تهمینه غمخوار؛ بازار: جلسه ستاد هماهنگی روابط اقتصادی خارجی با موضوع «آخرین وضعیت روابط اقتصادی کشورمان با قاره آفریقا» یکشنبه ۱۵ آبان ماه به ریاست مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه و با حضور اعضای ستاد مرکب از مدیران دستگاه‌های ذیربط برگزار شد.
در این نشست، صفری با تأکید بر اهمیت قاره آفریقا در توسعه تجارت ایران، توجه به آفریقا را از اولویتهای سیاست خارجی دولت سیزدهم خواند ضمن اینکه او بر تجارت متوازن با قاره آفریقا تأکید کرد و افزود: برای پایداری تجارت با قاره آفریقا لازم است، صادرات متوازن باشد، بدین معنا که رقم صادرات و واردات متوازن و برابر باشد. لذا، لازم است علاوه بر صادرات خدمات مهندسی و.. به آفریقا تلاش کنیم نیاز داخلی کشور به محصولات کشاورزی، دامی و مواد اولیه معدنی را از قاره غنی آفریقا تأمین کنیم.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «جعفر قنادباشی» سفیر اسبق ایران در لیبی و کارشناس ارشد مسائل آفریقا و غرب آسیا انجام داده که در ادامه می خوانیم.
* چند روز پیش آخرین وضعیت روابط اقتصادی ایران با قاره آفریقا مورد بررسی قرار گرفت. همانطور که می دانیم قاره افریقا برای ایران از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا ایران از طریق توسعه روابط با این قاره می تواند علاوه بر یافتن فرصتهای تجاری جدید، به دور زدن تحریمها و ترویج اسلام گرایی کمک کند. از دید شما روابط ایران با افریقا از زمان تشکیل دولت ابراهیم رئیسی تا چه اندازه پیش رفته است؟
همانطور که آقای صفری که مسئولیت روابط خارجی ایران با کشورها را به عهده دارد اعلام کرده است، افریقا از جمله اولویتهای ایران در عرصه سیاست خارجی است به گونه ای که نسبت به دیگر قاره ها نگاه و دیدگاه ویژه ای صورت گرفته است. اما، جالب است که این دید و اولویت ایران تنها در سیاست خارجی محدود نمی شود؛ بلکه افریقا به لحاظ فرهنگی و قابلیتهای اقتصادی می تواند یکی از اولویتهای ما باشد؛ یعنی روابط ایران با افریقا تنها به بعد سیاسی خلاصه نمی شود.
به عبارتی دیگر، همین ظرفیتها و قابلیتهای اقتصادی می تواند استحکام و تحکیم بخش روابط فی مابین باشد. ما در افریقا شاهد پتانسیلهایی هستیم که هم به سادگی قابلیت دسترسی داشته و صرفه اقتصادی و درآمدزایی برای کشور دارد در حالی که از همه مهمتر نیازهای کشور نیز تامین می شود. از آن جمله می توان به معادنی اشاره کرد که در ایران وجود ندارد و کشور می تواند از این منابع معدنی بهره مند شود. علاوه بر آن، محصولاتی که در این قاره کشت می شود می توانند با محصولات ایران معاوضه شوند؛ یعنی می تواند تهاتر کالا میان طرفین اتفاق افتاده و هم ایران و هم کشورهای افریقایی بهره مند شوند.
آقای صفری بر دو مسئله و محور اصلی در خصوص روابط ایران با افریقا تاکید کرده است: یکی آنکه روابط طرفین باید تهاتری باشد زیرا در این زمینه مشکلات دلاری، مالی و بانکی وجود ندارد و دیگر آنکه زمانی که صادرات و واردات تهاتری شد، قاعدتا توازنی میان هر دو شکل خواهد گرفت. لذا، یکی از مسائلی که در افریقا دنبال می شود و دولت سیزدهم در دستور کار خود قرار داده، همین دو مسئله است.
