بازار؛ گروه استانها: راه‌آهن خواف–هرات با ۲۲۵ کیلومتر طول،دومین پروژه راه‌آهن شرقی ایران پس از راه‌اندازی خط میرجاوه به پاکستان است که بر این اساس قطعات یک و دو به طول ۷۸ کیلومتر در خاک ایران و از شهرستان خواف تا مرز شمتیغ خراسان رضوی است و قطعات ۳ و ۴ این خط آهن به طول ۱۴۷ کیلومتر در خاک افغانستان از شمتیغ تا روزنک به طول ۶۲ کیلومتر و از روزنک تا شهر هرات ۸۵ کیلومتر است.
۲۰آذر سال گذشته بود که بخشی از خط آهن ۲۲۵کیلومتری خواف هرات به طول ۱۴۰ کیلومتر افتتاح شد؛اما طی دو سال گذشته این خط آهن با مشکلات فراوانی روبه‌رو بوده است به‌طوری‌که هنوز بخش برون‌مرزی این خط تکمیل‌نشده است.
دراین‌بین و باقدرت گرفتن گروه طالبان در افغانستان مناسبات و گفت‌وگوهای بین دو کشور هم در خصوص راه‌آهن خواف -هرات که پیش از این در جریان بود متوقف شد و لذا خبرهای رسیده حاکی از آن است که این خط آهن در بخش‌هایی از افغانستان در معرض تخریب قرارگرفته است.
راه‌آهن خواف-هرات ومرزجدید گمرکی شمتیغ یک رویداد کم‌نظیر برای اقتصاد خراسان رضوی است که فعالان اقتصادی سال‌ها انتظار آن را برای گشایش راه جدید در گسترش روابط اقتصادی با کشورهای آسیای میانه دارند.
بدعهدی همسایگان
رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان در گفت‌وگو با بازار پیرامون اهمیت این خط آهن در حوزه صادرات اظهار می‌کند: امیدوار بودیم که با راه‌اندازی این خط آهن صادرات ما و به‌خصوص ترانزیت کالا رشد کند چون کالاهایی که می‌خواهد به سمت چابهار و بندرعباس برود یا بالعکس از این بنادر به افغانستان حمل شود مسیر ارزان‌تر و مناسب‌تری خواهند داشت.
هادی نبی زاده با اشاره به اهمیت روابط اقتصادی با کشورهای همسایه توضیح می‌دهد: افغانستان یک ظرفیت مغتنم برای اقتصاد کشور و به‌خصوص خراسان رضوی به شمار می‌رود و بخشی از ظرفیت‌هایی که امروز در عرصه تولید و صادرات خراسان رضوی شکل‌گرفته،در پیوند با تعاملات تجاری و اقتصادی دو کشور است.
وی بابیان اینکه جمهوری اسلامی ایران به تعهدات خود در خصوص تکمیل مسیر ریلی جامه عمل پوشانده است می‌افزاید: اما متأسفانه کشور افغانستان هنوز به تعهدات و توافقاتی که امضا کرده پایبند نبوده است.
رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان در خراسان رضوی با اشاره به اینکه بخشی از این پروژه در زمره تعهدات جمهوری اسلامی ایران و بخشی هم در زمره تعهدات افغانستان است به بازار گفت: جمهوری اسلامی ایران به تعهدات خود در خصوص ایجاد و ساخت خط آهن اقدام کرده است.
نبی زاده عنوان کرد: اگرچه رئیس‌جمهور سابق افغانستان و قبل از روی کار آمدن طالبان تمایل چندانی به احداث این خط آهن نشان نمی‌داد و تعلل بسیاری در احداث این پروژه وجود داشت اما متأسفانه باقدرت رسیدن طالبان به دلیل اوضاع شکننده امنیتی و بی‌ثباتی حاکم در این کشور این پروژه مهم مسکوت مانده است.
وی بابیان اینکه در این رابطه البته مذاکرات متعددی با حکومت طالبان انجام‌شده و لذا این حکومت نیز مخالفتی در این رابطه اعلام نکرده است اما واقعیت این است که حرکت جدی و اراده‌ای نیز برای ادامه کار و تکمیل این خط آهن دیده نمی‌شود.
