زهرا مقدمی؛ بازار: آب همواره به عنوان یک کالای با ارزش بوده و با هیچ چیزی چیز قابل مقایسه نیست، آدمی با آب به وجود می‌آید و تمام ارکان زندگی انسان به مقوله آب بستگی دارد، آب برای حل مشکلات صنایع و کاربردهای کشاورزی نیز نقش اصلی و عمده دارد، از این رو انسان بدون آب زندگی خود را از دست می‌دهد.
بدون آب محصولات کشاورزی هم وجود ندارد و در کل بشریت جایی ندارد، نیاز روزافزون انسان به آب از یک سو و کمبود آن از سوی دیگر به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان، باعث افزایش بهره‌برداری از منابع آب، به خصوص منابع آب زیرزمینی شده است.
منابع آب‌های زیرزمینی از حساسیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است که متاسفانه مورد استفاده بی‌رویه قرار می‌گیرد، بنابراین ضروری است منابع آب زیرزمینی به جد مدیریت شود.
تغییر اقلیم، کاهش بارش ها، برداشت های غیرمجاز و نامتعارف از منابع آبی و نبود مدیریت صحیح منابع آبی باعث شده است امروز کشور با چالش شدید کمبود خشکسالی مواجه شود که برای کاستن از اثرات آن نیازمند تغییر در رویکردهای مدیریت منایع آبی هستیم.
با نیم‌نگاهی به جوامع بشری خواهیم دید یکی از تنگناهای اساسی دنیای امروز، کافی نبودن آب برای مصارف گوناگون اعم از شرب صنعت، کشاورزی و محیط‌های طبیعی است.
استاد گروه علوم محیط‌زیست دانشکده علوم پایه دانشگاه زنجان در گفتگو با خبرنگار بازار، می گوید: اقدامات زیادی در خصوص مدیریت منابع آبی انجام‌نشده است و این موضوع می‌تواند خطر بحران کم‌آبی را تشدید کند.
عبدالحسین پری‌زنگنه می افزاید: مسیرهایی که تا به امروز برای مدیریت آب طی شده، تا حدود زیادی غلط و اشتباه بوده است.
وی ادامه می دهد: ما تجربه‌های چند هزارساله کشور را زیر پا گذاشته و به آن توجه نکردیم و به سراغ تکنولوژی‌های جدید رفته و درگیر این موارد شدیم، درحالی‌که بیشتر این تکنولوژی‌ها و روش‌ها با شرایط محیط‌زیست ایران سازگار نیست.
استاد گروه علوم محیط‌زیست دانشکده علوم پایه دانشگاه زنجان می گوید: آب و کمبود آن در حدود دو دهه است که بیش از هر زمان دیگری در خاورمیانه با مرکزیت ایران مطرح بوده و این منطقه با مشکل و بحران کم‌آبی و بارش کم روبه‌رو است،
پری زنگنه با یادآوری اینکه آنچه ما از گذشتگان خود به ارث بردیم و با آن آشنا هستیم، انتقال آب‌های سطحی به سفره آب‌های زیرزمینی است، ادامه می‌دهد: متأسفانه امروز در این خصوص روند غلطی را دنبال کرده و روش معمول گذشتگان را انجام نمی‌دهیم.
وی می‌گوید: این در حالی است که در حوزه سدسازی فعالیت کرده و منابع آبی خود را بر روی سطح زمین نگه داشتیم که قسمت عمده این نوع نگه‌داری آب تبخیر شده و علاوه بر این، آلودگی‌های زیادی نیز وارد آب می‌شود و به همین دلیل مشکلات زیادی در زمینه کیفیت آب مخازن سدها داریم.
تعداد روستاهای فاقد تاسیسات و با جمعیت زیر ۲۰ خانوار حدود ۱۳۷ روستا است
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان زنجان، در گفتگو با خبرنگار بازار، با بیان اینکه ۱۰۰ درصد جمعیت شهری استان تحت پوشش آب و فاضلاب استان هستند، می‌گوید: همچنین بیش از ۹۰ درصد جمعیت روستایی هم تحت پوشش هستند.
علیرضا جزءقاسمی با بیان اینکه تمام روستاهای با جمعیت بالای ۲۰ خانوار تحت پوشش شرکت آب و فاضلاب هستند، می‌افزاید: تعداد روستاهای با جمعیت فاقد تاسیسات و با جمعیت زیر ۲۰ خانوار حدود ۱۳۷ روستا است.
