهش هایی که دارد می تواند در زمینه اقتصادی نقش آفرینی بسیاری کند
خوشبختانه طی این سال ها فارغ التحصیلانی از کشورهای روسیه، آلمان، بلژیک و دیگر کشورهای اروپایی داشتیم که در زمینه علوم دریایی تحصیل کرده اند هم اکنون هم فارغ التحصیلانی از کشور چین پذیرش می کنیم. فارغ التحصیلان و متخصصین خارج از کشور که زیر نظر سازمان بنیاد نخبگان برای گذراندن دوره پسا دکترا به ایران معرفی می شوند حالا می توانند این افراد ایرانیان خارج از کشور باشند یا اساتید خارجی.
* شرایط دانشگاه های ما به چه شکل است؟
دانشگاه های میزبان در ایران، دانشگاه های متعددی هستند از جمله دانشگاه علوم دریایی که تا کنون ۱۲ تا ۱۶ نفر را در دوره پسا دکترا جذب کرده ایم؛ و پس از فارغ التحصیلی وارد پژوهشگاه می شوند و با توجه به تخصصی که دارند، به مدت یکسال پروژه ای را در حوزه های خلیج فارس، دریای عمان یا دریای خزر انجام می دهند و با توجه به عملکردشان جذب خواهند شد.
* مهاجرت فارغ التحصیلان رشته‌های دریایی چه تعداد و چه برنامه‌ای برای این افراد صورت گرفت؟
از رشته های علوم دریایی در خارج از کشور استقبال زیادی می شود همانطور که می دانید از مناسبات دریایی در خارج از کشور استفاده های فراوانی می شود، از قبیل فرآورده های غذایی، آرایشی، انرژی های تجدید پذیر، نرم افزار های متعدد که در دریا استفاده می شوند، رباتیک دریایی، مطالعات زیر ساخت آبی، مطالعات نظامی و غیر نظامی، حمل و نقل دریایی، انرژی و... بحث علوم دریایی بسیار زیاد است.
کشور ما هم کشوری محسوب می شود که هم از لحاظ سیاسی و هم از لحاظ درآمد اقتصادی به دریا خیلی وابسته است مثل همین استخراج نفت و گاز و لذا فارغ التحصیلان در کشور ما در صورتی که شرایط مناسب ایجاد شود می توانیم اقدام به جذب دانش آموختگان خارجی نیز بکنیم منتها بحث این است که در کشور ما مقداری طرفداری مطالعه دانشگاهی در این رشته ها کم شده و آن هایی هم که وارد این رشته می شوند به دلایل گوناگون مجبور به مهاجرت می شوند
* دلایل این موضوع چیست؟
یکی از این دلایل این است که در شهرهای ساحلی پژوهشگاه های دریایی کم داریم و امکان فعالیت ندارند پس برای احیای این رشته باید آموزش و پرورش و ارگان های دریایی مشوق ها و بورسیه های تحصیلی قرار بدهند تا افراد جذب این رشته ها شوند و در این رشته ها تحصیل کنن و برای اشتغال نیز همینطور مشوق هایی را نیز برای کارکنان فرار دهند تا دیگر فارغ التحصیلان این رشته ها به خارج از کشور مهاجرت نکنند. پس جزء وظایف پژوهشگاه دریایی، سیستم های پژوهشی و دانشگاهی و همچنین ارگان های دریایی مثل محیط زیست دریایی ، سازمان شیلات و سایر ارگان ها و حتا ارگان های نظامی این است که باید این افراد را از ابتدا جذب کنند و طبق نیاز هایی که دارند به این ها آموزش داده و در آینده جذب سازمان های داخلی کشور شوند و مهاجرت را کم کنیم.
خوشبختانه ارگان های دولتی در کشور ما غنی از ثروت هستند و چون در بحث دریا اعم از حمل و نقل، سازمان بنادر، نفت و گاز که مخصوص دریای شمال است و... کارکنان این سازمان ها از شرایط دریافت حقوق و مزایای کاری مکفی برخوردار هستند از آنجا که یکی از دلایل مهاجرت همین بحث درآمد است در اشتغال دریایی شرایط مناسب درآمدی برای دانش آموختگان این رشته فراهم است پس این حلقه اتصال بین سیستم های مربوط، وزارت علوم و فارغ التحصیلان و علاقمندان به این رشته ها برقرار شود تا به رونقی که شایسته آن است برسد.