مسئله دیگری که برای دولت فعلی در شرایط خشکسالی کشور که از سه سال گذشته با این خشکسالی مواجه است و ایران یکی از کشورهای کم باران محسوب می شود، کشت فراسرزمینی است؛ یعنی ایران بتواند از کشورهای پرآب افریقایی که دارای امکانات کشاورزی هستند، یا از طریق سرمایه گذاریهای مشترک و یا به عنوان خریدار، وارد شده و برخی از محصولاتی را که بدان نیاز دارد به به آن کشورها سفارش دهد تا در آن جا کشت شده و در یک خرید تضمینی، آنها را خریداری نماید و با نازل ترین قیمت به دست ما برسد. این موضوع برای ایران بسیار مهم است. هم اکنون سیاست کشت فراسرزمینی در کشورهای افریقایی که به کشورهای همیشه بهار معروف هستند و در سال چهار بار می توان به کشت زمین پرداخت، موضوع مهمی است.
حال اقداماتی که دولت سیزدهم در طول یک سال گذشته مبتنی بر راهبرد اصلی خود یعنی روابط با تمامی کشورهای دوست و مسلمان بر اساس اولویتهای خود انجام داده، مقدمات روابط با دولتهای افریقایی بوده در حالی که مطالعات لازم نیز صورت گرفته است. بنابراین، دو موضوع مهم کشت فراسرزمینی و دیگری تهاتر کالا می توانند در زمینه توسعه روابط با کشورهای افریقایی بسیار موثر باشد.
*دولت سیزدهم شعار اصلی خود در حوزه سیاست خارجی را، سیاست خارجی متوازن و گسترش روابط با کشورهای مختلف از جمله افریقا در حوزه های سیاسی به خصوص اقتصادی عنوان کرده است؛ چرا که توسعه روابط با آفریقا از راهکارهای موثر در مقابله با تحریم ها، دور زدن آنها و جلوگیری از تحقق سیاست برخی از کشورهای غربی برای انزوای دیپلماتیک ایران در عرصه جهانی از سوی این دولت اعلام شده است. ارزیابی شما در این باره چیست؟
افریقا متشکل و مجموعه ای از ۵۴ کشور است در حالی که ایران دارای مناسبات و اشتراکات زیادی با آنها است. یکی از این اشتراکات این است که مجموعه کشورهای افریقایی همانند ایران از سالیان گذشته عضو گروه غیرمتعهدها هستند و در تایید مسائل هسته ای ایران به نفع کشورمان رای داده اند. لذا، دو کشور دارای سابقه خوبی در این زمینه هستند؛ کما اینکه یک بار با رای همین کشورها ایران به مدت سه سال ریاست غیرمتعهدها را به عهده گرفت.
مسئله دیگر این است که از این ۵۴ کشور، ۲۷ کشور عضو سازمان همکاری اسلامی هستند که اکثریت آنها و بیش از ۹۰ درصد، بر مسائل فرهنگی تمرکز دارند. این کشورها از نظر فرهنگی دارای اشتراکاتی با ایران بر پایه مسائل اسلامی هستند. بر همین اساس، این موضوع می تواند به پیشرفت روابط ما با افریقا کمک کند.
نکته سوم این است که مواضع ضد استعماری و ضد استکباری ایران به خصوص در عرصه برخورد با سیاه پوستان و یکسان دانستن نژادهای مختلف در طول سالهای گذشته سبب محبوبیت ایران در کشورهای افریقایی شده است. لذا، محصولات ایرانی در کشورهای افریقایی طرفداران زیادی داشته و افریقاییها خواستار استفاده از کالاهای ایران هستند.
افزون بر این، کالاهای ایرانی از نظر مرغوبیت و قیمت در حدی هستند که می توانند با بسیاری از محصولات خارجی که به افریقا وارد می شود، رقابت کنند. محصولات الکتریکی، ساختمانی، لوازم خانگی و ترانسفورماتورها از جمله کالاهایی هستند که در بازار افریقا جایگاه مناسبی دارند. ما شاهد بوده ایم که هر زمانی که نمایشگاهی در افریقا برگزار شده است، با حجم وسیعی از طرفداران کالاهای ایرانی مواجه بوده است.