وی بر لزوم مدیریت مصرف آب در استان تاکید کرد و می‌گوید: تحقق این مهم نیاز به همراهی مردم دارد و باید با شرکت آب و فاضلاب همکاری لازم را بکنند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان زنجان، نبود سیمای تامین آب بلند مدت در استان را یکی از چالشهای مهم اعلام کرد و می‌گوید: باید هر چه سریع‌تر با ترسیم برنامه‌ای روشن برای مواقع بحرانی تدابیر لازم اتخاذ شود و سازگاری با کم آبی و استفاده از پساب‌ها دو راه حل کاربردی برای مقابله با بحران آب است.
در ۲۳۶ روستای استان پروژه آبرسانی اجرا می‌شود و مشکل آب ۵۱ روستا طی سه ماه سالجاری در استان زنجان برطرف شده است
جزءقاسمی با بیان اینکه در شهرستان ماهنشان دو شبکه آبرسانی وجود دارد، می‌گوید: شبکه آب شرب و شبکه بهداشتی است و متاسفانه مصرف آب در خود شهرستان ماهنشان بسیار بالا است و اعداد و ارقام آن سه برابر الگوی مصرف است.
وی ادامه می‌دهد: بد مصرفی آبی که در شهرستان ماهنشان وجود دارد خوب نیست و سرانه مصرف آب در استان بیش از ۱۸۹ لیتر بوده ولی در ماهنشان این مصرف سه برابر است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان زنجان، با بیان اینکه بحران آب در استان زنجان جدی است، می‌گوید: در ۲۳۶ روستای استان پروژه آبرسانی اجرا می‌شود و مشکل آب ۵۱ روستا طی سه ماه سالجاری در استان زنجان برطرف شده است.
جزءقاسمی با بیان اینکه تداوم خشکسالی‌ها، تغییر رژیم بارش و نبود ذخایر برفی و ضعف در مدیریت توزیع و مصرف آب از جمله مشکلات پیش رو است، بیان می‌کند: در سال آبی ۱۴۰۰ _۱۴۰۱ میزان بارش‌ها در استان زنجان ۲۶ درصد نسبت به بلند مدت کاهش دارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان زنجان، با بیان اینکه ۶ درصد آب این استان در بخش شرب و بهداشت مصرف می‌شود، می‌افزاید: دو درصد آب در بخش صنعتی استفاده می‌شود.
هدر رفت آب در مناطق روستایی زنجان بسیار زیاد است
جزءقاسمی با تاکید بر اینکه هدر رفت آب در دو بخش شهری و روستایی است، می‌گوید: هدر رفت آب در مناطق شهری زنجان ۲۳.۱ درصد و در مناطق روستایی ۴۴ درصد است و متاسفانه هدر رفت آب در مناطق روستایی بسیار زیاد بوده و باید مردم الگوی مصرف را مد نظر قرار دهند و روستائیان نباید آبی را که با هزاران زحمت به دست می‌آید را برای مصرف دام و طیور استفاده کنند و هدر رفت آب شهری در استان زنجان نسبت به سطح کشور پایین است و باید هدر رفت آب به کمترین درصد برسد.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان در گفتگو با خبرنگار بازار، با تاکید بر اینکه در حوزه آب همواره این بحث وجود دارد که بیش از ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، می‌گوید: هیچ مطالعه‌ای مبنی بر صحت این اعداد و ارقام وجود ندارد، و از پنج سال پیش در معاونت آب و خاک برای اینکه برآورد کنیم دقیقاً در حوزه کشاورزی چند درصد آب مصرف‌می‌شود، پروژه عظیمی را آغاز کرده و به برخی از نتایج نیز در این زمینه دست یافته‌ایم.
نادر عباسی تاکید کرد: وقتی گفته می‌شود حوزه کشاورزی در خصوص مصرف آب نسبت به سایر بخش‌ها مصرف بیشتری دارد، جرم نیست؛ چرا که کشاورزی با غذای مردم در ارتباط است و این بدان معنی است که مصارف اصلی آب اصولاً برای امر کشاورزی است.
