مریم رضایی؛ بازار: با توجه به افزایش روز افزون جمعیت و تقاضا برای تغذیه، ضرورت برنامه ریزی برای تامین غذای کافی بیش از همیشه محرز است از طرفی استفاده نامناسب از خاک حاصلخیز و مصرف بیش از حد منابع زیرزمینی این روزها تهدیدی برای امنیت غذایی بشر در آینده به شمار می رود بر این اساس با بهره گیری از علم و تکنولوژی نوین می توان تخریب خاک و هدررفت منابع آبی را به حداقل رسانید. اجرای کشاورزی حفاظتی یکی از راه های بهره گیری از خاک با کمترین آسیب به طبیعت به شمار می رود.
در این راستا «محمد اسماعیل اسدی» دارای دکترای تخصصی آب و پژوهشگر بین‌المللی آب و خاک در کشور با بیش از ۳۵ سال سابقه تدریس در دانشگاه های داخل وخارج کشور یکی از راه های تداوم کشاورزی بدون آسیب به خاک را کشاورزی حفاظتی می داند.
* رویکرد نوین جهانی در موضوع کشاورزی حفاظتی چیست؟
در کشاورزی حفاظتی منابع پایه تولید آب و خاک حفظ می شود به طوری که در کنار تولیدات کشاورزی از خاک و مواد آلی آن حفاظت می کنیم. در این روش حداقل دستکاری خاک و حفظ پوشش گیاهی وجود دارد و خاک باید همیشه پوشش دار باشد و رعایت تناوب زراعی نیز دارای اهمیت است چرا که تنوع زیستی به بقایای کره زمین کمک می‌کند. با یک سال نمی‌توان این کار را انجام داد و طی سال های متوالی باید کشاورزی حفاظتی را انجام دهیم.
* چه اقداماتی در خصوص کشاورزی حفاظتی انجام شده است؟
با فعالیت های آموزشی و ترویجی در راستای کشاورزی حفاظتی و پایداری، گام های خوبی برداشته شده اما مطلوب ما نیست. باید از این جریان نوین کشت حمایت شود چرا که کشاورزی سنتی دیگر جواب‌گو نیست و رویکردها علمی شده است. باید از این فناوری ها استفاده کنیم تا خاک هایی که در کشور در حال فرسایش هستند، حفظ و حراست شوند چراکه منابع غذایی ما وابسته به این منبع تجدید ناپذیر است بنابراین باید اولویت باشد و از خاک در راستای حفظ و پایداری آن مراقبت کنیم.
در کشاورزی حفاظتی منابع پایه تولید آب و خاک حفظ می شود به طوری که در کنار تولیدات کشاورزی از خاک و مواد آلی آن حفاظت می کنیم
هم نزدن خاک یکی از راه های حفاظت از خاک است زیرا با هم زدن خاک سست شده و در معرض فرسایش قرار می گیرد. این خاک خیلی راحت با آب باران جابه جا می شود و نهایتا پشت سدها رسوب می کند. کشاورزان وقتی شالی و گندم را برداشت می کنند برای سهولت کشت دوم بقایا را آتش می زنند و البته این کار تعدادش کم شده ولی به صفر نرسیده است.
ایران نیاز شدیدی به این روش ها دارد چرا که ایران در کمربند خشک و نیمه خشک قرار داشته و تغییرات اقلیمی بسیار تاثیر گذار محسوب می شود تا جایی که متوسط بارندگی ما کاهش نیز داشته است. کشور ما از یک سوم بارندگی زمین کمتر بارش دارد و آب زیادی ندارد. بر این اساس توسعه سامانه های نوین کشاورزی حفاظتی ضروری است و این توسعه کشاورز محور است و باید فرهنگ این نوع کشاورزی را به آن ها آموزش دهیم و دولت تسهیلات و یارانه های لازم و کافی را در اختیار کشاورز قرار بدهد.
