بازار؛ گروه بین الملل: در کنفرانس بغداد ۲، مسیرهای حمایت از عراق و گام ها و اقدامات برای استحکام امنیت و حاکمیت این کشور و تضمین ثبات در آن نیز مورد بررسی شرکت کنندگان قرار گرفت.
این نشست با موضوع خصوص همکاری و مشارکت در خصوص عراق در تاریخ ۲۰ دسامبر به میزبانی امان پایتخت اردن برگزار شد. نشست سال گذشته به میزبانی بغداد آغازگر روندی برای چندجانبه گرایی، گفت و گو و همکاری میان عراق و همسایگانش بود که برخی از آنها برای اولین بار پس از چندین سال با یکدیگر دیدار کردند. اجلاس امسال در امان این ابتکار عمل را به عنوان یک نشست سران منطقه ای سالانه تثبیت کرد و مهمتر از همه، یکپارچگی اقتصادی را به دستور کار منطقه ای اضافه کرد.
در اوت سال گذشته میلادی، مصطفی الکاظمی، نخست وزیر سابق عراق، با حمایت امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، موفق شد مقام های مصر، ایران، اردن، کویت، قطر، عربستان سعودی، ترکیه و امارات متحده عربی به علاوه نمایندگانی از اتحادیه اروپا، شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیه عرب، سازمان کشورهای اسلامی و سازمان ملل متحد را گرد هم آورد. امسال علاوه بر همه کسانی که در دور اول این کنفرانس در سال گذشته شرکت کردند، دو کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس که در نشست سال قبل غایب بودند یعنی - عمان و بحرین - نیز حضور داشتند.
لازم به ذکر است که تلاش های الکاظمی با تمرکز بر سیاست خارجی با هدف کاهش تنش های منطقه ای به ثمر رسید. او در خصوص احیای روابط عراق با همسایگانش که سال‌ها دچار تشنج بود ، نقش بسزایی ایفا کرد. او همچنین در آغاز گفتگو بین ایران و عربستان سعودی و همچنین زمینه سازی برای مذاکرات ایران-مصر و ایران-اردن نقش کلیدی ایفا کرد. میزبانی او در کنفرانس بغداد ۱، موجب تثبیت جایگاه او و در نتیجه جایگاه عراق - به عنوان یک واسطه منطقه ای امین شد.
تلاش های السودانی برای حفظ قدرت که پس از الکاظمی به او رسیده بود باعث آرامش خاطر رهبران منطقه شد. او متعهد به ادامه تلاشهای الکاظمی برای تأمین حمایت منطقه‌ای و بین‌المللی برای توسعه عراق است و به همین دلیل بغداد در محور و کانون این کنفرانس باقی مانده است
به همین دلیل، انتقال دولت اخیر عراق به دولت جدید در ابتدا موج نگرانی هایی را در سراسر منطقه برانگیخت. انتظار می رفت که موضع محمد السودانی، نخست وزیر جدید عراق موجب تیرگی روابط عراق با همسایگان عرب خود شود و گزارش‌هایی مبنی بر توقف مذاکرات عربستان با ایران به دلیل تغییر دولت در بغداد نیز منتشر شد. اما تلاش های السودانی برای حفظ قدرت که پس از الکاظمی به او رسیده بود باعث آرامش خاطر رهبران منطقه شد. او متعهد به ادامه تلاشهای الکاظمی برای تأمین حمایت منطقه‌ای و بین‌المللی برای توسعه عراق است و به همین دلیل بغداد در محور و کانون این کنفرانس باقی مانده است.
السودانی در این کنفرانس اعلام کرد که در حال حاضر تقویت پیوندهای همکاری و مشارکت بین کشورهای منطقه از طریق وابستگی متقابل در زیرساخت ها، یکپارچگی اقتصادی و سرمایه گذاری های مشترک در الویت قرار دارد
السودانی در این کنفرانس اعلام کرد که در حال حاضر تقویت پیوندهای همکاری و مشارکت بین کشورهای منطقه از طریق وابستگی متقابل در زیرساخت ها، یکپارچگی اقتصادی و سرمایه گذاری های مشترک در اولویت قرار دارد. وی در ادامه گفت برای رسیدن به این هدف کشورهای منطقه باید «تلاش کنند تا با همکاری یکدیگر از مصرف گرایی به سمت تولید بروند. برای این کار باید مناطق صنعتی مشترک که ظرفیت صنعتی جمعی ما را افزایش می‌دهد تاسیس شود تا زنجیره‌های عرضه را به یک زنجیره یکپارچه که قادر به رقابت در بازارهای جهانی و راه‌اندازی پروه های کلان در بخش های مختلف است، متصل کند».
