بازار؛ گروه کشاورزی: پرورش انواع آبزیان و به طور کلی صنعت شیلات از جمله بخش های رو به توسعه و رشد است که اگرچه فعالان آن با موانع بسیاری روبرو هستند اما به نظر می رسد بخش خصوصی خود در رفع این مشکلات پیشرو است. از مسائل پیرامون صنعت شیلات بحث واکسینه کردن است که با توجه به اینکه الزامی برای آن نیست در نتیجه پرورش دهندگان غالبا از آنتی بیوتیک ها استفاده می کنند که این خود موجب بالا رفتن باقی مانده آنتی بیوتیک در آبزیان می شود که برای سلامت جامعه قطعا مضر است. با این وجود برخی شرکت ها و بخش خصوصی در بحث تولید واکسن های آبزیان فعالیت دارند و تلاش دارند فرهنگ واکسینه کردن آبزیان را در بین پرورش دهندگان ترویج دهند.
احمد عرفان منش یکی از فعالان بخش ساخت و تولید واکسن ها است که به طور خاص روی دو مورد «استرپتو کوکوزیس و لاکتو کوکوزیس» کارهای تحقیقاتی انجام می دهند.
آنچه در ادامه می خوانید حاصل گفتگوی بازار با وی است.
*با توجه به اینکه حوزه فعالیت شما به طور تخصصی تهیه واکسن های مورد نیاز آبزیان است کمی در این خصوص و چالش های پیش روی خود بگویید.
در ابتدا باید بدانید که اگرچه تولید انواع واکسن ها قدمت چند صدساله دارند اما در حوزه آبزیان قدمت واکسنها به کمتر از ۱۰۰ سال می رسد و عمدتا واکسن ها ایجاد می شوند برای اینکه از بیماری ها پیشگیری کنند. با توجه به اینکه در آبزیان به خصوص ماهی ها رفتارهای متفاوتی از حیوانات خونگرم دارند در حوزه واکسن های آبزیان نیز قائدتا به صورت متفاوتی عمل می کنیم. در این حوزه نیز ما از سال ۹۴ ثبت برند شده ایم و جزو دانش بنیان ها هستیم که به صورت اختصاصی روی واکسن آبزیان فعالیت داریم. خوشبختانه در این حوزه تجربیات خوبی را در این مجموعه کسب کرده ایم و توانسته ایم با مزارع ارتباط بگیریم و واکسن را توسعه بدهیم.
*در بحث واکسیناسیون آبزیان اصولا مبارزه با چند نوع بیماری هدف قرار می گیرد؟
چون بیماری ها در ماهی از نظر رفتار و نوع بیماری متفاوت هستند ما به صورت تخصصی برای دو نوع بیماری که ماهی را تا آخر عمر همراهی می کند، واکسن تهیه کرده ایم و ثبت سازمان دامپزشکی شده است. گفتنی است تحقیقات و کار بازار را نیز خود ما انجام داده ایم.
*با توجه به اینکه حوزه آبزیان سنتی است و چندان به سمت صنعتی شدن نرفته است، نگاه پرورش دهنده ها به واکسینه کردن آبزیان چگونه است؟
به هر حال بحث های واکسیناسیون معمولا چون زیست فناوری است با حوزه دارو متفاوت است یعنی از نگاه ما دارو ریاضی است و واکسن تجربی است. در تجربی دو دوتا الزاما ۴ تا نمی شود؛ به این معنا که در حالی که دارو سریع جواب می دهد واکسن متفاوت است. بنابراین برای ترویج استفاده از واکسن در این صنعت باید ساختارهای ذیربط مثل شیلات و سازمان پزشکی بیشتر ورود کنند بخصوص اینکه این بحث حاکمیتی است و بحث سلامت غذا است.
به عبارت ساده تر اینکه چون تولید کننده در این بخش چندان مجبور نیست که رعایت کند و غالبا به دنبال مراقبت از کسب و کار خود است لذا این بحثها حاکمیتی است و حاکمیت باید وارد شود و واکسیناسیون آبزیان را توسعه بدهد. از سوی دیگر بحث های زیست محیطی، بحث سلامت غذا و بحث افزایش بهره وری که مستقیم با مزرعه دار در ارتباط است را از طریق واکسیناسیون باید رفع کنیم.
