سیاست و پیامدهای ژئوپلیتیکی کاهش تولید نفت اوپک پلاس

تهمینه غمخوار؛ بازار: تصمیم هفته گذشته اوپک پلاس برای کاهش تولید نفت به میزان ۲ میلیون بشکه در روز، طوفان سیاسی را در ایالات متحده به راه انداخت. این اقدام که نشان‌دهنده بزرگترین کاهش تولید نفت از زمان شروع همه‌گیری است، به شدت مورد انتقاد دولت بایدن و کنگره قرار گرفت که به نظر می‌رسد تنها شروع یک واکنش شدید علیه کشورهای اوپک پلاس، به‌ ویژه عربستان سعودی است.

یک روز پس از آن که باب منندز رئیس کمیته روابط خارجی سنای امریکا، خواستار توقف همکاری ایالات متحده با عربستان سعودی از جمله فروش تسلیحات شد، جو بایدن در پاسخ به سوالی درباره تصمیم اوپک پلاس هشدار داد که این اقدام عواقبی در بر خواهد داشت.

اوپک پلاس، گروهی که روسیه را نیز در بر می گیرد، این اقدام را به عنوان یک تصمیم جمعی اتخاذ کرد، اما جای تعجب نیست که عربستان سعودی با توجه به تیره شدن روابط دوجانبه آمریکا و عربستان در پنج سال گذشته پس از قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار و انتقادات درباره آن در خصوص کارنامه حقوق بشر عربستان سعودی و اقدامات آن در جنگ یمن در کانون توجه قرار گرفته است.

مقامات سعودی این تصمیم تولید نفت را تصمیمی مبتنی بر منافع اقتصادی کشورشان با توجه به ابرهای نوظهور در اقتصاد جهانی، توصیف می کنند. اما این اقدام یک سیگنال منفی در مورد محدودیت هایی که عربستان سعودی برای رسیدن به هدف گسترده تر ثبات و رفاه در جهان حمایت کند، ارسال کرده است در حالی که بر این تصور فزاینده در آمریکا می افزاید که پادشاهی سعودی در طول جنگ اوکراین به اردوگاه روسیه نزدیک تر می شود، همچنین در زمانی که روسیه با دشمن اصلی عربستان سعودی یعنی ایران همسو شده است.

افزون بر این، این تصمیم اوپک پلاس توجه را به سوی عربستان معطوف کرده که برای روابط ایالات متحده و سعودی ها خوب نخواهد بود. بر همین اساس، این سوال مطرح می شود که دولت و کنگره بایدن در پاسخ به این اقدام چه اقدامی انجام می دهند؟ چرا که به عقیده برخی از تحلیلگران، برای واشنگتن، تصمیم اوپک پلاس نقشه منطقه را پیچیده تر می کند.

نخست، انتقاد شدید از عربستان سعودی نشانه شکاف اعتماد و اطمینانی است که در روابط دوجانبه وجود دارد و اینکه باید منتظر ماند و دید که آیا این موضوع نشانه ای از اقدامات خشن تر است که هزینه ای را بر عربستان سعودی تحمیل می کند یا خیر. دولت بایدن می تواند برای مقابله با افزایش احتمالی قیمت نفت و گاز که ممکن است رخ دهد، وارد ذخایر استراتژیک نفت شود. اما یک نکته منفی این است که این ذخایر در حال حاضر در پایین ترین سطح خود در نزدیک به چهار دهه گذشته رسیده است. برخی در مورد محدود کردن صادرات گاز ایالات متحده به منظور گسترش عرضه داخلی صحبت کرده اند، اما این موضوع می تواند به شرکای اروپایی در مواجهه با زمستان سخت و پرهزینه آسیب برساند.

برخی از گزینه‌ها برای تحمیل هزینه بر عربستان سعودی و ابراز مخالفت شامل پیشبرد قانون «نوپک» در کنگره است؛ پیشنهادی که به وزارت دادگستری اجازه می‌دهد از قوانین ضدانحصار ایالات متحده برای طرح شکایت علیه کشورهای اوپک پلاس و شرکت‌های نفتی دولتی آنها استفاده کند. برخی ابراز نگرانی کرده اند که این قانون ممکن است کشورهای دیگر را برای اقدام تلافی جویانه تشویق کند. در جبهه های دیگر، تعدادی از صداها در کنگره خواستار قطع همکاری امنیتی و فروش تسلیحات به عربستان سعودی شده اند؛ پیشنهادی نه چندان جدید که هدف آن کاهش سطح روابط نظامی ایالات متحده با این پادشاهی است.

چالش عملی این ایده این است که سؤالاتی را درست در زمانی که چشم‌انداز توافق هسته‌ای جدید با ایران کم و تنش‌های منطقه‌ای پررنگ به نظر می‌رسد، در مورد اینکه ایالات متحده در استراتژی امنیت منطقه‌ای گسترده‌تر خود چه خواهد کرد، ایجاد می‌کند در حالی که اقدامات ثبات بخش منطقه ای، همچنان بالاست.