* برای تقویت ساختار هعا باید چه کرد؟
در صنعت شیلات فارغ التحصیلان به سمت تولید فرآورده های شیلاتی و امنیت غذایی برویم این مسائل باید در کشور تقویت شود و این ها خودشان می توانند کارآفرینان آینده شوند. به عنوان نمونه ما الان در مبحث پرورش صدف های دریایی یا تولید ماهی ها و صنایع شیلاتی دچار افت شده ایم از این رو برای تقویت و غنی سازی صنایع شیلات چه باید بکنیم ؟ این فارغ التحصیلان به راحتی می توانند برای صنایع شیلات ما بار بیایند و این صنعت را به پیشرفت و توسعه برسانند همچنین پرورش میگو یا تقویت شیرین کردن آب در سواحل و....
بحران آب، بحرانی است که کشور ما با این بحران درگیر شده است و لذا دانش آموختگان رشته های علوم دریایی می توانند در زمینه شیرین کردن آب فعالیت کنند، چرا این تجهیزات و علوم را از خارج وارد کنیم؟ اگر از فارغ التحصیلان حمایت فنی و علمی کنیم هم برای کشورمان مفید است، هم مردم و هم خود دانش آموختگان.
صنایع دریایی بسیار جای کار دارد و همچنین منابع دریایی فراوان برای تولید ثروت اما ما یک هزارم شناختی که از خشکی داریم از دریا و امکانات آن نداریم ما هنوز از محیط میکروبی دریاهایمان اطلاعی نداریم اگر باکتری هایی که تولید آنتی بیوتیک می کنند را در خشکی پیدا کرده ایم، آیا سراغ باکتری های دریایی رفته ایم؟ چه فرآورده های دارویی میتوان از میکرو ارگانیسم های دریایی استخراج کرد؟ آیا سراغ محصولات زیست فناورانه رفته ایم؟
* معتقد هستید میتوان از دریا محصولات حتی بهداشتی ساخت و صادر کرد، درست است؟
بله؛ در بازارهای خارجی مخصوصا کشورهای شرق آسیا انواع محصولات دریایی وجود دارد از کرم های متنوع تا شامپو و وسایل آرایشی متعدد را می بینیم، همچنین صنعت داروسازی یا همین تولیدات غذایی دارویی و... همانطور که می دانیم کمبود مواد غذایی در دنیا یک بحث جدی است.
مثلا جلبک یک پایه مهم مواد غذایی و دارویی است که می تواند جایگزین مناسبی برای پروتئین دامی شود در کشور ما چقدر به سمت محصولات دریایی رفته ایم ؟ استفاده از این محصولات در خارج از کشور به وفور می شود استفاده از این محصولات را فرهنگ سازی کنیم تا تمایل دانش آموزان برای ورود به دانشگاه و جذب این رشته ها بیشتر شود ظرفیت ها تقویت شود و به تناسب آن اشتغال ایجاد می شود اینطوری می توانیم از مهاجرت جلوگیری کنیم.
در بازارهای خارجی مخصوصا کشورهای شرق آسیا انواع محصولات دریایی وجود دارد از کرم های متنوع تا شامپو و وسایل آرایشی متعدد را می بینیم
ما در پژوهشگاه علوم جوی و اقیانوس شناسی هر ساله دستاوردهای خود را به نمایش می گذاریم مخصوصا نتایج کاوش کشتی کاوشگر دریایی خلیج فارس که یکی از منحصر بفرد تکنولوژی های دریایی کشور است و تا کنون بیش از ۱۰ گشت تحقیقاتی را در آب های خلیج فارس و دریای عمان انجام داده و داده هایی که تولید کرده از معتبرترین مراکز داده های دریایی است. اما محل مصرف این داده های دریایی در کشور کجاست؟ صنایع نظامی و بخش های نظامی که خیلی وقت ها به این داده ها نیاز دارند یا ارگان های دیگر و...