وی می‌گوید: وقتی اظهار می‌شود که بخش کشاورزی بیشترین مصرف آب را دارد، یک امر طبیعی است و حال این سئوال مطرح است که عدد ۹۰ درصد مصرف آب در حوزه کشاورزی از کجا نشأت می‌گیرد.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان با اشاره به اینکه متوسط بارندگی ایران ۲۵۰ میلی‌متر است که طبق محاسبات انجام شده، ۷۰ درصد این نزولات جوی تبخیر می‌شود، در واقع ۲۸۰ میلیارد مکعب آب تبخیر شده و ۱۲۰ میلیارد مترمکعب باقی می‌ماند، ادامه می‌دهد: حال از این مقدار دو کنتور دقیق وجود دارد که یکی مربوط به آب شرب و دیگری مربوط به آب صنعت است، و کنتوری برای محاسبه اب کشاورزی وجود ندارد. لذا در عمل بسیاری از مصارف دیگری که با کشاورزی در ارتباط نیست به حساب کشاورزی گذاشته می‌شود.
۹۰ درصد مصرف آب در بخش کشاورزی و تلفات بیشتر آب در این حوزه مبنای علمی و کارشناسی دقیقی ندارد
عباسی با بیان اینکه رقم ۹۰ درصد مصرف آب در بخش کشاورزی و تلفات بیشتر آب در این حوزه مبنای علمی و کارشناسی دقیقی ندارد، می‌گوید: از طرف دیگر قیمت آب شرب به لحاظ کیفیت با آبی که در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود، اصلاً قابل مقایسه نیست.
وی به موضوع محصولات پرآب‌بر و کم‌آب‌بر اشاره کرد وبیان می‌کند: متوسط مصرف آب کل کشور برای محصول هندوانه ۴۲۰۰ مترمکعب در هکتار و برای گندم نیز ۵۴۰۰ مترمکعب در هکتار در طول سال است، در واقع آبی که برای تولید هندوانه مصرف می‌شود، کمتر از گندم است اما ذکر این نکته حائز اهمت است که هدف ما اهتمام به تولید محصولات استراتژیک است، اگر چه مصرف آب برای تولید هندوانه کمتر از گندم است اما ترجیح ما هنوز برای تولید گندم است؛ چرا که گندم جزو اقلام استراتژیک بوده و امنیت غذایی و به تبع آن امنیت دفاعی و سلامت کشور وابسته به آن است.
مشکل اصلی آب، برداشت بیش از حد و توان اکولوژیک کشور از منابع آبی است
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان می‌افزاید: بحث مصرف آب و امنیت غذایی دو موضوع بسیار مهم در حوزه کشاورزی در شرایط کنونی به شمار می‌رود و راندمان آبیاری به معنای نسبت ستاده به داده و یا مقدار آب مصرف شده توسط گیاه نسبت به میزان آب برداشت شده از منبع است و این شاخص در کشور حدود ۴۳ درصد و در کشورهای پیشرفته حدود ۶۰ درصد است و راندمان پایین آبیاری الزاماً به معنای تلفات بیشتر آب در بخش کشاورزی نیست و آبی که از چرخه استفاده یک مزرعه خارج می‌شود ممکن است دوباره در مزارع دیگر مصرف و به یا به منبع برگردد.
عباسی می‌گوید: مشکل اصلی در بخش کشاورزی تلفات بیش از حد آب نیست و مشکل اصلی آب، برداشت بیش از حد و توان اکولوژیک کشور از منابع آبی است و این امر درست یا نادرست با هدف افزایش تولید صورت گرفته است.
وی ادامه داد: در آینده باید به سمت کاهش برداشت آب از منابع حرکت کنیم و در واقع باید از آب‌های زیرزمینی و سطحی کمتر برداشت کنیم، از طرفی باید در حوزه تولید محصولات کشاورزی یا در همین نرم تولید داشته باشیم و یا اینکه این روند را افزایش دهیم، در واقع ما با دو رویکرد متضاد مواجه هستیم.
طی سال گذشته ۲۶۶ حلقه چاه غیر مجاز با حجم صرفه جویی ۹.۱۸ میلیون متر مکعب در استان زنجان پر و مسدود شد
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان در گفتگو با خبرنگار بازار، به انسداد چاه‌های غیر مجاز در استان زنجان اشاره کرد و می‌گوید: طی سال گذشته ۲۶۶ حلقه چاه غیر مجاز با حجم صرفه جویی ۹.۱۸ میلیون متر مکعب در استان زنجان پر و مسدود شد.
اسماعیل افشاری با بیان اینکه طی سال گذشته با وجود عدم تامین اعتبارات مصوب طرح احیا و تعادل بخشی این تعداد چاه غیر مجاز در استان مسدود شد، ادامه می‌دهد: باید مسدود شدن چاه‌های غیر مجاز در استان مدیریت شود تا جلوی هدر رفت آب گرفته شود.