شرایط سخت تجارت
وی با اشاره به لزوم بازنگری در امر صادرات و ایجاد یک دیپلماسی سیاسی قوی‌تر در خصوص کشورهای صادراتی هدف عنوان کرد:در حال حاضر تعرفه‌های که طالبان برای کالاهای صادراتی ما بسته‌اند بسیار زیاد است و انگیزه صادرات در بین صادرکنندگان کمتر شده است که در این خصوص باید مذاکراتی در جهت تعدیل این تعرفه‌ها انجام شود کاری که برای کالاهای صادراتی پاکستان رخ‌داده است.
وی به مرز دوغارون به‌عنوان تنها مرز رسمی حال حاضر بین ایران و افغانستان در خراسان رضوی اشاره و افزود: مشکلات و خطرات فراوانی که بارها حضور طولانی‌مدت،کامیون‌ها را در مرز تهدید می‌کند،چاره‌ای جز ایجاد مرز جدید گمرکی در استان و گشودن راه جدید برای ترانزیت و صادرات کالا باقی نگذاشته است.
نبی زاده اذعان کرد: افغانستان نخستین هدف صادراتی خراسان رضوی است و بخش اعظم این صادرات توسط بخش خصوصی انجام می‌گیرد،اما تحولات سیاسی در آن کشور طی سال گذشته بر صادرات این بخش اثر گذاشته است.
وی در پاسخ به این سؤال که چه اقداماتی تاکنون برای بهبود روابط و حل مشکلات در این زمینه انجام‌شده است بیان کرد: تاکنون نشست‌های متعددی حتی با حضور وزیر اقتصاد و هیئت‌های تجاری کشور همسایه انجام پذیرفته اما متأسفانه نتیجه قابل‌توجهی نداشته و به نتیجه نرسیده است.
رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان در خراسان رضوی البته اشاره‌ای هم به تغییر ذائقه در بازار مصرف افغانستان داشته و ابراز می‌کند: بازار افغانستان گرچه از گذشته،مقصد کالاهای ایرانی بوده،اما در سال‌های اخیر،این روند دستخوش تغییر شده و با توجه به نوع ذائقه بازار،رقابت جدی‌تر در این عرصه شکل‌گرفته است؛به‌طوری‌که در آینده نزدیک شاید برخی کالاهای ما از بخش تقاضای آن‌ها حذف شود و نیاز به کالاهایی باشد که ظرفیت فناوری در آن‌ها به‌روزرسانی شده باشد.
کاهش صادرات به افغانستان
محدودیت‌های اعمال‌شده از طرف افغانستان، افزایش تعرفه برای واردات اقلام ایرانی، کاهش قدرت خرید مردم و محدودیت‌های تجار افغانستانی برای مراودات مالی و تجاری و تلاش کشورهای دیگر برای رقابت با کالاهای ایرانی ازجمله دلایلی است که همگی درنهایت منجر به کاهش صادرات کالاهای ایرانی به افغانستان شده است.
ناظر گمرک خراسان رضوی در گفت‌وگو با بازار در این رابطه اظهار می‌کند: در نیمه نخست امسال صادرات کالا از خراسان رضوی به افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، پاکستان، چین و هلند در مقایسه با مدت مشابه پارسال کاهش داشته است.
جواد جعفری بابیان اینکه تا امسال هدف ۷۰ درصد از کالاهای صادراتی استان، کشور افغانستان بوده است اذعان می‌کند: تغییرات سیاسی در افغانستان، کاهش جمعیت و سرمایه آن و مشکلات تعرفه‌ای که حکومت افغانستان برای واردات کالا از ایران ایجاد کرده، درمجموع میزان صادرات این استان به افغانستان را کاهش داده است.
وی می گوید: به‌عنوان‌مثال کشور افغانستان برای واردات صابون از ایران تعرفه ۲۶ درصدی در نظر گرفته است درحالی‌که قبلاً این تعرفه صفر بود و این در شرایطی است که اکنون تعرفه همه کالاهای وارداتی از پاکستان به این کشور همچنان صفر است.