* چقدر جهاد کشاورزی در این زمینه به صورت جدی وارد شده است؟
این حرکت نیاز به حمایت مسئولان بالادستی و دولت دارد. مروجین و محققین فعالیت های محدود دارند و نیاز به حمایت های جهادکشاورزی است. این حمایت ها برای رشد کشاورزی حفاظتی بسیار کُند است و شاید اصلا نگاهی هم در این زمینه وجود نداشته باشد. هرچند که دانش فنی آن در داخل کشور موجود است و فقط عزم و اراده و نگاه بالادستی می‌خواهد.
یکی از کارهایی که وزارت خانه می تواند انجام دهد این است محصولی که کشاورز از طریق کشاورزی حفاظتی تولید می کند با مبلغ بیشتری توسط دولت خریداری شود در چنین صورتی انقلاب بزرگی در بحث تولیدات خواهیم داشت. همچنین تخفیفات بیمه ای می تواند در اختیار کشاورزان قرار گیرد.
ما مخالف توسعه سطح زیر کشت هستیم چراکه توان اکولوژیک کشور اجازه نمی‌دهد بتوانیم از این توان خاک و آب بیشتر استفاده کنیم اما از همین سطح زیر کشت می توانیم بهره وری بیشتری ببریم. دنیا این راه را رفته و باید از تجارب جهانی استفاده کنیم.
* کودهای بی کیفیت چقدر می تواند برای خاک آسیب زا باشد؟
شما بهترین بذر و کود هم داشته باشید اما همه این ها باید در دل خاک به کارگیری شود بنابراین بسیار مهم است که خاک سالم باشد. خاک هم مثل انسان دچار بیماری می شود. برای اینکه انسان سالمی در جامعه تحویل بدهیم باید خاک سالم داشته باشیم. بعد از خاک سالم باید دنبال بذر مرغوب برویم و کودهای با کیفیت استفاده کنیم. رقابتی که در بحث تجاری سازی و کسب درآمد حاصل از کود بسیار زیاد شده و متاسفانه خیلی از کودها اصلا مرغوبیتی ندارند. با وجود اینکه برای افزایش محصول به کود احتیاج داریم کشاورزان باید رعایت کنند که کودی که استفاده می کنند مجوز این مرجع را داشته باشند.
متوسط بارندگی در کشور کاهش داشته است
باید از ظرفیت زیستی خاک استفاده کرد. نمی توان در یک خاک بدون آزمایش کودی تجویز کرد. ممکن است یک خاک کمبودی نداشته باشد و باید متناسب با داده ها و آزمایش به خاک کود دهیم. در دنیا مبحثی به نام کشاورزی دقیق مطرح است. به این صورت است که همه جای زمین کمبود کود را ندارد در این حالت ماشین در نقاطی که کود نیاز است تزریق می کند و کل مزرعه را یک دست در نظر نمی گیرند تا از هدر رفت کود نیز جلوگیری کنند.
* سیستم های نوین آبیاری چقدر به کاهش مصرف آب کمک می کند؟
کشاورزی علمی شده است و به صورت سنتی نمی توان انجام داد. باید با علم روز جلو برویم. نباید به سیستم آبیاری نوین به عنوان ابزار نگاه کنیم. در استان ما بسیاری از سیستم‌های نوین آبیاری استفاده می شود که رقم مصرف آبیاری را پایین می آورد و در جهت افزایش بهره وری مصرف آب کمک می کند.
با این حال سیستم‌های آبیاری را نمی توان به تمام استان گلستان تعمیم داد و هر اراضی یک نوع سیستم آبیاری می‌خواهد و می‌تواند به ارتقا بهره‌وری کمک کند اما اگر همین سیستم‌های نوین آبیاری بدون مطالعه باشد دورریز منابع است. تنوع سیستم های نوین آبیاری در استان گلستان وجود دارد و خوب است. دولت هم حمایت می کند ولی هزینه ها بالا رفته است و برای یک هکتار سیستم آبیاری قطره‌ای حدود ۵۰ میلیون تومان نیاز است که کشاورز را برای انجام دچار تردید می‌کند.
نظر شما