«سیلاب» قنات‌های رفسنجان را به خاک سیاه نشاند| زخم «فرونشست» بر پیکر شهر

بازار؛ گروه استان‌ها: اوایل مرداد ماه امسال بود که قطب تولید پسته جهان در معرض سیلابی قرار گرفت که خسارت های سنگینی را از خود بر جا گذاشت. در واقع رفسنجان بعد سیلاب با دو مشکل اساسی «تخریب قنات ها» و «فرونشست زمین» مواجه شد. برخی از منازل در شهرستان رفسنجان دچار نشست شده اند و با وجود نبود تلفات جانی اما خسارت های مالی زیادی در این زمینه به مردم وارد شد.

باید توجه داشت که دشت رفسنجان مستعد ابتلا به چند سانحه طبیعی به‌ویژه فرونشست زمین و سیل است. استخراج بی‌حدومرز آب‌های زیرزمینی برای آبیاری عمدتا برای تولید پسته، باعث افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی شده است.

از سوی دیگر سیلاب منجر به خسارت ۲۰۰ رشته قنات شد، این در حالی است که آب این قنات ها نقش مهمی در تامین آب شهرستان رفسنجان بازی می کنند. احیا نشدن قنات ها تاثیر مستقیم روی درآمد و زندگی مردم می گذارد و منجر به مهاجرت مردم به حاشیه شهرها می شود.

نگرانی رفسنجانی ها از فرونشست زمین در مناطق مسکونی

محمد ابراهیمی یکی از شهروندان رفسنجان به بازار گفت: با توجه به چاه های فراوان کشاورزی در شهرستان رفسنجان و تخلیه آب های زیرزمینی با مساله فرونشست زمین در این منطقه مواجه شده ایم.

وی گفت: در برخی مناطق شهر رفسنجان از روزگاران دور قنات های قدیمی خشکی وجود دارد و سیلاب اخیر در این قنات ها هم جاری شد و آنها را پر کرده است. در مسیر قنات خانه هایی ساخته شده است در حالی که قبل از ساخت شهرک ها در این مناطق باید این مسائل در نظر گرفته می شد.

این شهروند رفسنجانی ادامه داد: درست است در حال حاضر تلفات جانی نداشتیم اما احتمال اینکه در آینده در اثر نشست زمین و فرو ریختن ساختمان با تلفات جانی مواجه شویم، وجود دارد. مسئولان تا دیر نشده در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهند.

فرماندار رفسنجان در گفتگو با خبرنگار بازار اظهار کرد: بعد از سیلاب نقشه قنات هایی که دچار مشکل شدند را آماده کردیم. همچنین جلسه ای با امور منابع آب تشکیل دادیم و قرار شد خانه هایی که روی پوکه قنات احداث شده اند شناسایی و احصا شوند تا در مناطق دچار مشکل مانند شهرک فرهنگیان اقدامات لازم انجام شود.

در زمانی که شهرسازی انجام می شده به بحث رشته قنات هایی که ۱۰۰ یا ۲۰۰ سال پیش در رفسنجان احداث و از زیر شهر رد شده اند، توجه نشده است

حسین رضایی گفت: در زمانی که شهرسازی انجام می شده به بحث رشته قنات هایی که ۱۰۰ یا ۲۰۰ سال پیش در رفسنجان احداث و از زیر شهر رد شده اند، توجه نشده است.

وی با اشاره به نفوذ آب ناشی از سیلاب در قنات ها افزود: مشخص است که آب تا کجاها در قنات ها پیشروی کرده است.

رضایی با بیان اینکه در برخی از مناطق مشکل دار ساخت و ساز انجام شده است، گفت: در برخی مناطق مانند بلوار امام علی (ع) ساخت و ساز نشده است و با شهرداری هماهنگ کرده ایم که ساخت و ساز در این منطقه بر اساس نقشه های هوایی منطقه و مساله قنات ها باشد.

۹۰ درصد قنات های دشت رفسنجان خشک شده اند

فرماندار رفسنجان گفت: قنات ها در رفسنجان به دو دسته تقسیم می شوند یک دسته قنات های دشت رفسنجان هستند که ۹۰ درصد آنها خشک شده است و معضلی که در شهر ایجاد شده ناشی از این قنات هاست.

وی ادامه داد: دسته دوم قنات های مناطق کوهستانی هستند که آب شرب مناطق کوهستانی از طریق همین قنات ها تامین می شود. کار در این زمینه آغاز شده است تا اعتبارات مربوطه به شهرستان برسد. در این زمینه از کمک های مردم محلی هم استفاده شده فقط قسمت هایی که کار تخصصی است و قنات عمیق تر است باید توسط گروه های حرفه ای اقدامات لازم انجام شود.

رضایی عنوان کرد: بیش از ۵۰ درصد قنات ها در مناطق کوهستانی تخریب شده اند و تاخیر در احیا باعث تخریب بیشتر قنات ها می شود.

فرماندار رفسنجان گفت: آب شرب شهر رفسنجان هم در حال حاضر مشکلی ندارد گاهی در محل هایی که زمین نشست می کند خطوط لوله دچار قطعی و شکستگی شده است که ترمیم می شود. شبکه شهری فعلا مشکلی ندارد اما در مناطق کوهستانی با تانکر آب رسانی سیار انجام می شود.

قبل از ساخت و ساز وضعیت قنات ها بررسی شود

وی با اشاره به اینکه احیای قنات ها بر اساس اولویت بندی انجام می شود، افزود: سیلاب اخیر ۸۰ درصد شهر رفسنجان را درگیر کرد و هنوز هم درگیر مشکلات ناشی از آن هستیم. شاید ۷۰ سالی یکبار چنین بارندگی هایی در یک منطقه رخ می دهد و نیاز است اقداماتی انجام دهیم.