جعفری چند عامل دیگر را در کاهش صادرات کالا از خراسان رضوی مؤثر دانسته و ابراز می کند: عامل دیگر صدور بخشنامه‌های متعدد برای گمرک است که شرایط را برای ارائه تشریفات گمرکی ویژه کالاهای صادراتی دشوار می‌کند و صادرکننده نیز به‌راحتی نمی‌تواند در این شرایط سخت، خود را با شرایط و تغییرات بخشنامه‌ها وفق داده و بازارش را حفظ کند.
وی می گوید: از سوی دیگر صدور کالاهای تولیدی استان از گمرک دیگر کشور نیز یکی از دلایل کاهش صادرات است چراکه وقتی کالایی در حجم بالا می‌خواهد صادر شود، ازنظر اقتصادی به‌صرفه نیست که با کامیون یا واگن حمل شود، لذا صادرکننده آن را از گمرک بندرها شمال یا جنوب کشور، که توجیه اقتصادی داشته و هزینه‌اش کمتر است، ارسال می‌کند و با توجه به شرایط ویژه اقتصادی کشور و هزینه‌های بالای حمل‌ونقل، صادرکننده تصمیم می‌گیرد کدام مسیر را برای اظهار گمرکی کالایش انتخاب کند.
وی عمده اقلام صادراتی از خراسان رضوی طی نیمه نخست امسال را شامل زعفران، پسته، سیب، کف‌پوش، پریفرم، فروکروم، روغن های سبک، پلی استرین غیرقابل انبساط معمولی، مخمر، کیسه پلی اتیلن و اسپتیک، کولر آبی، لبنیات، هادی برق، شیر خشک صنعتی و پیه صنعتی عنوان کرد و گفت: مقاصد عمده صادراتی کالاهای این استان در این مدت به ترتیب افغانستان، ترکمنستان، عراق، تاجیکستان، ازبکستان، امارات متحده عربی، اسپانیا، پاکستان، قرقیزستان، هند، چین، ترکیه، آذربایجان، هلند، سوریه، عمان و ارمنستان بوده است.
بازار شکننده
در همین حال معاون بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی وضعیت بازار و صادرات به کشورهای همسایه را شکننده توصیف می‌کند.
علی غفوری مقدم کاهش صادرت به افغانستان را در نیمه نخست سال جاری به دلیل تغییر تحولات در افغانستان و کاهش قدرت خرید مردم افغانستان و کاهش درآمدهای ارزی می‌داند و می‌گوید: البته تحریم‌های بین‌المللی علیه طالبان و محدودیت‌های اعمال‌شده توسط طالبان نیز بر این موضوع تأثیرگذار بوده است.
وی بابیان اینکه به لحاظ ارزشی بیش از ۷۰ درصد صادرات استان به ۵ کشور افغانستان، تاجیکستان، عراق، ازبکستان و ترکمنستان بوده و بازاهای مذکور شکننده و غیر همگن است اظهار می‌کند: به دلیل اشتراکات فرهنگی و قرابت‌های مشابه استان سهم مناسبی از بازار نداشته و سهم استان کاهش داشته است و این موضوع به دلیل تحولات منطقه و پاسخگو نبودن زیرساخت‌های ارتباطی به‌ویژه در حوزه ریلی است.
وی اذعان می‌کند: ۵ کشور اصلی ازجمله افغانستان، تاجیکستان، عراق، ازبکستان و ترکمنستان کشورهای هدف صادراتی استان خراسان رضوی است درحالی‌که ۵ بازار اصلی هدف کشور امارات متحده عربی، تاجیکستان، ترکیه ،چین و عمان است.
غفوری مقدم با اشاره به پیشنهادها برای افزایش صادرات خراسان رضوی تصریح می‌کند: تقویت دیپلماسی اقتصادی با نگاه به تعامل سازی در شرق کشور به‌ویژه در بازار اوراسیا با رفع موانع تعرفه‌ای و غیر تعرفه‌ای، رفع محدودیت‌های تناژی، احیای مشوق‌های خاص صادراتی برای برگزاری نمایشگاه‌ها در افغانستان، افزایش یارانه تسهیلات پروژه‌های فنی و مهندسی و احیای مسیر کتای و توسعه خط ریلی خواف ازجمله راهکارهایی است که می‌تواند به افزایش صادرات ختم شود.
نظر شما