بازار؛ گروه بین الملل: سازمان همکاری شانگهای، سازمانی بین دولتی است که در سال ۲۰۰۱ با هدف همکاری‌های چند جانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان تشکیل شد. بر اساس آخرین تغییرات در حال حاضر روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، هند، ایران و پاکستان اعضای اصلی سازمان هستند و مغولستان، افغانستان و بلاروس اعضای ناظر این سازمان هستند.
به طور کلی سازمان همکاری شانگهای در حوزه های مختلفی نظیر امنیتی، انرژی، فرهنگی و اقتصادی فعالیت دارد. مسایل امنیتی در آسیای میانه به ویژه تروریسم، جدایی طلبی و افراطی گری عموماً دغدغه اصلی این سازمان محسوب می‌شود.
از زمان آغاز به کار سازمان همکاری شانگهای (SCO)، این دیدگاه در غرب درباره این سازمان وجود داشت که رقیب ژئوپلیتیکی جهان غرب است، حتی برخی ناظران به سازمان همکاری شانگهای برچسب ناتوی شرقی دادند. با این حال، رهبری و نمایندگان سازمان همکاری شانگهای مرتباً چنین ادعاها و گمانه زنی ها را رد کرده اند. آنها همیشه تاکید می کنند که سازمان همکاری شانگهای قرار نیست مانند ناتو به یک اتحاد نظامی تبدیل شود.
باید گفت با عضویت ایران در سازمان شانگهای، چهاردهه تلاش بی‌وقفه برای انزوای ایران از سوی غرب، بار دیگر بی‌اثر شد. اهمیت اساسی سازمان همکاری شانگهای برای ایران، بعد اقتصادی آن است. عضویت ایران در این سازمان، گرچه نزدیک به یک دهه طول کشید اما درهای بازارهای شرق و آسیای میانه را به روی کالاهای صادراتی ایران می‌گشاید تا مسیر صادرات مواد نفتی و پتروشیمی هموارتر شود.
در این راستا خبرنگار بازار گفت وگویی با پروفسور «جفری کارلینر» استاد دانشگاه بوستون امریکا انجام داده است که در ادامه می آید.
*ایران به عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای درآمد. اگرچه این سازمان در ابتدا به انگیزه های امنیتی ایجاد شده است ولی در حال حاضر سازمانی با عملکرد اقتصادی به شمار می رود. ایران بر کدام بعد توجه دارد؟
می توان گفت ایران هم بر بعد اقتصادی و هم سیاسی سازمان تاکید دارد اما بعد اقتصادی از اهمیتی ویژه برخوردار است زیرا ایران در حال حاضر در شرایط اقتصادی وخیمی به علت تاثیر تحریم های اعمال شده از سوی ایالات متحده امریکا قرار دارد.
*منافع اقتصادی عضویت ایران در این سازمان چیست؟ در زمینه بانکی و تعرفه های گمرکی این سازمان چه کمکی به ایران می تواند بکند؟
چین بزرگترین کشور تجاری جهان است و به زودی بزرگترین اقتصاد جهان را خواهد داشت. از طرفی هند نیز در سال آینده بزرگترین جمعیت جهان را خواهد داشت و تا پایان دهه ممکن است سومین اقتصاد بزرگ جهان باشد. افزایش روابط اقتصادی و مالی با چین و هند و سایر اعضای سازمان همکاری شانگهای می تواند منافع زیادی برای ایران داشته باشد.
پیوستن به سازمان همکاری شانگهای ممکن است روابط ایران را با چین، روسیه، هند و سایر اعضای سازمان همکاری شانگهای تقویت کند و این روابط قوی‌تر در نهایت منجر به تقویت روابط اقتصادی و مالی شود. اما عضویت در سازمان همکاری شانگهای به طور مستقیم به روابط اقتصادی قوی تر منجر نمی شود.
سازمان همکاری شانگهای در درجه اول در مورد امنیت است. هدف آن تقویت روابط اقتصادی نزدیکتر بین اعضای خود است، اما هیچ سازوکاری برای مذاکره در معاملات تجاری، تقویت شبکه های مالی یا ایجاد بانک هایی برای وام دادن به اعضای سازمان همکاری شانگهای به روش صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیایی ندارد. سازمان همکاری شانگهای یک نهاد مهم اقتصادی نیست و حداقل در کوتاه مدت بعید به نظر می رسد که به ایران در بهبود روابط اقتصادی خود با سایر کشورهای سازمان همکاری شانگهای کمک کند.
*سیاست خارجی دولت ابراهیم رئیسی با جهت گیری پررنگ «نگاه به شرق» شناخته می شود. عضویت در سازمان شانگهای به چه میزان در تداوم این سیاست ایفای نقش خواهد کرد؟
در پاسخ به سوال قبل گفتم که چین بزرگترین کشور تجاری جهان بوده و هند تا پایان دهه سومین اقتصاد بزرگ جهان خواهد بود. افزایش روابط اقتصادی و مالی با چین و هند و سایر اعضای سازمان همکاری شانگهای می تواند منافع زیادی برای ایران داشته باشد.
و همانطور که در بالا گفتم ایران به شدت توسط ایالات متحده آمریکا و متحدانش تحریم شده است بنابراین در شرایط کنونی باید توجه بیشتری به سمت شرق و کشورهای چون چین، هند و ... داشته باشد. گرچه این سیاست نمی تواند پاسخگوی نیازهای اقتصادی ایران باشد و تحریم ها را بی تاثیر کند اما حداقل می تواند گشایشی هر چند اندک در روابط اقتصادی و تجاری آن ایجاد کند.
نظر شما