اگر امریکا برخی از این اقدامات را با هدف تحمیل هزینه به عربستان سعودی اجرا کند، طرح B در مورد ایران چگونه خواهد بود؟ این یک سوال کلیدی است که نیاز به یک بحث جدی دارد. بنابراین، تصمیم اوپک پلاس یا اپیزود اخیر نه تنها بر روابط دوجانبه پرتنش و شکننده بین ایالات متحده و عربستان سعودی تاکید می کند، بلکه بر پویایی سیال و پیچیده در چشم انداز ژئوپلیتیک منطقه ای و گسترده تر امروز تاکید می کند.

سال ۲۰۲۲ سال ۱۹۹۱ نیست، زمانی که آمریکا به تازگی در جنگ سرد طولانی علیه اتحاد جماهیر شوروی پیروز شده بود و برنده یک جنگ کوتاه خاورمیانه که از عربستان سعودی در برابر تجاوزات عراق محافظت می کرد، بود. با نگاهی به این نقشه پیچیده تر، ایالات متحده باید بهترین اقدامات را برای نزدیک کردن خود در همسویی تاکتیکی و استراتژیک با طیف وسیعی از کشورها ارزیابی کند؛ عربستان سعودی یکی از دشوارترین اقدامات برای رسیدن به این موضوع است.

جو بایدن پس از یک فصل مبارزات انتخاباتی که به انتقاد از عربستان سعودی و حاکم واقعی آن، ولیعهد محمد بن سلمان گذرانده بود، تابستان امسال تصمیم دشواری گرفت که با پیشنهادی برای گشودن فصل جدیدی در روابط دوجانبه چالش برانگیز، باید از پادشاهی دیدن کند. آنچه او در جده پیشنهاد کرد، انتقال روابط به یک سیاره استراتژیک جدید بود.

دفاع، امنیت و بازار انرژی باثبات همچنان ستون‌های این روابط بودند در حالی که رئیس‌جمهور امریکا تصریح کرد که تعهد ایالات متحده به امنیت منطقه تغییری نکرده است. البته، او به صراحت گفته بود که نیامده تا درباره نفت صحبت کند.

در عوض، همانطور که در بیانیه مشترک صادر شده در پایان نشست سران منعکس شد، بایدن این دیدار را فرصتی برای تعامل با سعودی ها و شرکای آنها در شورای همکاری خلیج فارس در دستور کار همکاری برای رسیدگی به طیف گسترده ای از مسائل، از جمله تلاش های بهبود اقتصادی، تغییرات آب و هوایی، امنیت غذایی و سلامت جهانی دانست.

برخی از کارشناسان معتقدند که واقعیت رهبری عربستان به عنوان نیروی محرکه تصمیم اوپک پلاس برای کاهش دو میلیون بشکه‌ای تولید کنسرسیوم در روز، نشان می‌دهد که سعودی‌ها نسبت به ابتکار عمل بایدن بی تفاوت بوده و علاقه‌ای به برگرداندن صفحه روابط دوجانبه ندارند

برخی از کارشناسان معتقدند که واقعیت رهبری عربستان به عنوان نیروی محرکه تصمیم اوپک پلاس برای کاهش دو میلیون بشکه‌ای تولید کنسرسیوم در روز، نشان می‌دهد که سعودی‌ها نسبت به ابتکار عمل بایدن بی تفاوت بوده و علاقه‌ای به برگرداندن صفحه روابط دوجانبه ندارند. در واقع، تعدادی از ناظران آمریکایی موضع عربستان در نشست وین را سیلی هدفمند به دولت بایدن دانسته اند؛ ادعایی که توسط کسانی که از طرف ریاض صحبت می کنند به شدت رد شده است.

با توجه به نرمی بازار جهانی انرژی، چشم انداز فزاینده رکود در سراسر جهان و این واقعیت که تولید واقعی اوپک در حال حاضر بسیار کمتر از تولید روزانه اعلام شده بود، تأثیر واقعی تصمیم اوپک پلاس بر قیمت ها در پمپ بنزین ها دشوار است. با این حال، آنچه این تصمیم مشخص می‌کند این است که تأثیر تصمیم‌گیری عربستان بر منافع ملی ایالات متحده، حداکثر، یکی از عوامل بسیاری خواهد بود که رهبری سعودی قبل از نتیجه‌گیری آن‌ها را در نظر خواهد گرفت و تعیین‌کننده نخواهد بود.

علاوه بر این، به نظر می رسد این واقعیت که کاهش تولید ممکن است جنگ روسیه و اوکراین را تسهیل کند، اصلاً عاملی نبوده یا حتی ممکن است یک عامل مثبت به عنوان ژست برای ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه باشد. عده ای از تحلیلگران می گویند: همکاری در مورد موضوعات دارای اهمیت دوجانبه همچنان در خدمت منافع واشنگتن و ریاض است. بنابراین، بعید است که تصمیم اوپک پلاس تأثیر کوتاه مدت قابل توجهی بر روابط دوجانبه داشته باشد. با این وجود، این تصمیم احتمالاً ماهیت معاملاتی رابطه را ثابت می کند.

مهمتر از همه، این تصمیم روابط دولت بایدن را که در هر صورت با عربستان ناخوشایند بود، آزاد می کند تا ابتکارات ایالات متحده را با شدت بیشتری دنبال کند، از آن جمله می توان به، به حداکثر رساندن تولید نفت و گاز داخلی در کوتاه مدت و دو برابر کردن آن در درازمدت دور شدن از سوخت های فسیلی و حرکت به سمت انرژی های تجدیدپذیر اشاره کرد.