* به گردشگری دریایی هم اشاره کنید
بله؛ باید ظرفیت سواحل خود را ارتقا دهیم و با اطلاعات کشتی متوجه می شویم که سواحل ما در چه وضعیتی قرار دارد و همین داده ها کمک می کند تا در آینده به گردشگری پایدار برسیم و همچنین استفاده از داده های کشتی در حفاظت از محیط زیست دریایی، زیست بوم ماهی ها و جزایر مرجانی، جنگل های حرا، سایت های تخم گذاری لاک پشت ها ، منطقه زیست پرندگان دریایی و... و این تحقیقات هنگامی که آماده می شود باید به سمع و نظر مردم برسد تا هم اهمیت محیط زیست دریایی نزد مردم بیشتر شناخته شود و هم صنایع از دستاوردها استفاده کنند. امیدوارم پژوهشگاه بتواند در جنع آوری داده ها موفق عمل کند.
استفاده از داده‌های کشتی در حفاظت از محیط زیست دریایی اهمیت دارد
ما در اتحادیه های دانشجویی عضو هستیم که در این اتحادیه کلیه دانشگاه ها و پژوهشگاه های ساحلی نیز عضو هستند لذا ارتباط ما با دانشگاه ها هم تبادل اساتید و هم مبادله اطلاعات است و هم چنین اجرای پروژه های دریایی مشترک. لذا در زمینه دریایی بین دانشگاه های خارج از کشور و پژوهشکده هایی که در زمینه شناخت مرجان ها فعالیت می کنند ارتباط داریم سایت های ثابتی که داده ها توسط کشتی در پلتفرم های بین المللی مخصوصی بارگذاری می شود. یا برگزاری کارگاه دریایی مشترک با اسپانیا در زمینه اقیانوس شناسی یا با دانشگاه های مسکو و همچنین انستیتو ملی اقیانوس شناسی چین و ... از دیگر اقدامات است.
* تاثیر تحریم‌ها را بر عملکرد دانش دریایی چطور ارزیابی می‌کنید؟
مطالعات دریایی نیاز به تجهیزات پیشرفته دارد که این تجهیزات گرانقیمت نیز هستند و همچنین با فناوری های بالا، و ما بخاطر تحریم ها بسختی آن ها را فراهم می کنی اما ما این تهدید ها را توانسته ایم با مهندسی معکوس تبدیل به فرصت کنیم مثلا در بحث داده ها ، اوپن سورس (open source) هستند و لذا تحت تاثیر تحریم ها قرار نمی گیرند و هنگامی که در سایت های بین المللی مربوطه بارگذاری می شوند استخراج، آزاد سازی می شوند و سپس به مراکز دریایی فرستاده شده و متناسب با بخش مربوطه به همان بخش منتقل می شوند و در دسترس عموم قرار می گیرند.
* و در خاتمه ؟
از مردم می خواهم از دستاوردهای دریایی استقبال کنند با پژوهشگاه ها و دانشگاه های دریایی آشنا شوند چرا که باعث دلگرمی مراکز علمی دریایی می شود، کاوشگر خلیج فارس در زمینه گشت دریایی از دانشجویان و اساتید دانشگاهی استقبال می کند، همچنین در زمینه ترویج علوم اقیانوسی و سواد اقیانوسی یا حتی اشتغال ساحل نشینان که تا کنون چند دوره کارگاه صنایع دستی برگزار کرده ایم و خیلی از مدرسان کنونی زمانی خود از همین کارگاه ها آموزش می دیدند و حالا مهارت پیدا کرده و خود آموزش می دهند.
امید است که با همکاری دانشجویان ایرانی در داخل و خارج از کشور بتوانیم به اهداف از پیش تعیین شده برسیم تا کشور نیز در سطح کلان بتواند به برنامه توسعه خود دست بابد، همانطور که می دانید یکی از ارکان برنامه توسعه هفتم بحث توسعه دریایی است و اکر ما بخواهیم اقتصاد و توسعه پایدار داشته باشیم باید علوم دریایی را داشته باشیم حتا در بحث آب شیرین اگر این امور با تحقیقات و مطالعات صورت بگیرد می تواند در آینده در موضوعات زیست محیطی موفق عمل کنیم.
نظر شما