احاطه جانشینی جبری در اقتصاد به جای خصوصی سازی

بازار؛ گروه ایران: وزیر اقتصاد اخیراً درباره پررنگ تر کردن بخش خصوصی در اقتصاد اشاره ای داشت ولی عمدتا نگاه دولتمردان به بخش خصوصی در حد پیمانکاری است. دلیل اصلی این نگاه چیست؟

این موضوع را با مصطفی صفاری کارشناس اقتصادی بررسی کرده ایم.

مصطفی صفاری، کارشناس اقتصادی در گفتگو با بازار، در پاسخ به این پرسش که دلیل این که در چند سال اخیر چرا بخش خصوصی ترجیح داده کمتر فعالیت داشته باشد. بیان کرد: در بند آخر اصل ۴۴ که در سال ۸۸ مورد بازنگری قرار گرفته و تدوین شده، آمده: اقتصاد به سه بخش دولتی، خصوصی و تعاونی تقسیم شود که ۲۰ درصد دولت، ۲۵ درصد تعاونی و ۵۵ درصد خصوصی باشد.

وی ادامه داد: با گذشت بیش از ۱۳ سال از فرمایشات رهبری هنوز این اتفاقات نیفتاده چرا که دولت ها فربه هستند و تمایل ندارند واگذاری صورت بگیرد. واگذاری هایی که انجام شده خصولتی بوده و در صندوق های بازنشستگی و تامین اجتماعی درج شده است که این موارد را نیز وزیر تعیین می کند. به عبارت دیگر خصوصی سازی به معنای واقعی نداریم.

اصلاً خصوصی سازی بوجود نیامده گرچه بیان می شود بخش خصوصی داریم و تمایل همکاری با این بخش داریم ولی متاسفانه سیاست اقتصاد بسته، دستوری است. ولی مدیران دولتی برروی اصل ۴۴ صحبت کردند

او تصریح کرد: به نظر من، اصلاً خصوصی سازی بوجود نیامده گرچه بیان می شود بخش خصوصی داریم و تمایل همکاری با این بخش داریم ولی متاسفانه سیاست اقتصادی سیاستی بسته و دستوری است. و فقط مدیران دولتی درباره اصل ۴۴ صحبت می کنند. متاسفانه خصوصی سازی در مفهوم واقعی نداشتیم که نمونه آن را می توان در صنعت خودرو مشاهده کرد.

این اقتصاددان اضافه کرد: اگرچه دولت زیر ۲۰ درصد سهام دارد ولی ریاست این خودروسازی ها را وزیر صمت تعیین می کند که نشاندهنده این مفهوم است که هنوز خصوصی سازی در اقتصاد شکل نگرفته. بخش خصوصی موفق هم معمولاً یا رانتی بوده یا رانت ایجاد کردند که بخش خصوصی نتوانسته براساس دستور رهبری گسترش یابد.

صفاری افزود: بحثی در اقتصاد به نام جانشینی جبری داریم. وقتی دولت بودجه زیاد دارد خود به خود سهم بخش خصوصی کوچک می شود. اگر در ده سال اخیرنگاه کنید همواره بودجه دولت در حال اضافه شدن است و در نتیجه بخش خصوصی کوچک می شود.

وقتی وزیری درباره قیمت کالاها تصمیم می گیرد و اقتصاد دستوری است یعنی بخش خصوصی مهم نیست و بیشتر به اقتصاد چپ و دولت بزرگ و فربه و مداخله گر در اقتصاد نیاز دارند

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه چرا چنین نگاهی در دولت بوجود آمده پاسخ داد: از ابتدا چنین دیدی وجود داشت و تا به امروز اتفاق خاصی برای تغییر این نگاه ها بوجود نیامده که بخواهد تغییر کند. این نگاه از اول انقلاب بوده و تا به امروز نیز وجود دارد. وقتی وزیری درباره قیمت کالاها تصمیم می گیرد و اقتصاد دستوری است یعنی بخش خصوصی مهم نیست و بیشتر به اقتصاد چپ و دولت بزرگ و فربه و مداخله گر در اقتصاد نیاز دارند. قرار بود اصل ۴۴ که انقلاب اقتصادی بود این رویکرد را عوض کند ولی متاسفانه هیچ یک از دولت ها چنین رویکردی را تغییر ندادند.

وی بیان کرد: سهم بخش خصوصی در این سالها کوچک شده و مرتب هزینه های جاری دولت افزایش یافته است. فلذا تشکیل سرمایه در ده سال اخیر منفی شده است. در چنین شرایطی دولت بزرگ می شود و این از ادبیات اقتصاد است.

صفاری درباره راهکار از برون رفت از این وضعیت گفت: راهکار همیشه هست و وجود دارد مهم این است که عزم برای اجرای آن در دولت باشد که متاسفانه تا به امروز دیده نشده است. باید اقتصاد بازار همچنین قیمت بازار را قبول کنید. عرضه و تقاضا را قبول کنید، اقتصاد دستوری را کنار بگذارید و اجازه بدهید مکانیسم بازار عمل کند که در نهایت نتیجه مشخص می شود.

او اشاره کرد: اقتصاد بسته چین و روسیه را نگاه کنید که به سمت اقتصاد باز رفتند. الان چین دومین اقتصاد قدرتمند دنیاست. با تغییر رویکرد از اقتصاد بسته به اقتصاد باز رفتند. از اقتصاد دولتی به اقتصاد خصوصی رفتند و می توان الگوی چین را مبنا قرار دهیم. در حال حاضر شرکت های چینی خصوصی هستند و فلذا این تجربه موفقی در دنیا است ولی عزم جزم می خواهد که دولت ها و مجلس و حاکمیت این اصل ۴۴ که رهبری اعلام کرده را اجرا کنند. اصلی که فعلاً خیلی معنا ندارد!

وقتی ریسک اقتصادی بالا می رود بخش خصوصی سود بالاتری مطالبه می کند یا سرمایه گذاری آن کم می شود. وقتی ریسک اقتصادی کم می شود با نرخ کمتر هم سرمایه گذاری می کنند. خروج از برجام و نشدن برجام باید سود بالایی باشد که بخش خصوصی سرمایه گذاری کند

این تحلیلگر با اشاره به اینکه برخی بر این باورند بخش خصوصی با برجام گره خورده است. پاسخ داد: بحث برجام صرف ریسک است. وقتی ریسک اقتصادی بالا می رود بخش خصوصی سود بالاتری مطالبه می کند یا سرمایه گذاری آن کم می شود. وقتی ریسک اقتصادی کم می شود با نرخ کمتر هم سرمایه گذاری می کنند. لذا با وجود خروج از برجام و عملی نشدن برجام باید سود و منفعت بالایی تعریف شد تا بخش خصوصی سرمایه گذاری کند. طبیعی است که هزینه سرمایه بالا می رود ریسک سیستماتیک نیز در اقتصاد وارد میشود.

صفاری اضافه کرد: به نظر من، اولویت دولتمردان باید اقتصاد باشد. ولی متاسفانه بیشتر نگاه سیاسی و امنیتی در آن دیده می شود. تا اولویت دولت عوض نشود اقتصاد سرعت نمی گیرد. نمونه آن اتفاقات اخیر بود که متاسفانه میلیون ها شغلی که در اینستاگرام فعال بودند بخاطر اختلال اینترنتی بیشتر این شغل ها از بین رفت در حالی که بحث امنیت در اقتصاد اولویت دار و از بدیهیات است.