*چقدر بهره وری در مزارع پرورش ماهی با واکسیناسیون بالا می رود؟
بر اساس کاری که با شیلات استان تهران انجام دادیم در گروهی که واکسیناسیون انجام دادیم، بهره وری را تا ۳۰درصد افزایش داده اما مساله اینجا است که چون پرورش دهنده در ابتدا این افزایش را نمی بیند در ذهن خود نمی تواند تصوری از این افزایش بهره وری داشته باشد. البته باید توجه داشته باشید که واکسیناسیون معمولا در دو نوبت انجام می شود و پس از این دو دوز است که این افزایش ۳۰درصدی بهره وری حاصل می شود.
*در بحث واکسیناسیون جایگاه ایران در خاورمیانه و جهان چقدر تغییر کرده است؟
جالب است بدانید کشور ترکیه که در همسایگی ما است تقریبا ماهی بدون واکسن ندارد و از این طریق توسعه بازارهای خارجی داده است و به واسطه همین واکسیناسیون است که پرورش دهندگان این کشور می توانند ماهی تولیدی خود را تقریبا به همه جای دنیا ارسال کنند. به طوری که ترکیه به آسیای میانه، روسیه و حتی به کشورهای جنوب خلیح فارس که همسایه ما هستند با هواپیما صادر می کند؛ یعنی آن بازار رسمی را دارد اما ما حتی بازار جنوب خلیج فارس را هم نمی توانیم داشته باشیم. البته ممکن است بازارهای غیررسمی باشد اما بازار رسمی نداریم. مشکل اینجا است که در محصولات ما خیلی باقی مانده آنتی بیوتیکی وجود دارد و به این ترتیب این کشورها محصول ما را نمی پذیرند. اما به هر حال ترکیه توانسته با واکسیناسیون آبزیان تولیدی خود مجوزهای صادرات بگیرد و این در واقع نقطه عطف این صنعت است اگر بخواهد توسعه پیدا کند و به بازارهای جهانی برود. این در شرایطی است که ما نیز با واکسیناسیون می توانیم به بازارهای جهانی راه یابیم چون در مزارع پرورش ماهی بعد از واکسیناسیون دیگر نیازی به استفاده از آنتی بیوتیک نیست و مشکل باقی مانده آنتی بیوتیک را نخواهیم داشت.
*از دیگر تفاوت صنعت شیلات ایران با دیگر کشورها، دستی بودن واکسیناسیون در کشور است در حالی که در کشورها به صورت ماشینی است. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟
اینکه چه روش واکسیناسیونی به کار ببریم بستگی به شرایط آن مملکت است. به طوری که در فرانسه ۱۴میلیون قطعه را یک تیم به صورت دستی انجام می دهد چون واکسیناسیون با دست به صرفه تر است و مشکلات کمتری دارد. بنابراین برای کشور ما که هنوز واکسیناسیون آبزیان توسعه پیدا نکرده فعلا اگر دستی هم توسعه یابد جای خوشحالی است. ازسوی دیگر هزینه واکسیناسیون با دستگاه سرسام آور است و تقریبا برای ما دست یافتن به آن سخت است.
*اصلی ترین چالش های شما در این مسیر چه مواردی است؟
بزرگترین چالش این است که باید موضوع واکسیناسیون از طریق ساختارهای دولتی پیگیری شود چرا که بحث کلان کشوری است. مثلا می گوییم محیط زیست را می خواهیم حفظ کنیم چون توسعه پایدار در گروی حفاظت محیط زیست است اما الان شرایط پرورش ماهی به سمتی می رود که محیط زیست را نابود می کند. پس اگر حاکمیت به موضوع ترویج واکسیناسیون آبزیان ورود نکند ما آینده ای را نمی توانیم متصور شویم.
نظر شما