السودانی با تمرکز بر فرصت های اقتصادی، دستور کار کنفرانس بغداد ۲ را گسترده تر کرد. او همچنین از شرکای خارج از منطقه مانند اتحادیه اروپا نیز درخواست حمایت کرد. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نشست بغداد ۲ در امان حضور داشت.
نخست وزیر عراق افزود قصد داریم با همسایگان خود یعنی ایران و ترکیه تلاش جدی داشته باشیم تا برای مدیریت مشترک منابع آبی خود، بهترین راه را پیدا کنیم
نخست وزیر عراق با بیان اینکه باید به تلاش مشترک برای مبارزه با تفکر افراطی ادامه داد، خاطر نشان کرد: قصد داریم با همسایگان خود یعنی ایران و ترکیه تلاش جدی داشته باشیم تا برای مدیریت مشترک منابع آبی خود، بهترین راه را پیدا کنیم. عراق در تلاش است که همکاری متوازنی با همه شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشد.
در خاتمه این نشست اعضای حاضر در این نشست با انتشار بیانیه ای ضمن حمایت از تلاشهای عراق برای توسعه فراگیر، خاطر نشان کردند: برگزاری دور دوم این نشست، نشانگر تمایل برای حمایت از نقش محوری عراق در توسعه همکاری اقتصادی منطقه‌ای است.
اتحادیه اروپا در بیانیه مشترک در خصوص «مشارکت استراتژیک با (کشورهای) خلیج فارس» که در مه ۲۰۲۲ منتشر شد، ضمن تمجید از کنفرانس بغداد ۱ متعهد به حمایت از این روند به رهبری کل منطقه شد. این در حالی است که فرانسه تنها کشور اروپایی بود که در ابتدا از ابتکار عمل عراق در خصوص برگزاری این کنفرانس حمایت کرده بود. اتحادیه اروپا هم چنین خواستار ادامه روند کنفرانس بغداد "با مشارکت اتحادیه اروپا" و به عنوان بخشی از "فرآیند گفت و گوی ساختاریافته و تسهیل شده توسط اتحادیه اروپا" شد.
کشورهای اروپایی و حتی اتحادیه اروپا یارای رقابت فزاینده با دیگر بازیگران خارجی مانند چین، روسیه و حتی هند و ژاپن را ندارند. اما اروپایی‌ها می‌توانند با کمک به ایجاد پلتفرم‌های چندجانبه، انتقال دانش فنی و فناوری و ارائه حمایت‌های مالی، کمک‌های قابل‌توجهی به گفت‌وگوی منطقه‌ای در حوزه یکپارچگی اقتصادی داشته باشند
کشورهای اروپایی و حتی اتحادیه اروپا یارای رقابت فزاینده با دیگر بازیگران خارجی مانند چین، روسیه و حتی هند و ژاپن را ندارند. اما اروپایی‌ها می‌توانند با کمک به ایجاد پلتفرم‌های چندجانبه، انتقال دانش فنی و فناوری و ارائه حمایت‌های مالی، کمک‌های قابل‌توجهی به گفت‌وگوی منطقه‌ای در حوزه یکپارچگی اقتصادی داشته باشند. متخصصین اروپایی میتواند به دولت های منطقه کمک کنند تا راه حل هایی برای مقابله مشترک با مسائل بنیادین که موجب عدم رشد اقتصادی، افزایش ناامنی غذایی و ناتوانی در کاهش مهار چالش‌های فزاینده تغییرات آب و هوایی شده است، بیابند.
راه حل این مشکلات ایجاد صندوق توسعه جدید با استفاده از ابزارها و نهادهای موجود است. این راه حل شامل صندوق‌های ثروت دولتی، برنامه‌های سرمایه‌گذاری مشترک، مناطق اقتصادی یا طرح‌های سرمایه‌گذاری چند حزبی از طریق بانک‌های منطقه‌ای یا مؤسسات چند ملیتی است. بانک توسعه اسلامی، صندوق های ثروت دولتی مختلف در شورای همکاری خلیج فارس، و همچنین بانک سرمایه گذاری اروپا، و بانک بازسازی و توسعه اروپا، همگی حمایت خود را از پروژه هایی که چشم انداز چندجانبه یا منطقه ای دارند اعلام کرده اند. این مساله می تواند از طریق تطبیق وجوه تخصیص یافته به یک طرح توسط طرف های شریک صورت گیرد.