از همه مهمتر، افریقا در حال حاضر نیاز به خدمات فنی_مهندسی و پزشکی دارد. بنابراین؛ با استفاده از دانش دانش آموختگان و فارغ التحصیلان این رشته های می توانیم به صدور خدمات فنی_مهندسی بپردازیم.
* اینگونه به نظر می رسد که برای مشخص شدن جایگاه و نفوذ ایران در قاره آفریقا، مقایسه ای میان عملکرد ایران با کشورهای موفق و پیشرو در این قاره ارائه شود. در این خصوص ارزیابی شما چیست؟ چرا ما باید بیشترین مقایسه را با چین و ترکیه در افریقا داشته باشیم؟
چین و ترکیه به عنوان قدرتهای تازه ورود در افریقا محسوب می شوند. ترکیه در رویکرد جدید خود در دوران اردوغان در تلاش است تا کمبود درآمد نفتی و گازی خود را از طریق اجرای طرحهای مختلف ساختمانی و اقتصادی جبران کرده و سود و درآمد قابل توجهی از روابط با افریقا کسب کند.
چینی ها هم با وجود اینکه بیش از نیم قرن از روابطشان با افریقایی ها می گذرد، اخیرا روابط خود را به شدت با افریقا گسترش داده اند و این موضوع بر می گردد به نیاز آنها به مواد خام افریقاییها در کنار صادرات. لذا، چین ناگزیر است که از افریقا در جهت چرخیدن اقتصاد و حتی افزایش رشد اقتصادی خود استفاده کنند.
ممکن است که ژورنالیستها و در سطح رسانه ای، مقایسه ای در زمینه حضور و نفوذ چین و ترکیه در افریقا نسبت به ایران صورت گیرد، اما این مقایسه باید در سطح داخلی و مربوط به خودمان انجام شود. ما باید روابط تمامی کشورها مانند هند، برزیل، کره و نه فقط ترکیه و چین را با افریقا مورد مطالعه قرار داده و با دنبال کردن راهبردهای آنها، استراتژی های خود را تصحیح کرده و از نقاط قوت آنها استفاده نماییم. لذا، این مقایسه برای اصلاح برنامه ها و تدوین برنامه های بعدی ایران قابل انجام و مفید است تا پویایی ما در این قاره بیشتر شود.
* با توجه به دیدار اخیر همسر رئیس جمهور زیمباوه با حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران و تاکید بر گسترش روابط دوجانبه، روابط طرفین را در گذشته و حال چگونه ارزیابی می کنید؟
زیمباوه یکی از کشورهای دوست ایران در دوران انقلاب اسلامی بوده است؛ در حالی که رفت و آمدهای بسیاری بین روسای جمهور طرفین صورت گرفته است. همچنین، زیمباوه جزء ۱۰ کشوری است که روابط خوب و حسنه ای با ایران داشته است. حتی در برهه ای، ایران در برخی از صنایع این کشور هم به سرمایه گذاری پرداخته است. علاوه بر این، زیمباوه یکی از کشورهای غیرمتعهد با مواضع ضد استعماری بوده که در عرصه سیاسی مواضع نزدیکی با ایران دارد.
در عرصه اقتصادی نیز، این کشور با ۱۴ میلیون جمعیت، به دریا دسترسی ندارد، اما از طرفی، دارای امکانات خوبی در زمینه برخورداری از مراتع و مانند اوگاندا در طول سال دارای مراتع سرسبزی است. با توجه به اینکه ایران در زمینه نهاده های دامی دارای مشکلاتی است، می تواند هم به سرمایه گذاری در دامپروری در این کشور پرداخته و همچنین با توجه به کمبود آب در ایران به کشت محصولاتی چون پنبه و شکر بپردازیم ضمن اینکه نیاز به محصولاتی مانند کنجد و موز را برطرف نماییم.
بنابراین، با توجه با آب و هوای مناسب و مساعد این کشور می توانیم به سرمایه گذاری و بهره برداری سودمندی از این کشور افریقایی بپردازیم.
نظر شما