وی گفت: در سفر اخیر وزیر کشور به رفسنجان مساله مطالعات آبخیزداری بالا دست رفسنجان مطرح شد و باید اقدامی انجام دهیم که آبی که به سمت شهر می آید مدیریت و در جهت تغذیه سفرهای آب زیرزمینی استفاده شود که بسیار می تواند کمک کننده باشد. طرح مطالعاتی آن شروع شده که اعتبار زیادی را می طلبد اما باید این هزینه را انجام دهیم تا شهر دیگر دچار چنین سیلابی نشود. کارها در حال انجام است. کارهای مطالعاتی در زمینه قنات ها در حال انجام است و اطلاعات آن در اختیار مردم و شهرداری قرار می گیرد تا قبل از ساخت و ساز مساله قنات در آن منطقه مورد بررسی قرار گیرد.

سیلاب قنات های رفسنجان را به خاک سیاه نشاند

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی استان کرمان در گفتگو با خبرنگار بازار اظهار کرد: سیلاب اخیر خسارت بسیار زیادی به بخش زیرساختی کشاورزی استان کرمان وارد کرد که عمده این خسارت ها مربوط به قنوات است.

محمد کهنوجی ادامه داد: در شهرستان رفسنجان به دلیل شدت زیاد بارندگی بالغ بر ۲۰۰ رشته قنات دچار خسارت ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی شده اند. تاکنون آب بیش از ۲۸ قنات آزاد شده و ۵۵ رشته هم در حال کار است.

وی ساماندهی قنات های خسارت دیده را نیازمند هزینه بالایی دانست و افزود: نیاز است تمامی دستگاه ها مانند مدیریت بحران، معادن در قبال مسئولیت های اجتماعی در این زمینه همکاری کنند.

کهنوجی با اشاره به اینکه هنوز هم در فصل گرم سال قرار داریم، اظهار کرد: اگر نتوانیم هر چه سریعتر آب قنات ها را وارد مدار کنیم خسارت پایین دست مزارع و باغات به شدت بالا می رود.

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی استان کرمان در خصوص خسارت های احیا نشدن قنات ها را چنین بیان کرد: کسب و کار و زندگی کشاورزان وابسته به آب قنات است. اگر قنات ها در مناطق کوهستانی آب نداشته باشند دیگر شغلی هم نمی تواند آنجا وجود داشته باشد و در نتیجه منجر به بروز حاشیه نشینی می شود.

وی گفت: یکی از ارکان اساسی که باید به صورت ویژه مورد توجه قرار بگیرد مساله تامین آب است. اگر بتوانیم آب مناطق کوهستانی و قنوات را تامین کنیم قطعا مردم در این مناطق به زندگی و معیشتشان ادامه می دهند. با توجه به اهمیت موضوع باید هر چه سریعتر مشکل آب این مناطق رفع شود.

حجم خسارت بسیار بالاست

کهنوجی ادامه داد: حجم خسارت بسیار زیاد است و شاهد جبران بخشی از آن از توان دولت هم خارج باشد البته مردم هم در این زمینه همکاری می کنند.

وی اظهار کرد: از زمان وقوع سیلاب سازمان جهاد کشاورزی پی گیر است که به نحوی بخشی از اعتبار قنوات را تامین کند. همه روزه کارشناسان فنی از قنات ها بازدید کرده و مردم را راهنمایی می کنند که آب آزاد شود. رئیس جهاد کشاورزی استان به مدیر رفسنجان دستور داده که قراردادهایی را تنظیم کنند، بخشی از قنوات را تا زمان رسیدن اعتبار ساماندهی کنیم. عملا بخش عمده ای از کار آغاز شده است و امیدواریم هر چه سریعتر اعتبار برسد تا زودتر مشکل مردم را حل کنیم.

فلسفه قنات ها این است که در حاشیه رودخانه ها هستند که بتوانند از زه آبی که از پایین دست رودخانه عبور می کند تغذیه کنند در نتیجه قنات ها همیشه در معرض سیلاب هستند

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی استان کرمان در خصوص اقدامات پیشگیرانه از تکرار این خسارت ها با توجه به در پیش بودن فصول پاییز و زمستان گفت: فلسفه قنات ها این است که در حاشیه رودخانه ها هستند که بتوانند از زه آبی که از پایین دست رودخانه عبور می کند تغذیه کنند در نتیجه قنات ها همیشه در معرض سیلاب هستند.

کهنوجی با تاکید بر اینکه باید کارهای زیربنایی در این زمینه انجام شود، اظهار کرد: از پنج سال گذشته بیش از ۷۰ درصد اعتبارات برای اقداماتی که منجر به جلوگیری از ورود سیلاب به داخل قنوات می شود، اختصاص یافته است. جلوگیری از بروز سیلاب نیازمند آبخیزداری است.

وی با اشاره به اینکه نمی توان از وقوع سیلاب جلوگیری کرد و این مساله به میزان بارش ها بستگی دارد، تاکید کرد: باید با انجام کارهای زیربنایی و پیشگیرانه میزان خسارت ها را به حداقل ممکن برسانیم.

با توجه به اینکه عدم احیای قنات ها در اسرع وقت می تواند تبعات زیادی به همراه داشته باشد نیاز است که مسئولان با اجرای برنامه های بلند مدت و کوتاه مدت در جهت رفع مشکلات مردم گام های اساسی و جدی بردارند تا دیگر شاهد چنین رخدادهایی در رفسنجان نباشیم.