اتحادیه اروپا و شرکای منطقه‌ای آن می توانند از طریق پروژه دروازه جهانی خود ابتکارات مشترک را در کشورهای ثالث را از طریق همکاری مثلثی، حمایت مالی، ظرفیت‌سازی و کمک‌های فنی بررسی کنند. این اتحادیه هم چنین قادر به جذب بازیگران منطقه ای برای کمک به بازسازی عراق است. این اتحادیه هم چنین میتواند پروژه ها و سرمایه گذاری ها را در عراق نیز پیش بینی کند. هدف این اقدامات تامین مالی همکاری های بین المللی از طریق کمک های بلاعوض، کمک های فنی، ابزارهای مالی و تضمین های بودجه است.
هم چنین شرکت کنندگان تاکید کردند که همکاری های جمعی در توسعه یک بندر خاص یا تکمیل بخش‌های مسیرهای ریلی ملی عراق باید در اولویت قرار گیرند. بررسی سرمایه گذاری های مشترک در صنعت نفت و گاز عراق و همچنین انتقال انرژی های تجدیدپذیر نیز از دیگر مسایلی هستند که باید در نظر گرفته شوند. از سوی دیگر گرد و غبار و طوفان های شن و همچنین خشکسالی و کم آبی، هزینه های مالی و جانی گزافی نه تنها به عراق بلکه به تمام کشورهای همسایه تحمیل می کند. پروژه‌های کلیدی که با چالش‌های زیست‌محیطی مشترک مقابله می‌کنند و ثابت کرده‌اند ساده‌ترین راه برای همکاری هستند، باید مورد بررسی قرار گیرند.
به رغم تنش‌های منطقه‌ای مختلف موجود، چشم‌انداز همکاری‌های منطقه‌ای و چندجانبه‌گرایی روشن به نظر می‌رسد و کنفرانس بغداد به تعریف چارچوبی برای همکاری‌های منطقه‌ای گسترده‌تر با هدف ادغام ملت ها کمک می‌کند.
نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در عراق، جنین هنیس پلاسخارت در این نشست اعلام کرد که «نمایش مشارکت منطقه ای» اکنون می تواند «به گام های ملموسی ختم شود». وی افزود که این گام‌ها «حتی ممکن است به چارچوبی برای یکپارچگی منطقه‌ای به عنوان ابزاری مؤثر برای دستیابی به رفاه، صلح و امنیت منجر شود».
شرکت‌کنندگان در این نشست همچنین توافق کردند که سال آینده میلادی، دور سوم این نشست برگزار شود و پس از رایزنی، زمان و مکان برگزاری آن مشخص خواهد شد.
این در حالی است که برخی ناظران بین المللی انتقادهایی به این اجلاس داشته اند و اعلام کرده اند چرا نامگذاری این نشست صرفا باید با درنظر گرفتن عراق صورت گیرد و این نشست "کنفرانس بغداد" نامگذاری شود. به گفته این کارشناسان مشکلات و بحران های جدی برخی از شرکت کنندکان این نشست مانند اردن و مصر نادیده گرفته شده است. اردن و مصر در وضعیت اقتصادی نامساعدی قرار دارند و اعتراضات این روزهای اردن را می توان شاخصی از این وضع دانست که به مصر هم سرایت خواهد کرد. مساله دیگر این است که کشورهایی مانند عربستان و امارات در گرسنگی دو ملت اردن و مصر با قطع کمک ها و خرید کارخانجات این کشورها به بهای ناچیز شریکند و در حالی که دو کشور مصر و اردن در وام های کمرشکن بانک جهانی غرق شده اند، چرا عربستان و امارات و سایر کشورها به قاهره و امان از زاویه نگاه به بغداد نمی نگرند؟
نتیجه
با توجه به نقش مثبت محمد السودانی در احیای روابط همکاری عراق با کشورهای منطقه و همسایه و تمایل وی برای کاهش تنش ها میان همسایگان عراق مانند ایران و عربستان و با عنایت به اهتمام کشورهای شرکت کننده برای توسعه عراق و رفع مشکلات کم آبی و امنیت غذایی در این کشور و کل عراق، وی چشم انداز روشنی برای همکاری های منطقه ای و ادامه این نشست در سال های آتی متصور است.
البته تحقق موارد فوق مستلزم همگرایی و مشارکت همه جانبه کشورهای منطقه خصوصا عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس و هم چنین خودداری اتحادیه اروپا و نهادهای غیرمنطقه ای از مانع تراشی و سنگ اندازی است.
البته باید در نظر داشت که عراق اگر چه کشوری است که دغدغه حاکمیت دارد. زیرا بسیاری در این سرزمین راهبردی، فارغ از موضوع امنیت و دغدغه های همجواری به دنبال منافع خود هستند که شامل برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس و کشورهای ناتو در فواصل مکانی دورتر می شود. به هرحال در آینده مشخص خواهد شد که آیا این همگرایی منطقه ای در قالب نشست ابتر می ماند یا به اهداف مد نظر خود خواهد رسید.
نظر شما