وی ادامه می‌دهد: ورودی آب به پشت سدهای زنجان در سال آبی جاری نسبت به سال آبی گذشته کاهش داشته و متاسفانه بارش‌ها در استان خوب نیست.
مدیرکل هواشناسی استان زنجان در گفتگو با خبرنگار با خبرنگار بازار، می‌گوید: امسال شاهد دمای بی‌سابقه در نیم قرن اخیر بودیم و یکی از تبعات دمای بی‌سابقه، به وجود آمدن تنش آبی در استان است.
محمدرضا رحما ن‌نیا بیان می‌کند: متاسفانه طی سالجاری میزان بارش‌ها در استان کاهش داشته است.
یکی از مطالبات اصلی مردم استان به ویژه مردم شهرستان طارم و بخش قره‌پشتلو احداث سد است
نماینده مردم زنجان و طارم در مجلس در گفتگو با خبرنگار بازار، می‌گوید: یکی از مطالبات اصلی مردم استان به ویژه مردم شهرستان طارم و بخش قره‌پشتلو احداث سد است و بعضی از این سدها طرح‌های مطالعاتی آن از قبل انجام شده است.
مهدی باقری با بیان اینکه برخی دیگر از این سدها در مرحله طرح مطالعاتی قرار دارد که خواسته ما از سوی مردم از مسئولان دولتی توجه به مطالبات مردم است، می‌افزاید: بالا بردن بهره‌وری در کشاورزی و صنعت یکی از عوامل مؤثر در مدیریت مصرف آب است.
وی ابراز می‌کند: در سال‌های گذشته تصمیمات درستی گرفته شده و شروع به ساخت سدهایی کرده‌اند که متأسفانه به علت کمبود اعتبارات و منابع مالی در کشور، پروژه اجرایی این سدها به مرحله بهره‌برداری نرسیده است.
برای منطقه قره پشتلو که دچار تنش آبی است سدی تعریف شده است
نماینده مردم زنجان و طارم در مجلس در گفتگو با خبرنگار بازار، می‌گوید: ۳۱ درصد قزل اوزن در استان زنجان جاری است و مدیریت آب تنظیمی ۴۷ میلیون مترمکعب یعنی ۱۰ درصد از آب تولیدی استان است.
مصطفی طاهری می‌افزاید: باید توجه جدی به مدیریت منابع آب در استان زنجان صورت بگیرید و پیشنهادهای عملی برای حل مشکلات ارائه شده که در آینده حتماً عملیاتی خواهد شد.
مردم زنجان در بخش‌های مختلف آب دارند، ولی تشنه هستند چرا که حق دست زدن به آن را ندارند
وی ادامه می‌دهد: سدهای مهمی برای استان مصوب شده و برای منطقه قره پشتلو که دچار تنش آبی است سدی تعریف شده است و برای حل مشکل این منطقه مراجعات بسیاری انجام شده است، ولی متاسفانه کار همواره به آینده موکول می‌شود.
نماینده مردم زنجان و طارم در مجلس ادامه می‌دهد: شهرستان طارم نیازمند بهره مندی از تخصیص آب قزل اوزن است و شهرستان ۲۲ رودخانه دارد اما یک قطره آب تنظیمی هم ندارد.
طاهری به کشت ۱۵ هزار هکتار زیتون در شهرستان طارم اشاره کرد و می‌گوید: باید متوجه بود که از بین رفتن این باغ‌های زیتون یک روال معمول نیست و احیای آن ۱۵ تا ۲۰ سال زمان نیاز خواهد داشت و در حال حاضر آبیاری این سطح از باغ‌های زیتون نیازمند آب استان‌های دیگر است.
وی بر بی عدالتی روی‌داده در حق استان زنجان در مورد مدیریت آب تنظیمی اشاره کرد و بیان می‌کند: واقعیت این است که مردم زنجان در بخش‌های مختلف آب دارند، ولی تشنه هستند چرا که حق دست زدن به آن را ندارند.
نماینده مردم زنجان و طارم در مجلس، با اشاره به اینکه استان زنجان در بهره‌مندی از آب پایدار و تنظیمی نسبت به استان‌های دیگر بسیار فقیر است، می‌گوید: ۹۵ درصد از آب مصرفی استان از دشت‌های ممنوعه است.
بحران آب در استان زنجان جدی است و می طلبد طرح های سازگاری با آب مد نظر ارگان های ذی ربط قرار گیرد تا شاهد گذر از این بحران باشیم.
نظر شما