نقش اقتصاد دیجیتال در جلوگیری از احتکار و دلالی محصولات کشاورزی

بازار؛ وحید پورتجریشی: قدم نهادن مشاغل و شیوه های کسب درآمد مختلف به ویژه طی قرن بیستم، منجر به بسط و توسعه بازار، فروش محصولات والبته افزایش کیفیت آنها در سایه رقابتی شدن فرآیند فروش شد. کشاورزی نیز از جمله بخش هایی بود که با ورود و به روز رسانی ادوات کشت، مکانیزه سازی انتقال محصولات به بازار و ... همگی دستخوش تغییرات ناشی از صنعتی شدن گشت.

اما درست مانند هر پدیده اجتماعی دیگر، صنعتی شدن کشاورزی نیز به شکلی یکسان و با فرمولی ثابت در همه جای جهان پیش نرفته و مناطق مختلف، به لحاظ میزان برخورداری از ثروت، فناوری و ارتباطات با دیگر شرکای تجاری خود، از دریای فرصت به وجود آمده به اندازه خود برداشت نمودند.

در اهمیت کشاورزی و پتانسیل آن، باید بدانیم که محصولات کشاورزی بیش از ۴ درصد تولید ناخالص ملی جهان را به ارزش ۴.۵ تریلیون دلار به خود تخصیص داده و از همه مهمتر اینکه، بیش از یک چهارم نیروی کار جهان در این بخش مشغول به فعالیت هستند. همچنین، یک سوم محصولات کشاورزی جهان توسط ۶۰۸ میلیون کشاورز خرد تولید شده و بیش از ۶۵ درصد از فقر نیروی کار جهانی نیز مربوط به کارگران مشغول در بخش کشاورزی تامین می شود.

ضرورت ورود بخش کشاورزی به اقتصاد دیجیتال

فروشگاه های اینترنتی شاید عام ترین و مهمترین بخش تشکیل دهنده اقتصاد دیجیتال و هسته مرکزی این نوع اقتصاد به حساب می آیند. امروزه، بخش مهمی از فعالیت های اقتصادی کلان و خرد از طریق وب سایت های فروشگاهی انجام می شود. تقریبا می توان گفت که شاید کمتر محصولی در گوشه و کنار جهان یافت شود که نتوان آن را از طریق این فروشگاه ها تهیه کرد.

در بسیاری از کشورهای در حال توسعه همچون هند، کنیا، مالزی و اندونزی که محصولات کشاورزی از جمله اقلام مهم آنها برای بخش صادرات به حساب می آمده و همزمان از قابلیت های فراوان اقتصاد دیجیتال بهره می برند نیز، این دو صنعت به خوبی با یکدیگر تلفیق شده و منجر به رشد شکوفایی و رونق هر چه بیشتر کشاورزی و افزایش درآمد فعالان این بخش شده است.

اخیرا، شرکت «مَستر کارت» که از بزرگترین ارائه دهندگان خدمات پرداخت در جهان به حساب می آید نیز با تاسیس یک پلتفرم بزرگ به نام «فارم پَس» (Farm Pass) اقدام به اتصال مشتریان و کشاورزان به یکدیگر به صورت مستقیم نموده که کمک بزرگی به کشاورزی کشورهای در حال توسعه به ویژه در مقیاس خرد نموده است.

این پلتفرم که امروزه در ۳۳ کشور جهان فعالیت دارد، در حقیقت سامانه ای دیجیتال برای فروش محصولات کشاورزی بین تولید کننده و خریدار راه اندازی نموده که علاوه بر منوی پرداخت، کشاورزان می توانند قیمت محصولات خود را در کشورهای دیگر عضو این سامانه نیز مشاهده کرده و بر اساس آنها قیمت گذاری نمایند.

این سامانه به کشاورزان کمک می کند تا گلایه همیشگی آنها مبنی بر روانه شدن حداکثر سود فروش به جیب دلالان و ناچیز بودن سهم کشاورز، مرتفع شود. کشاورزان می توانند با استفاده از این سامانه و به شرط داشتن یک حساب کاربری در مستر کارت، نسبت به فروش محصولات خود در سطح ملی و همچنین مشتریان خارجی اقدام نمایند.

جلوگیری از احتکار و دلالی در بازار محصولات کشاورزی

یکی از مزایای استفاده از پلتفرم های فروش مستقیم محصولات کشاورزی از طریق فروشگاه های اینترنتی، جلوگیری از احتکار و افزایش بی رویه برخی محصولات به صورت فصلی در بازار است. به عنوان مثال، در حالیکه هرازگاهی یک یا چند محصول کشاورزی در داخل ایران قیمتی نجومی پیدا می کند، با مراجعه به کشاورز در می یابیم که در حقیقت قیمت فروش در زمین تغییری نداشته و این قیمت در بازار است که به واسطه دستکاری دلالان رو به افزایش می گذارد.

استفاده از سامانه های فروش اینترنتی محصولات کشاورزی در حقیقت زمینه دلالی را در بازار کاهش داده و با ارائه قیمتی عادلانه، سود مصرف کننده و کشاورز را به یک اندازه تامین می کند.

کاهش مداخله دولت در اقتصاد کشاورزی

اگرچه مداخله دولت ها در خرید محصولات کشاورزی استراتژیک همچون جو، گندم و برنج و خرید آنها از کشاورزان با قیمت های حمایتی در تمام کشورهای جهان امری رایج به حساب می آید، اما مداخله دولت ها در بخش کشاورزی بیش از این جایز نبوده و اصلا در حد بضاعت و امکانات آنها نیست.

به عنوان مثال، پدیده هایی چون عرضه محصولات تنظیم بازاری، بازداشت دلالان، مقابله با گرانفروشی مغازه ها و ... همگی ناشی از عدم نقش آفرینی قابل توجه اقتصاد دیجیتال در زمینه کشاورزی است؛ موضوعی که منجر به شکل گیری و افزایش تورم در جامعه و بعضا، کمبود محصولات کشاورزی نیز خواهد شد و زندگی روزمره مردم را دچار مشکل خواهد کرد.

آنچه مسلم است، حرکت حداکثری به سمت بازارهای دیجیتال و آزادسازی فضای رقابت در بازار، کاملا به سود مصرف کننده بوده و میزان فروش محصولات کشاورزی را نیز افزایش خواهد داد. در چنین فضایی، فعالیت دلالان و محتکرین محصولات نیز بسیار محدود خواهد شد.

فراهم شدن امکان صادرات عمده محصولات با همکاری سندیکاها

علیرغم پتانسیل و مقررات نسبتا خوبی که برای فعالیت اتحادیه ها و سندیکاهای مختلف در کشور فراهم شده، اما در مقام عمل، این دلالان هستند که علاوه بر قیمت گذاری، مدیریت بازار را نیز در دست می گیرند. این در حالیست که نقش آفرینی این سندیکاها بر اساسا قانون، می تواند زمینه را برای همکاری بیشتر آنها با اتاق های بازرگانی و توسعه صادرات محصولات کشاورزی به خارج از کشور فراهم نماید.

بدیهی است، در صورت فعالیت مستقیم و بازاریابی کشاورزان در بازارهای بین المللی، امکان قیمت گذاری، فروش و هماهنگی آنها با مشتریان خارجی جهت صادرات محصولات فراهم خواهد شد که می تواند ارزآوری خوبی نیز برای چرخه اقتصاد کشور به همراه داشته باشد.